Laatste nieuws
Achter het nieuws

‘Zolang het oranje is gáát het nog’

Hoge werkdruk, maar nog geen afschaling van huisartsenzorg

Plaats een reactie
Robin Utrecht/ANP
Robin Utrecht/ANP

Huisartsen laveren met hun zorg tussen code oranje en rood. De vraag is of zíj door corona moeten afschalen, of dat het werk hanteerbaar blijft maar patiënten zélf wegblijven.

‘Ik vrees dat dit is hoe code zwart er in de eerste lijn uit gaat zien.’ Die zucht slaakte de Rotterdamse huisarts Rachel Braunstahl op LinkedIn, na een dienst voor de huisartsenpost, waarbij de thuisbezoeken enkel draaiden om corona­patiënten. Patiënten die ze normaal gesproken had laten opnemen, maar nu thuis liet vanwege gebrek aan ziekenhuisplekken, ‘in de hoop dat ze met het ingezette beleid de goede bocht thuis nog kunnen maken’.

Braunstahl, werkzaam in een gezondheidscentrum met tien huisartsen, ervaart ‘een groot verschil tussen de dagpraktijk en dienst doen op de hap’. Op de eigen praktijk lukt het nog om de reguliere zorg te bieden.’

Bottleneck

Waar Braunstahl wel tegenaan loopt, is ‘dat de hele keten is verstopt’. ‘Ik kreeg het niet voor elkaar een dag thuiszorg te regelen voor een oudere patiënt met uitgezaaide kanker. Een verwijzing naar een dermatoloog of orthopeed voor een polibezoek lukt nog wel, maar als een acuut zieke patiënt voor me zit, zijn de poppen aan het dansen. Acute zorg is nu de bottleneck.’

Dat vergt een lange adem en veel bellen tot ze een plek vindt. Braunstahl voelt zich niet onzeker of onrustig door die situatie. Ze kan uit de voeten met afspraken die in haar regio zijn gemaakt, zoals de ‘heel strakke 1-2-3-regel’. Die behelst dat, als zij een ‘nee, geen plek’-antwoord krijgt van het eerste, tweede en derde ziekenhuis dat ze belt voor een acute patiënt, het eerste alsnog beoordelingsplichtig wordt en tóch een plekje moet zien te vinden voor de patiënt. ‘Je wordt er soms moedeloos van, maar het gebeurt uiteindelijk wel.’

Ook Pim Keurlings, huisarts in de binnenstad van Nijmegen, meldt dat er van afschalen nog geen sprake is. ‘Wat we wel merken is dat patiënten zelf weer iets terughoudender zijn geworden om met reguliere, niet-covidgerelateerde klachten naar de praktijk te komen. Ze kiezen iets vaker voor een telefonische afspraak of een e-consult.’ Ook in Keurlings’ regio is een deel van de electieve zorg in de tweede lijn op een lager pitje gezet: ‘Dat maakt dat we in de praktijk en op de hap proberen om mensen zoveel als mogelijk thuis te laten.’ Zijn praktijk is tot nu gevrijwaard van personele uitval: ‘Ook dat is, weet ik, voor veel huis­artspraktijken een probleem.’

‘Zeker bij de assistentes is de rek er vaak uit’

HaROP

Braunstahl heeft genoeg handvatten om indien nodig de niet-acute zorg af te schalen. Ze weet van het eerste coronavoorjaar dat het werk op de praktijk hanteerbaar blijft met telefonische en digitale consulten en het ‘platleggen van chronische zorg’, ook al stelt ze dat ‘het liefst zo lang mogelijk uit’. En de regelmatige stroom nieuwsbrieven die ze via Huisartsenposten Rijnmond en HaROP, de LHV en NHG krijgt hierover, ervaart ze als een ‘goede informatiebron’. ‘Er staat zwart-op-wit hoe we moeten werken.’ Braunstahl voelt zich ‘gesteund’, ook door de inspectie. ‘Ik heb niet het idee dat er iemand met een hakbijl achter me staat.’

Met HaROP doelt ze op de huisartsenrampen­opvangplannen: de crisisplannen die in elke regio door huisartsen worden gemaakt. Dat gebeurt in de huisartsencrisisteams, als het strikt gaat om de huisartsenzorg, in ROAZ-­verband voor afstemming tussen alle zorg­sectoren, en in de veiligheidsregio’s die onder leiding staan van de directeur publieke gezondheid van de GGD-GHOR. In die verbanden maken zorgaanbieders afspraken over het afschalen van zorg en over onderlinge samenwerking en ondersteuning.

