Zelden euthanasie bij gevorderde dementie in Levenseindekliniek

Het uitvoeren van euthanasie bij mensen met gevorderde dementie is problematisch en komt in de praktijk zelden voor. Dat blijkt uit een onderzoek van onder meer Arie Nieuwenhuijzen Kruseman, emeritus hoogleraar interne geneeskunde aan de Universiteit Maastricht, waarover Medisch Contact deze week publiceert.

Kruseman e.a. bestudeerden de dossiers van 26 wilsonbekwame dementiepatiënten met een schriftelijke wilsverklaring die tussen maart 2012 en mei 2015 waren aangemeld bij de Stichting Levenseindekliniek (SLK). Bij al deze patiënten was het verzoek tot hulp bij levensbeëindiging ingediend door een gemachtigde.

Uit de onderzochte gespreksverslagen bleek dat de SLK geen van de 26 euthanasieverzoeken heeft gehonoreerd, ondanks de aanwezigheid van een schriftelijke wilsverklaring. De SLK constateerde dat met alle 26 dementiepatiënten verbale of non-verbale communicatie mogelijk was, maar 25 dementerenden konden of wilden de eerder op schrift gestelde euthanasiewens niet bevestigen. Een patiënt deed dat wel, maar achtte euthanasie (nog) niet aan de orde.

Volgens de SLK was bij één van de 26 patiënten sprake van ondraaglijk lijden. Deze persoon at en dronk onder andere niet meer, had hallucinaties en gilde bij de verzorging. Van de overige patiënten vond de SLK niet dat ze ondraaglijk leden, ongeacht of zij deze situatie eerder ondraaglijk hadden genoemd.

In totaal meldden zich in de onderzochte periode 197 patiënten met dementie bij de SLK. 35 van hen waren wilsonbekwaam, 9 hadden geen schriftelijke wilsverklaring. Kruseman e.a. stellen op basis van de 26 onderzochte casussen dat het voor de arts moeilijk is te bepalen wanneer de uitzichtloze en ondraaglijke toestand is bereikt als de patiënt dat zelf niet meer kan toelichten. Ook wordt het inwilligen van een euthanasieverzoek lastig als de patiënt zich de inhoud van de wilsverklaring niet meer herinnert, de eerdere euthanasiewens ontkent of zegt dat hij het leven nog fijn vindt.

Van een arts mag je niet verwachten, zo stellen de onderzoekers, dat hij een euthanasieverzoek honoreert als hij niet overtuigd is van het ondraaglijk lijden van de patiënt of als de patiënt euthanasie afwijst, ongeacht zijn eerder opgestelde schriftelijke wilsverklaring. De gangbare praktijk is dat euthanasie bij dementie uitvoerbaar is in de beginfase van de ziekte, als de patiënt het verzoek zelf nog kan formuleren en toelichten.

De studie van Kruseman e.a. komt twee weken nadat in de media en in de Tweede Kamer discussie ontstond over de ‘Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek’ van het ministerie van VWS. Daarin is onder meer te lezen dat ook mensen met gevorderde dementie euthanasie kunnen krijgen, ook al kunnen zij deze wens zelf niet meer uiten. Voorwaarde is wel dat er een schriftelijke wilsverklaring op tafel ligt die is opgesteld in een tijd dat zij nog wel wilsbekwaam waren. En er moet sprake zijn van ondraaglijk en uitzichtloos lijden, bijvoorbeeld door bijkomende lichamelijke klachten als pijn en ernstige benauwdheid. Ook angst, agressie en onrust kunnen bijdragen aan ondraaglijk lijden. 
Bas Knoop
@bknoop

Lees het artikel in Medisch Contact van deze week