Laatste nieuws
Wetenschap

WRR: Stem preventiebeleid meer af op lage sociaaleconomische status

5 reacties

Sinds eind jaren tachtig is een belangrijk doel van het preventiebeleid om de gezondheidsverschillen tussen de hoge en lage sociaaleconomische groepen te verkleinen. Maar nog steeds leven laagopgeleide vrouwen gemiddeld 5,4 jaar korter dan hoogopgeleide vrouwen, terwijl bij mannen het verschil zelfs 6,5 jaar bedraagt. Het verschil in jaren gezonde levensverwachting is nog veel groter: bij mannen 14,2 jaar en bij vrouwen 15,5 jaar.

Hoe dat komt kan het volgende voorbeeld duidelijk maken. Stel, de overheid ontmoedigt het roken met de volgende resultaten: onder mensen met een lage sociaaleconomische status (SES) daalt het percentage rokers van 35 naar 25 procent; onder mensen met een hoge SES daalt het percentage rokers van 25 naar 10 procent. Het aantal rokers is dus flink gedaald, en de kans dat mensen gezond oud worden is daarmee aanzienlijk gestegen. Toch is het beleid bij nadere beschouwing geen succes: het verschil in percentage rokers tussen lage en hoge SES is namelijk gestegen van 10 naar 15 procent. Ergo, het verschil in kansen op gezond oud worden tussen lage en hoge SES is ook toegenomen. Het voorbeeld, afkomstig uit de ‘beleidsbrief’ die de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) publiceerde, maakt duidelijk dat wie probeert mensen onder aan de gezondheidsladder een paar treden te laten stijgen, moet vaststellen dat mensen hoger op de ladder ook zijn geklommen, mogelijk zelfs meer treden. Daarbij komt nog dat onderzoek uitwijst dat het vermogen van mensen om ‘gezonde’ keuzes te kunnen maken en zich daaraan te houden, nogal eens wordt overschat.

De WRR vindt het daarom tijd voor een koerswijziging: in het preventiebeleid moeten niet langer gezondheidsverschillen centraal staan, maar het ‘gezondheidspotentieel’. ‘In plaats van te focussen op het reduceren van gezondheidsverschil, kan beter worden ingezet op het behalen van zoveel mogelijk gezondheidswinst en het zoveel mogelijk voorkomen van gezondheidsverlies’, aldus de raad. Richtsnoer daarbij is het begrip ‘proportioneel universalisme’, gemunt door de bekende Britse  epidemioloog Michael Marmot. Dit houdt kortweg in dat preventiebeleid zich weliswaar richt op alle burgers, maar wordt aangevuld met ondersteuning van bepaalde doelgroepen. De intensiteit van deze gerichte ondersteuning wordt dan bepaald door de mate van kwetsbaarheid van de doelgroep.

De WRR legt daarbij de nadruk op interveniëren in het begin van de levensloop (van de periode vlak voor de zwangerschap tot en met het 18de levensjaar), want ‘hoe vroeger in de levensloop een groep kan worden bereikt, des te groter de cumulatieve gezondheidswinst, want die winst betaalt zich door de gehele latere levensloop uit’. Verder kiest de raad voor de bekende speerpunten: roken, overgewicht, beweegpatroon en problematisch alcoholgebruik. Ook stemmings- en angststoornissen horen onderdeel te zijn van gericht preventiebeleid, vindt de raad. Vooral ook omdat ze vaker voorkomen bij mensen met een lagere SES.

Karien Stronks, hoogleraar public health (Amsterdam UMC, locatie AMC) noemt het een goed moment om aandacht te vragen voor deze problematiek, nu patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, sportbonden en bedrijven preventieakkoorden sluiten over roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Het WRR-advies zou daarin een rol moeten spelen, vindt Stronks. ‘Het is goed dat de WRR een nieuw perspectief bepleit. Er is in het verleden niet systematisch geïnvesteerd om de gezondheidsverschillen te verkleinen, zo laat het rapport zien. Of dat met die nieuwe benadering gaat lukken, weet ik niet, maar het is de moeite waard om het te proberen en dat te begeleiden met evaluatiestudies, zoals ook de WRR bepleit. Zo kunnen we nagaan wat wel en wat niet werkt. En vooral ook voor wie het werkt. Die laatste vraag wordt door ons, de onderzoekers, tot nu toe te weinig gesteld. Deels begrijpelijk: omdat het groepen betreft die in onderzoek niet altijd gemakkelijk zijn te betrekken.’