HaROP kent vier stadia: groen, oranje, rood en donkerrood. De meest zorgelijke zijn de laatste twee. Fase rood gaat gepaard met maatschappelijke onrust die zich niet beperkt tot de zorg. In dit stadium komt de continuïteit van de huisartsenzorg serieus in gevaar. Coördinatie op hagro-niveau is dan niet meer toereikend. Het primaat komt te liggen bij de huisartsenkring, in nauwe afstemming met de hagro’s, huisartsenposten en GGD GHOR. De bemensing van de spreekuren wordt centraal aangestuurd. Daarom heeft de directeur publieke gezondheid de leiding en werkt nauw samen met de directeuren van de andere ‘kolommen’ zoals politie en brandweer. In fase donkerrood zijn de continuïteitsproblemen verder toegenomen en kan er een beroep worden gedaan op de gemeente om in samenwerking met de GGD GHOR zogenaamde zorgmeldpunten in te richten waar veel patiënten tegelijk terechtkunnen. Ook de zorg in de ANW-uren, die normaal gesproken vanuit de huisartsenposten plaatsvindt, zal dan worden georganiseerd vanuit die zorgmeldpunten.

Crisisteam

Jantien Bruijnzeel is huisarts in Heinkenszand (gemeente Borsele) en is sinds begin 2018 lid van het crisisteam dat in de regio Walcheren, Beveland en Schouwen-Duiveland verantwoordelijk is voor het garanderen van de continuïteit van de huisartsenzorg. Elke week overlegt het team, dat onder anderen vier huisartsen telt, digitaal. Bruijnzeel: ‘Met het crisisteam oefenen we twee keer per jaar rampscenario’s. Ook voor de coronacrisis ging dat al over pandemieën. Maar ook over mogelijke, plaatselijke rampen zoals een ongeluk met een tanker met gifstoffen op de Westerschelde of een ramp met de kerncentrale in Borsele. Oefenen was een theoretische exercitie. We waren een waakvlammetje. En toen kwam covid-19.’

Het crisisteam houdt aan de hand van cijfers over het aantal bezoeken aan de hap en een uitvraag aan huisartsenpraktijken over onder meer de werkdruk en uitval van medewerkers bij in welk stadium de zorg in de regio zich bevindt, vertelt Bruijnzeel. In fase oranje neemt de zorgvraag van patiënten toe en worden steeds meer huisartsen en assistentes ziek of zitten in quarantaine, waardoor de patiëntenzorg onder druk komt te staan. In fase rood komt de continuïteit van de huisartsenzorg serieus in gevaar.

Bruijnzeel: ‘De hele zomer was het over het algemeen groen, op een paar praktijken na die structureel capaciteitsproblemen hebben. Op dit moment heeft 80 procent van de iets meer dan veertig praktijken stadium oranje bereikt en drie praktijken stadium rood. We hebben daarom nog geen afschaaladvies gegeven. De praktijken zijn wél druk, de werkdruk is hoog en zeker bij de assistentes is de rek er vaak uit, maar zolang het oranje is gáát het nog.’

Voordat afschalen aan de orde is, wordt eerst binnen de hagro gekeken of er mogelijkheden zijn om bijvoorbeeld de patiënten van een uitgevallen huisarts op te vangen, vertelt Bruijnzeel. ‘Als dat niet lukt, zou een mogelijke volgende stap kunnen zijn dat de reguliere huisartsenpraktijken sluiten en de hap 24/7 wordt geopend. Ik betwijfel of dat zal gebeuren. Ik ben eerder bang dat patiënten weer niet zullen komen en daardoor delay ontstaat, dan dat we overstelpt worden.’

Keurlings voelt zich wat beter ‘bewapend’ dan vorig jaar: ‘Want we hebben ervaring en we kennen het ziektebeeld beter. Van de andere kant: de last in de zorg lijkt groter en de samenleving verliest haar geduld.’ Braunstahl beaamt dat: ‘Patiënten reageren minder begripvol dan in het begin als de assistent vraagt of iemand coronagerelateerde klachten heeft, en in dat geval eerst wil testen. Irritatie druipt dan soms uit de telefoon. Onze populatie is het zat, zoals iedereen.’

Lees meer download dit artikel (pdf)
Achter het nieuws covid-19 code zwart
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.