Laatste nieuws
Achter het nieuws

‘Ziekenhuizen moeten over hun eigen schaduw heen stappen’

Nog veel ok-capaciteit blijft onbenut

2 reacties
Frank de Roo / ANP
Frank de Roo / ANP

Nog altijd zijn de wachtlijsten voor operaties als gevolg van de coronacrisis langer dan normaal. Is opereren in het buitenland een goede oplossing?

‘Alsof het om auto’s gaat waarvan de wielen moeten worden vervangen.’ Orthopedisch chirurg Jan Willem Louwerens (Sint Maartenskliniek), voorzitter van de Neder­landse Orthopaedische Vereniging (NOV), ergert zich mateloos aan de discussie over het uitvoeren van operaties in het buitenland om de al te lange wachtlijsten in Nederland weg te werken.

Die discussie ontstond een kleine twee weken geleden, toen bestuursvoorzitter van het academisch ziekenhuis in Münster Alex Friedrich in een bericht van de NOS stelde dat ruim driehonderd ziekenhuizen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen op grote schaal kunnen bijdragen om de wachtlijsten in Nederland weg te werken. Waarop minister Ernst Kuipers van VWS reageerde dat hij operaties in het buitenland niet als oplossing ziet en dat de Neder­landse ziekenhuizen ‘een tandje bij moeten zetten’.

‘Als zo’n operatie in het buiten­land wordt uitgevoerd, wie voert dan de regie?’

De oproep van Friedrich volgde niet lang nadat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in haar maandelijkse Monitor Toegankelijkheid van Zorg (niet voor het eerst) verzuchtte dat het – ondanks alle inspanningen van de ziekenhuizen – nog niet erg opschiet met het verkorten van de extra lange wachttijden die zijn ontstaan als gevolg van de coronacrisis. Een jaar geleden berekende de NZa dat het ging om ongeveer 140 duizend extra mensen op wachtlijsten. Nu zijn dat er ongeveer 100 tot 120 duizend – boven op de ongeveer 2 miljoen operaties in normale jaren en waarvoor een deel van de patiënten ook op wachtlijsten staat. Overigens zijn de inschattingen met betrekking tot inhaalzorg van de NZa in de tussentijd nog veel hoger geweest; zo werd in november 2021 ingeschat dat er zo’n 190 tot 210 duizend extra patiënten op wachtlijsten stonden (zie ook de tabel onderaan dit artikel). Daarna is dat aantal drastisch naar beneden bijgesteld, wat te maken heeft met een aangepaste rekenmethode. Uit de gegevens van ziekenhuizen is, volgens een NZa-woordvoerder, niet op te maken hoeveel van deze 100 tot 120 duizend wachtenden ook vorig jaar of eerder al aan het wachten waren en hoeveel mensen ‘nieuwe wachtenden’ zijn.

Zwaktebod

Orthopedische ingrepen, zoals heup- en knieoperaties staan boven aan de NZa-lijstjes van niet-kritieke planbare operaties met de langste wachttijden. Is het dan geen aantrekkelijk alternatief om deze patiënten in het buitenland te laten opereren? Wat NOV-voorzitter Louwerens betreft niet – ook al staan er volgens hem als gevolg van het afschalen tijdens de coronagolven zo’n 50 duizend patiënten op de wachtlijst voor een orthopedische operatie. ‘Ik zou het echt een zwaktebod vinden om een grote groep patiënten in Duitsland, België of zelfs Turkije te opereren. Als NOV vinden we dat om meerdere redenen niet wenselijk. De orthopedisch chirurg bouwt een band op met de patiënt en samen beslis je dat een operatie nodig is. Dan wil je als chirurg ook graag zélf die operatie uitvoeren. Daarnaast gaat het niet altijd om een standaardoperatie, bij veel patiënten speelt er multimorbiditeit. Dan wordt er samengewerkt met een heel team van andere medisch specialisten, zoals internisten of reumatologen. Als zo’n operatie in het buitenland wordt uitgevoerd, wie voert dan de regie? Het is te simpel gedacht dat een patiënt een operatie zomaar in het buitenland kan ondergaan – het is geen autoreparatie: vier wielen eronder en klaar.’