Een gedifferentieerde, op lagere SES gerichte aanpak vergt overigens wel politiek lef, zegt Stronks. Ze noemt als voorbeeld de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht, waarin de gemeente samen met andere partijen gezond gewicht voor de Amsterdamse jeugd wil bevorderen, met extra aandacht voor achterstandswijken. ‘Of deze aanpak werkt, waarom, en voor wie, zal uit de lopende evaluatiestudies moeten blijken.’

Lees ook
Wetenschap preventie
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • W.J. Duits

    bedrijfsarts, Houten

    Jarenlang heb ik gewerkt als bedrijfsarts gewerkt voor een Sociale Werkvoorziening. Het aantal zwakbegaafde mensen was daar groot. Opvallend was het gebrek aan overzicht kunnen houden en het snel opbouwen van stress als situaties onduidelijk waren. E...n dat waren situaties al snel. Als we nu kijken naar de huidige participatiemaatschappij waarin mensen keuzes moeten maken bij het afsluiten van verzekeringen, alles wordt gedigitaliseerd, er is weinig sociaal support vanuit instanties (de paarse krokodil is voor hoog opgeleiden een ergernis, voor mensen uit deze groeperingen een ramp). We vergeten met zijn allen dat een groot deel van de Nederlandse bevolking laag opgeleid is, er zijn ook veel laaggeletterden. We kijken veel te makkelijk met onze hoog opgeleide brillen naar de huidige maatschappelijke ontwikkelingen. Prachtig weer zo'n WRR rapport, hoeveel heeft deze zinloze escapade weer gekost?

  • dolf algra

    commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid - oud bedrijfsarts, rotterdam

    Meer weten, maar dan veel concreter ? Lees dit artikel in NRC.

    https://www.nrc.nl/nieuws/2018/06/14/als-het-geldgebrek-je-niet-nekt-dan-wel-de-stress-a1606609

    titel: Als het geldgebrek je niet nekt, dan wel de stress
    datum: 14 juni 2018
    bron:... NRC

  • dolf algra

    commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid - oud bedrijfsarts, rotterdam

    De armen hebben én doen het slechter als de rijken. Op vele vlakken. Dat is de kern van dit WRR policy brief - 2018 nr 7 . Alsof we dat nog niet wisten

    En: het blijkt een uiterst hardnekkig probleem. Ondanks alle goede bedoelingen én stapels bele...idsvoorstellen zit er te weinig verbetering in. Alsof we dat nog niet wisten.

    En: dat verbaast het WRR. En: daar hebben ze 46 pagina's voor nodig omdat toe te lichten. En dat verbaast mij nou weer.

    Meer weten ? Lees het rapport zelf diagonaal door aan de hand van de volgende figuren:

    1. het probleem in één oogopslag
    Figuur 2.1 Samenhang opleiding en (gezonde) levensverwachting
    pagina 11

    2. zes morele posities - wat wel en niet te doen - bekeken vanuit je eigen favoriete aanvliegroute
    figuur 3.1 - pagina 16

    3. alle beleidsrapporten van de laatste jaren op een rijtje
    figuur 5.1 - pagina 23

    4. de WRR oplossing - aandacht voor 4 leefstijlfactoren - roken, drinken, eten/bewegen en stress klachten - en dat per leeftijdsfase. Komt me bekend voor

    Prachtig in kaart gebracht: Figuur 6.1 - op pagina 33 - Visualisatie van effectieve strategieën in levensloopperspectief


    5. En nu de WRR oplossing: in een woord samen te vatten: MAATWERK. Toegesneden op (kwetsbare) doelgroep.

    Daar hebben ze zelf nieuw woord voor ontworpen - ik heb het drie keer moeten checken of ik het echt goed heb nageschreven. PROPORTIONEEL UNIVERSALISME.

    ONTHOUD DIE. Dat levert straks vast punten op bij de verplichte nascholing.


  • G K Mitrasing

    , Huisarts

    Heeft er nu niemand bij VWS het OECD rapport "Obesity and the Economics of Prevention: Fit not Fat" onder de neus van de minister geschoven? Dit rapport kon 10 jaar geleden ook geschreven zijn... waarom komt de WRR er nu mee?

  • Bram de Wit

    Huisarts, Heerlen

    Ik ben zo benieuwd wat wél zou helpen.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.