Laatste nieuws
Nieuws

Wilsonbekwaamheid niet altijd verstoorde rationaliteit

Plaats een reactie

Om de wilsbekwaamheid te bepalen – wat doorgaans gebeurt volgens de criteria van Paul Appelbaum – is het soms raadzaam ook rekening te houden met veranderde waarden of emoties van de patiënt. Dat betoogde Gerben Meynen, bijzonder hoogleraar Ethiek en Psychiatrie (VU), tijdens het jaarlijkse Medisch Contact symposium ‘De dokter en ethiek’ dat gisteren plaatsvond in De Vereeniging in Nijmegen.

Hanna van de Wetering
Hanna van de Wetering

:Omdat emoties belangrijk zijn bij het nemen van beslissingen, kun je je afvragen of de emotieloze Dr Spock uit Star Trek wel wilsbekwaam is, hield psychiater prof. Gerben Meynen het publiek van Medisch Contact Live, de dokter en ethiek voor.

Wilsbekwaamheid vaststellen gebeurt volgens de bekende vier criteria van de KNMG die zijn ontwikkeld door de Amerikaanse psychiater Paul Appelbaum: een patiënt moet de medische informatie verstrekt door de behandelaar kunnen begrijpen; moet kunnen redeneren en argumenteren over de opties; zijn eigen situatie kunnen waarderen en de gemaakte keuze kunnen communiceren.

Meynen gaf het voorbeeld van een jonge vrouw met anorexia nervosa die zich niet wil laten opnemen om haar BMI op peil te krijgen; mag je deze patiënt wilsbekwaam noemen? Op het eerste gezicht lijkt ze wilsbekwaam: ze weet wat een BMI is en kent de gevaren van haar huidige conditie goed. Meynen: ‘Toch hebben we het gevoel dat er iets niet klopt.’ Hij haalde onderzoek aan uit Oxford waaruit bleek dat bij patiënten met anorexia het vermogen tot redeneren en begrip weliswaar intact is, maar dat hun waardensysteem soms een grondige verandering heeft ondergaan. ‘Opeens wordt een waarde die we allemaal tot op zekere hoogte herkennen, weinig vet hebben, absoluut, en verdringt het de waarde gelukkig of gezond zijn.’ Tegenwerping: de wilsbekwaamheidsbeoordeling krijgt een willekeurig karakter als je iemands waarden erbij betrekt, want ‘mijn waarden zijn niet de uwe’. Volgens de onderzoekers is dat niet het geval, omdat het om waarden gaat die consistent zijn met de persoon zelf, om waarden die hij of zij eerder had.

De Canadese onderzoeker Louis Charland heeft gekeken naar de rol van emoties. In een bekend artikel stelt hij de vraag of Mr. Spock uit Star Trek – die geen emotie kent of toelaat – eigenlijk wel wilsbekwaam genoemd mag worden. We weten immers uit eigen ervaring hoe belangrijk emoties kunnen zijn bij het nemen van belangrijke besluiten zoals de aankoop van een huis of het aannemen van een nieuwe baan, aldus Meynen. De criteria van Appelbaum zijn zo bezien wel erg gefocust op rationaliteit en je kunt je daarom afvragen of het effect op wilsbekwaamheid van sommige psychiatrische stoornissen wel voldoende wordt gezien. Bij een patiënt met een depressie bijvoorbeeld kunnen de emoties in het ongerede zijn geraakt, maar zal de rationaliteit vaak nog intact zijn. Charland denkt dat wilsbekwaamheid van psychiatrische patiënten daarom niet goed genoeg is vast te stellen. Zover wilde Meynen niet gaan: hij merkte op dat de impact van psychische stoornissen op keuzes niet per se tot wilsonbekwaamheid hoeft te leiden. De gevolgen kunnen ook gradueel zijn. Psychiatrische expertise is volgens hem altijd nodig om te bepalen in hoeverre een patiënt toch in staat is een wilsbekwame keuze te maken.

Research Gate: Is Mr. Spock Mentally Competent? Competence to Consent and Emotion

Lees ook:

Nieuws psychiatrie ethiek wilsbekwaamheid
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.