Niet logisch

Bestuursvoorzitter Inge de Wit van Streek­ziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk sluit zich daarbij aan. In haar ziekenhuis zijn alle achterstanden al begin dit jaar weggewerkt. Dat komt doordat ze als streekziekenhuis vooral basiszorg bieden en dat is eigenlijk niet te vergelijken met grotere ziekenhuizen, waar ook complexere operaties worden uitgevoerd, benadrukt De Wit. Bovendien is er een relatief laag ziekteverzuim onder de medewerkers. De Wit: ‘Het is niet logisch om patiënten in het buitenland te gaan opereren, terwijl op dit moment niet alle capaciteit in Nederland ten volle wordt benut. Ik roep nu al een paar maanden: kom maar naar Winterswijk, wij hebben ok-capaciteit over voor bijvoorbeeld knie- en heupoperaties. Maar toch lopen we – als sector – tegen allerlei muren op. Ten eerste hebben ziekenhuizen in veel gevallen te maken met zorgplafonds. Stel dat we honderd extra heupoperaties uitvoeren, dan bestaat het risico dat we als ziekenhuis (een deel van) de kosten uit onze eigen zak moeten betalen. Dat komt doordat we dan meer operaties hebben gedaan dan afgesproken met de zorgverzekeraars. Ten tweede zijn ziekenhuizen ook niet erg genegen patiënten op de wachtlijst door te verwijzen naar een ander ziekenhuis, waar de operatie sneller kan worden gedaan. Dat heeft met geld te maken: je investeert als ziekenhuis tijd in onder meer het onderzoeken van de patiënt – de dbc is geopend – dan wil je het traject ook afmaken om de dbc uitbetaald te krijgen. Ik heb geregeld contact met andere ziekenhuizen over de mogelijkheid om patiënten hier te opereren. Ze willen onze operatiekamers wel gebruiken, maar dan met hun eigen operateurs. Het marktwerkingsstelsel maakt het onnodig lastig om echt samen te werken in het verkorten van de wachtlijsten. Daarnaast zien we dat de zorgverzekeraars niet allemaal even actief zijn als het gaat om hun taak als bemiddelaar voor patiënten die lang op de wachtlijst staan en die zelf wel elders zouden willen worden behandeld. CZ bijvoorbeeld heeft dat wel heel actief opgepakt, maar andere zorgverzekeraars doen dat in mindere mate. Ik vind het een schrijnend maatschappelijk probleem. Bij ons staan operatiekamers leeg, terwijl in Rotterdam patiënten aan huis gekluisterd zijn doordat ze moeten wachten.’

Enorm potentieel

Ook Louwerens vindt dat de capaciteit in Nederland niet volledig wordt benut. Zeker als het gaat om de capaciteit van orthopedisch chirurgen. Louwerens: ‘Zo’n 40 procent van onze jonge klaren heeft na drie jaar nog geen vaste baan – zij werken bijvoorbeeld als chef de clinique of wijken uit naar het buitenland. Daarmee laten we een enorm potentieel liggen. Dat we zelfs nu de coronastorm is gaan liggen nog niet op volle kracht opereren, heeft vooral te maken met tekorten aan ok-, ic- en anesthesiemedewerkers en verpleeg­kundigen op de afdelingen. Daarnaast is het de vraag of er regionaal wel voldoende wordt gedaan om samen te werken om de wachtlijsten weg te werken. In veel ziekenhuizen draaien de orthopedisch chirurgen op dit moment op 85 procent, maar in andere ziekenhuizen is dat al 100 procent en is er ruimte voor extra patiënten. In tegenstelling tot tijdens de coronacrisis zie ik helaas dat de rem er weer erg op staat als het gaat om samenwerking.’

