Laatste nieuws
bureaucratie

Wetswijziging voor abortuspil werkt averechts

Overtijdbehandeling door huisarts zonder WAZ-vergunning

4 reacties

Vrouwen moeten gewoon bij hun huisarts de abortuspil kunnen krijgen, vinden Mirella Buurman e.a. Minister Schippers wil dit mogelijk maken door de overtijdbehandeling onder de Wet afbreking zwangerschap (Waz) te brengen. Maar dat maakt de overtijdbehandeling juist minder toegankelijk.

De maatregelen die de liberale minister Schippers voorstelt om de overtijdbehandeling makkelijker te maken, leiden juist tot een inperking. Hoe? Door de wet te wijzigen valt de overtijdbehandeling – afbreken van een vroege zwangerschap tot zeventien dagen over tijd – alsnog onder de Waz. Dat betekent dat huisartsen die een medicamenteuze overtijdbehandeling willen uitvoeren straks een zogenaamde Waz-vergunning moeten aanvragen en de overtijdbehandelingen moeten melden bij de IGZ.

En die bureaucratische drempel gaan huisartsen niet nemen. Een huisarts ziet maar enkele malen per jaar een ongewenst zwangere binnen de overtijdperiode. Dat is domweg te weinig om daarvoor een Waz-vergunning aan te vragen. Huisartsen zitten niet te wachten op nog meer administratie en op vergunningaanvragen.

De minister werpt met haar voorstel dus barrières op waardoor het ondoenlijk wordt voor de huisarts om ongewenst zwangeren zelf te helpen. De zorg bij overtijdbehandelingen wordt hierdoor juist minder toegankelijk.

Laagdrempelig

Vrouwen hebben recht op de best mogelijke en vrij toegankelijke abortushulpverlening. Abortushulp is normale gezondheidszorg, niet alleen voor ‘jonge meisjes in complexe situaties’, maar ook voor volwassen vrouwen met een gezin bij wie de anticonceptie heeft gefaald. In Nederland heeft één op de vijf vrouwen op 45-jarige leeftijd een abortus ondergaan.

De Wereldgezondheidsorganisatie heeft de abortuspil op de lijst van essentiële medicijnen geplaatst. Deze medicijnen moeten laagdrempelig beschikbaar zijn – de huisarts is laagdrempelig toegankelijk.

Huisartsen zitten niet te wachten op nog meer administratie

Door de vertrouwensband tussen de huisarts en zijn patiënten, is deze bij uitstek geschikt om met de ongewenst zwangere opties te bespreken om tot een weloverwogen keuze te komen. De meeste vrouwen raadplegen hun huisarts voordat ze een abortuskliniek bezoeken. Veel vrouwen kan een verwijzing naar een kliniek worden bespaard als de huisarts de abortuspil kan verstrekken.

Voordelen hiervan zijn: de huisarts kent de vrouw en haar context goed, heeft snel toegang tot echodiagnostiek ten behoeve van de zwangerschapstermijn, heeft al een grote rol in de anticonceptiezorg en kan de nazorg na de overtijdbehandeling goed borgen omdat huisartsenzorg 24-uurszorg is en er korte lijnen zijn met de gynaecoloog.

Veilig en effectief

In de aanloop naar het voorstel van minister Schippers heeft het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) een standpunt geformuleerd dat de abortuspil, Medabon, veilig en effectief door de huisarts kan worden voorgeschreven.1 Het NHG heeft zich hierbij beperkt tot de overtijdbehandeling, juist omdat deze niet onder de Waz valt. De huisarts moet de zwangerschapsduur echoscopisch vaststellen in de eigen praktijk of bijvoorbeeld via een verloskundige. Daarnaast moet de huisartsenzorg dag en nacht bereikbaar zijn, via de huisartsenposten, en moet de huisarts eventueel kunnen doorverwijzen naar de gynaecoloog. Dit is allemaal al geregeld.

