Zorgen op een ziekentrein

Sinds dit voorjaar heeft die hulporganisatie in Oekraïne twee ‘ziekenhuistreinen’ rijden om gewonde mensen te evacueren. Walravens reed de eerste anderhalve maand mee op de transporten, met lokale stafartsen en verpleegkundigen als medisch team.

‘We zagen dat er een groot verschil was tussen het oosten van Oekraïne, waar de ziekenhuizen zeer druk bezet waren, en het westen waar ziekenhuizen nog capaciteit hadden. En het was moeilijk om mensen te verplaatsen’, blikt Walravens terug op het ontstaan van het idee. ‘Gewonden per vliegtuig evacueren kon niet vanwege de onveiligheid in de lucht. Op de wegen waren veel checkpoints. Oekraïne is een zeer vlak land met een sterk uitgebouwd spoornetwerk. En treinen waren zeker in het begin van de oorlog nog intact, omdat er, opmerkelijk genoeg, geen doelgerichte aanvallen op werden gepleegd.’

Omgeturnd

Een treinreis van Oost- naar West-Oekraïne vergt al gauw zo’n twintig tot vierentwintig uur, schetst Walravens. Een speciaal met ziekenhuisbedden en -materiaal ingerichte trein biedt een groot voordeel ten opzichte van ambulances, aldus Walravens. ‘Het is comfortabeler voor patiënten, en biedt meer plek en mogelijkheden aan het medisch team om makkelijker medische handelingen te verrichten.’ Ook is er minder personeel nodig omdat er zo geen arts plus verpleegkundige per patiënt ingezet hoeft te worden.

De eerste omgeturnde trein bestaat uit twee slaapwagons ‘waar de tussenschotten zijn weggehaald om de patiënten er makkelijker in te krijgen’, met zestien bedden elk. Daar wordt ook een wagon aangehangen voor patiënten ‘die nog een beetje mobiel zijn en kunnen zitten’ en meereizende familie, en een wagon waar het medisch personeel kan rusten. Hier worden vooral oorlogsgewonden mee vervoerd die na een eerste operatie ‘stabiel genoeg zijn om een 24-uurstrip aan te kunnen’, maar nog een vervolgoperatie in het Westen nodig hebben. Daarnaast wordt deze ingezet voor mensen die niet zelf kunnen evacueren zonder medische hulp. ‘Bijvoorbeeld een patiënt die een CVA heeft gehad.’

Dienstregeling

Voor de tweede trein zijn meerdere wagons ‘helemaal leeggetrokken en opnieuw ingericht zodat je intensievere zorg van hoger niveau kan bieden, waardoor er ook ernstig zieke patiënten, die minder stabiel zijn of beademd moeten worden, mee vervoerd kunnen worden’. ‘Daardoor ben je beter voorbereid als een patiënt achteruitgaat op de trein.’

Dat exemplaar heeft een wagon met vijf ic-bedden, twee wagons met elk negen mediumcarebedden, een wagon voor mobiele patiënten, een wagon met enkel matrassen om bij nood extra patiënten te kunnen opvangen, en twee wagons voor zuurstofproductie en eigen stroomopwekking via een generator. ‘Er is zestig liter zuurstof per minuut nodig. En alles moet bij stroomuitval door kunnen blijven werken.’ Behalve het regelen van de technische ombouw moest AzG ook met de Oekraïense spoorbeheerder afstemmen dat de treinen werden ingepast binnen de reguliere dienstregeling.

‘Het schommelen maakt het soms moeilijker om een infuus in te steken’

Schommelen

Walravens draaide zelf anderhalve maand volcontinu mee op de trein. ‘Onderweg zie je niet veel van de oorlog, zeker in het westen niet. In het oosten zag je het in steden als ze onder beleg hadden gelegen. Dan waren sommige gebouwen vernield, maar werkten station en sporen nog wel. De steden die helemaal zijn vernield, konden we niet aandoen.’ Wel haalde hij patiënten op in Kramatorsk, waar een treinstation door een bom werd geraakt met zo’n vijftig doden tot gevolg.

‘Je weet dat het is gebeurd, maar ik heb er niet veel van gezien.’ Walravens omschrijft de omstandig­heden op de medische trein als ‘rustig en werkbaar’. ‘Het blijft een trein, dus het schommelen maakt het soms moeilijker om een infuus in te steken bijvoorbeeld. Een kleine schommeling kan pijnlijk zijn voor de patiënt.’

Meer routine

Walravens is nu weer terug in België. Hij onderhoudt nog contact met de Oekraïense artsen op de trein, die updates geven. ‘Het lijkt nog altijd goed te gaan, de treinen kunnen nog rijden. En het personeel heeft inmiddels meer vertrouwen. Ze weten hoe de trein werkt en hoe ze moeten omgaan met de ic-voorzieningen. Het wordt meer routine.’

Of AzG het concept voortaan vaker zal inzetten bij andere brandhaarden, is niet vanzelfsprekend. ‘Het is van veel voorwaarden afhankelijk of het mogelijk is. Er moet een goed spoornet zijn, de veiligheid moet op orde zijn, maar het hangt ook af van het soort ramp en van type en grootte van de patiëntenstroom waar je mee te maken krijgt.’