Plan van aanpak

Vorig jaar stelden de NZa en partijen als ZN, NVZ, NFU, FMS en LHV een plan van aanpak op: het Kader ‘passende inhaalzorg MSZ’. Daarin werd, kort samengevat, afgesproken dat ziekenhuizen zelf aan de slag zouden gaan met de ‘inhaalzorg’. Dit in samenwerking met andere ziekenhuizen in de regio en met een bemiddelende rol van de zorgverzekeraars. Bewust werd er niet voor gekozen een nieuwe organisatiestructuur op te richten voor het inhalen van de achterstanden. Was dat de juiste keuze? Of zou er tóch een landelijke organisatie moeten komen voor de verspreiding van patiënten om de wacht­lijsten te verkorten? Zoiets als het LCPS, dat nu nog alleen voor covid-19-patiënten is ingericht?

Zowel Louwerens als De Wit ziet daar niet zoveel in. De Wit: ‘Het overplaatsen van een patiënt vraagt veel afstemming tussen de behandelaren en de ziekenhuizen. Het is echt veel meer dan alleen de vraag of er een bed vrij is. Een dergelijke organisatie binnen de (ROAZ-)regio is realistischer en nuttiger. Maar dan moeten ziekenhuizen wel over hun eigen schaduw heen stappen en patiënten wíllen doorverwijzen naar andere ziekenhuizen.’ 

In de podcast van Medisch Contact die vanaf donderdag 16 juni is te beluisteren komt onder meer Inge de Wit aan het woord over dit onderwerp.

Lees ook:

Achter het nieuws buitenland wachtlijsten
  • Simone Paauw

    Simone Paauw deed de deeltijdopleiding journalistiek in Tilburg en werkt sinds 2008 als journalist bij Medisch Contact. Ze interviewt het liefst de ‘gewone arts’ met een bijzonder verhaal, bijvoorbeeld voor de rubriek Het Portret.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • W.F. van Tets

    Chirurg , ANKEVEEN

    Het onderwerp over wachtlijsten en personeelsgebrek blijft maar terugkomen. Misschien is de Gezondheidszorg in Nederland helemaal niet zo goed. Onze Oosterburen bieden wederom hulp aan. Waarom hebben zij bedden capaciteit over en lukt het ons maar ni...et orde op zaken te stellen? Dat lijkt mij een veel reëlere vraag.
    De Duitse Gezondheidszorg zit niet in een dwangbuis. Financieel is het beter geregeld middels Gesetzliche Versicherung (Krankenkasse) en Private Versicherung.
    Er wordt daar gewoon harder en efficiënter gewerkt. Een auto zal voldoende brandstof moeten krijgen om snel vooruit te kunnen komen. Het oude systeem van Particulier en Ziekenfonds was zo gek nog niet. Via de particuliere poot kan extra geld worden gegenereerd voor hogere salarissen en beloning bij betere efficiëntere prestaties. Dan zijn de wachtlijsten snel opgelost, wordt de vergader-, management- en regeltjescultuur gesaneerd en kunnen dokters en verpleegkundigen het werk doen, waarvoor ze zijn opgeleid. Doorgaan op de huidige doodlopende weg is zinloos. Weg met de budgettering als verstikkende dwangbuis. Toepassing van DBC’s, zoals oorspronkelijk ontworpen, in een open beloningsstructuur. Openbreken van de benauwende CAO, waarin lonen aan elkaar gekoppeld zijn, beloning naar prestatie en genereren van een extra geldstroom via verplichte particuliere verzekering boven modaal. Dan wordt er vanzelf efficiënt en door gewerkt. Werkeloosheid onder jonge artsen en specialisten valt terug binnen normale proporties. De politiek als wetgevende macht zal de steven moeten wenden. Daar is moed voor nodig. No guts, no glory

  • P.L. Wong

    Internist, Amstelveen

    Genoeg artsen en specialisten die werkloos zijn of op een verkeerde plek zitten. Neem ze aan, of geef een jaar contract, open alle operatie kamers dag en nacht, zodat alles goed wordt benut. Draai poli's ook in de avonden, en werk zo de wachtlijsten ...weg. Accepteer een lagere salaris en zorg dat zorgverzekeraars er is voor de patient, niet alleen voor de stakeholders.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.