Zonder budget geen ICT-revolutie in de zorg

E-HEALTH

Te weinig geld beschikbaar voor opschaling van e-health

Ondanks inspanningen vanuit het veld blijkt e-health nauwelijks ingebed in de reguliere zorg. Er is namelijk geen geld voor. Terwijl een serieuze overheidsinvestering zich snel zou terugverdienen, zegt bijzonder hoogleraar telemedicine Leonard Witkamp.

Op een budget voor de gezondheidszorg van ongeveer 70 miljard wordt een fractie vergoed aan zorg die met inzet van ICT geleverd wordt. Daardoor staat de opschaling van e-health in zowel de eerste als de tweede lijn vrijwel stil.

Weliswaar stelt de begroting 2016 van het ministerie van VWS dit: ‘In 2016 willen wij dat mensen (…) begrijpelijke informatie over kwaliteit makkelijk kunnen vinden. Dat keuzes mét in plaats van vóór patiënten worden gemaakt. (…) Dat verwanten, mantelzorgers en vrijwilligers zich gezien weten. Dat e-health vanzelfsprekend is.’1 Mooie en hoopgevende woorden. Maar concrete stappen noemt de begroting niet, net zomin als concrete budgetten. Schippers heeft recentelijk aangegeven dat in de komende jaren 130 miljoen door VWS en 347 miljoen door het bedrijfsleven wordt uitgegeven om medisch-technologische innovaties te stimuleren.2 Zij geeft echter niet aan hoe deze ook vergoed en opgeschaald kunnen worden binnen de reguliere zorg. De eHealth monitor 2015, genaamd ‘Tussen vonk en vlam’, die Nictiz en Nivel op 8 oktober 2015 aan minister Schippers overhandigde, is er duidelijk over. Die stelt dat de belangrijkste door huisartsen en medisch specialisten ervaren belemmering in het afgelopen jaar onveranderd het gebrek aan financiële vergoedingen voor de benodigde tijd is.3

Het is dan ook hoog tijd dat er voor e-health geld wordt vrijgemaakt, door de overheid en/of door zorgverzekeraars.

Duidelijk verband
In de zorg zijn diverse ICT-programma’s effectief en succesvol. Zij worden ingezet bij veelvoorkomende zorgprocessen met een sterk routinematig karakter, zijn bewezen efficiënt én worden vergoed binnen het reguliere systeem. Meer dan 7700 huisartsen, medisch specialisten en paramedici leveren deze diensten aan inmiddels meer dan 250.000 patiënten.4 Het zijn effectieve en succesvolle diensten en er is een duidelijk verband met voldoende budget voor reguliere vergoeding en opschaling.

De snelst groeiende telemedicineservice is tele-ggz. Hiervoor is vanuit overheid en zorgverzekeraars actief budget vrijgemaakt c.q. verschoven.

Deze dienst is in acht maanden tijd beschikbaar gekomen voor 1,2 miljoen bij huisartsen ingeschreven patiënten. Hierbij ondersteunen paramedici, psychologen en zorggroepen hun patiënten in de eerste lijn met zorgzwaartescreening, blended care-programma’s, teleconsultatie en televerwijzen (eMental Health).

Daarnaast is er telefundusscreening, een methode waarmee optometristen diabetespatiënten op netvliesafwijkingen screenen. Sinds de introductie van de keten-dbc diabetes kent telefundusscreening een gestage groei. Uitgaande van een tweejaarlijkse controle, worden nu 85.000 diabeten op deze manier dicht bij huis gecontroleerd. Waar vroeger 100 procent van de patiënten naar de oogarts ging, gaat nu nog maar 4 procent.

Ook teledermatologie, waarbij de huisarts met een foto van de aandoening advies aan de dermatoloog vraagt, leidt na selectie door de huisarts tot snellere betere zorg tegen lagere kosten.5 Een actieve huisarts verricht na drie jaar 60 procent minder teledermatologieconsulten dan in het eerste jaar (zie figuur 1). Bovendien verwijst deze huisarts 20 tot 30 procent minder patiënten fysiek naar de tweede lijn dan collega’s die geen teledermatologie doen (zie figuur 2) 6.

Daarentegen staat de opschaling van teleconsultatie – betaald vanuit de tweede lijn – stil sinds de invoering van budget-plafonds sinds 2012. Dit heeft het actief verminderen van teleconsultatie wegens het risico van budgetoverschrijding tot gevolg gehad. Productie boven het afgesproken budget leidt immers tot financieel verlies voor de zorginstelling die e-healthdiensten levert (zie figuur 3).

Patiënten

Het voorgaande beschrijft de relatie tussen opschaling van bewezen e-health en beschikbaar budget. Maar ook e-healthdiensten die voorafgaand aan een doktersbezoek triëren, de patiënt relevante informatie laten invullen of die de patiënt voor en na het bezoek van – gevalideerde en toegesneden – informatie voorzien komen niet van de grond.

Mobiele apps die chronische patiënten thuis motiveren, attenderen, controleren en alarmeren worden niet opgeschaald. De doelstelling van de minister dat ‘van de chronisch zieken (diabetes, COPD) en kwetsbare ouderen 75 procent, die dit wil en hiertoe in staat is, binnen vijf jaar zelfstandig metingen kan uitvoeren’ zal bij onveranderd beleid niet gehaald worden.7 Ten slotte vinden patiëntenportalen zoals Mijnparkinsonnet onvoldoende navolging in andere vakgebieden. Hiermee worden patiënten veelbelovende (nuldelijns) e-healthdiensten onthouden en daarmee wordt de belofte om met e-health de zorg te verbeteren, bereikbaar te houden en de consumptie ervan beter te sturen onvoldoende nagekomen.

Stappen

Het is aan overheid, zorgverzekeraars en veldpartijen om werk te maken van het contracteren van betere innovatieve zorg. Daarbij zouden overheid en zorgverzekeraars ervoor kunnen kiezen om de jaarlijkse 1,5 procent budgettaire groeiruimte in de tweede lijn uitsluitend te benutten voor vergoeding van e-health-diensten die leiden tot substitutie. Hiermee zouden miljoenen beschikbaar komen. Een andere mogelijkheid is om binnen de begroting van VWS éxtra budget vrij te maken voor e-health, ervan uitgaande dat hiermee een vliegwiel in gang gezet wordt dat vanzelf leidt tot substitutie.

Mits inderdaad voldoende budget voorhanden is, kunnen onderstaande stappen mijns inziens leiden tot veilige en voortvarende invoering respectievelijk opschaling van e-health.

1. Maatschappelijke businesscase

Aanbieders van telemedicine maken aannemelijk dat de door hen geboden dienst leidt tot sneller betere zorg, dicht bij de patiënt en tegen lagere kosten. Zorgverzekeraars aarzelen niet om veelbelovende diensten te vergoeden, ook als het effect op lange termijn wel aannemelijk maar niet zeker is.

2. Businesscase van de stakeholders

Aanbieders zorgen ervoor dat alle stakeholders van de e-healthdienst voordeel ervaren. Zo krijgt bij teleconsultatie de patiënt zeer snelle feedback in plaats van wachttijden en reistijd, de huisarts het leereffect, de medisch specialist plezier in het werk en het ziekenhuis het voordeel van adherentie-vergroting en -versterking.

3. Laaghangend fruit

Partijen schalen e-healthdiensten in laagcomplexe routine-matige zorg op die zich reeds bewezen hebben en die hun weg bij zorgverleners en -vragers gevonden hebben. In deze diensten zit vooralsnog de grootste – bewezen – maatschappelijke winst.

4. Vergoed binnen huidige systematiek

Partijen stoppen met het aanwijzen van bestaande vergoedingssystematiek als belemmering voor e-health. Zorg geleverd met behulp van ICT is gewone zorg als het deze gewone zorg vervangt. Binnen de bestaande wet- en regel-geving kan álle e-health vergoed worden.

5. Substitutie

In de eerste lijn is binnen segment 3 sinds 1 januari 2015 de mogelijkheid om budget vrij te maken voor innovatie en substitutie. Dit biedt een geweldige mogelijkheid om inkoop van eenvoudige routinematige zorg met inzet van e-health in de eerste lijn fors te vergroten.

6. Hoogwaardige zorg in tweede lijn

Partijen verlagen vergoedingen voor eenvoudige routine-matige zorg in de tweede lijn en verhogen vergoedingen voor zorg voor ingewikkelde, ernstige en sociaal zwakkere patiënten. Dit biedt de medisch specialisten de mogelijkheid om tijd vrij te maken voor zorg waarvoor zij zijn opgeleid.

7. Toelating

De systematiek waarbij een centraal college nieuwe e-healthdiensten beoordeelt en toelaat waarbij de zorgver-zekeraar deze móet vergoeden – en hiervoor budget moet reserveren – zal de innovatieve zorg enorm stimuleren.

Proces onomkeerbaar

E-health zal het mogelijk maken dat ziekenhuizen zich beperken tot hoogwaardige gespecialiseerde zorg. In tal van perifere centra in de woonwijk – huisartsenpraktijken, apothekers, opticiens, fysiotherapiepraktijken en andere – zal de meer routinematige zorg dicht bij de patiënt geleverd worden door paramedici, mantelzorgers en de patiënt zelf – onder regie en supervisie van de huisarts en de medisch specialist op afstand. Tegen een fractie van de prijs. Dit proces is in de zorg niet alleen onomkeerbaar, maar ook noodzakelijk om aan de veranderende vraag te blijven voldoen. E-healthdiensten zijn veelbelovend, bewezen e-healthdiensten worden breed omarmd door zorg-verleners en zorgvragers. De énige belemmering voor opschaling is de beschikbaarheid van budget binnen het reguliere vergoedingssysteem. Die belemmering moet zo snel mogelijk worden weggenomen.

Leonard Witkamp, directeur KSYOS TeleMedisch Centrum Amstelveen, bijzonder hoogleraar telemedicine, Academisch Medisch Centrum Amsterdam

Geen belangenverstrengeling gemeld

contact

l.witkamp@ksyos.org

cc: redactie@medischcontact.nl

Voetnoten:

1. Rijksbegroting 2016. 34 300. XVI Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2016.
2. Edith Schippers. Kamerbrief over medisch technologische innovatie en topsector Life Science and Health, 5 oktober 2105,
3. eHealth Monitor “Tussen vonk en vlam”, Nictiz en NIVEL, Den Haag en Utrecht, oktober 2015.
4. Interne rapportage KSYOS TeleMedisch Centrum, Amstelveen, 15 september 2015.
5. van der Heijden JP, de Keizer NF, Spuls PI et al. Teledermatologisch consult door de huisarts: betere zorg tegen lagere kosten. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156(4):A4253.
6.Van Strijp S. Trends in verwijzingen naar de 2e lijn bij huisartsen met én zonder teledermatologie. Scriptie Bachelor Stage Medische Informatiekunde Academisch Medisch Centrum, Amsterdam, 28-06-2013.
7. Brief Minister Schippers aan De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2 juli 2014, e-health en zorgverbetering kenmerk 629334-122961-CZ.