Heel eenvoudig

Is de medicamenteuze overtijdbehandeling praktisch uitvoerbaar door de huisarts? Jazeker. Medabon werkt heel eenvoudig. De behandeling bestaat uit vijf tabletten en kan thuis plaatsvinden. Eerst neemt de vrouw een tablet mifepriston van 200 mg in en 24-48 uur later brengt ze vier tabletten misoprostol van 0,2 mg vaginaal in. De verschijnselen zijn die van een spontane abortus: buikpijn, misselijkheid en vaginaal bloedverlies. Een complicatie (kans < 1%), zoals heftig bloedverlies of onhoudbare buikpijn, kan goed worden opgevangen door de patiënte te verwijzen naar het ziekenhuis, zoals huisartsen ook doen bij soortgelijke klachten bij een spontane abortus. Na drie weken kan een zwangerschapstest een doorgaande zwangerschap uitsluiten. In medisch opzicht is het dus een eenvoudige behandeling, vergelijkbaar met de begeleiding van een spontane miskraam, met een even grote of geringere kans op complicaties.

Toegankelijkheid

Is de abortuszorg in Nederland voldoende toegankelijk? Vrouwen kunnen nu terecht in abortusklinieken en ziekenhuizen, die een Waz-vergunning hebben. Ze kunnen direct naar een abortuskliniek gaan of na verwijzing van hun huisarts. Omdat de vijftien abortusklinieken in Nederland zich vooral in de grote steden bevinden, moeten vrouwen soms ver reizen voor een overtijdbehandeling. Terwijl ze voor een overtijdbehandeling – tot een zwangerschap van maximaal zes weken en drie dagen – gewoon bij hun huisarts terechtkunnen. Deze behandeling valt noch onder de Waz, noch onder het strafrecht.

Waarom doen huisartsen dit dan nog niet? Tot 1 mei 2015 was er geen medicatie waarmee huisartsen de overtijdbehandeling konden uitvoeren. Toen kwam Medabon, de abortuspil, beschikbaar voor huisartsen. Maar de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) liet aan farmaceut Sun, de fabrikant van Medabon, weten dat het ‘niet de bedoeling van de wetgever geweest kan zijn’ dat een fabrikant levert aan apothekers voor ‘(huis)artsen die de behandeling met de geneesmiddelen helemaal niet mogen verrichten.’ Senior inspecteur Ageeth Dekker dreigde dat apothekers ‘als medepleger kunnen worden aangemerkt’ als ze Medabon afleveren op huisartsrecept. Dit dreigement van de IGZ miste zijn uitwerking niet. Geen apotheker verstrekt nu Medabon. Huisartsen die Medabon voorschrijven sturen hun patiënten nu vergeefs naar de apotheek.

Is het dreigement van de IGZ terecht? Niet als het aan de hoogste rechters van ons land ligt. Volgens de Hoge Raad (arrest van juni 1995) en de Raad van State (proces mei 2005) valt de overtijdbehandeling niet onder de Waz en volgens onze wetsgeschiedenis evenmin onder het strafrecht. Een huisarts die een overtijdbehandeling uitvoert is niet strafbaar. Een farmaceut of apotheker die het gebruikte middel levert, kan daarom nooit een ‘medepleger’ zijn.

Vergoeding

Hoe zit het met de vergoeding als huisartsen de abortuspil voorschrijven? Huisartsenzorg valt onder de basisverzekering. Maar zowel de echo als de abortuspil komt nu voor rekening van de patiënt. Zorg in abortusklinieken wordt wél collectief betaald, uit de Wet langdurige zorg. Wonderlijk, want abortuszorg is normale zorg en zou dus onder de Zorgverzekeringswet moeten vallen. Ook de abortuspil en de bijbehorende echodiagnostiek horen gewoon in de basisverzekering thuis. Dát zou de minister moeten regelen.

Wetswijziging niet nodig

De abortuszorg in Nederland kan zelfs nog toegankelijker worden als de huisarts de abortuspil ook mag voorschrijven aan elke ongewenst zwangere tot negen weken. In deze periode is medicamenteuze zwangerschapsafbreking uitgebreid geëvalueerd. Ongewenst zwangeren nemen Medabon dan thuis in en dat verloopt probleemloos.

De zorg wordt er ook goedkoper van. In Nederland doen we nu 30.000 abortussen per jaar, waarvan 54 procent zwangerschappen tot acht weken zijn.2 Als huisartsen vrouwen met een zwangerschap tot negen weken mogen helpen, zouden we minder dan de helft van de ongewenst zwangeren hoeven door te sturen naar een ziekenhuis of abortuskliniek. Als er al een wetswijziging moet komen dan juist een waarbij de overtijdperiode verruimd wordt en een medicamenteuze zwangerschapsafbreking tot negen weken buiten de Waz en buiten het strafrecht valt.

Nu huisartsen hebben aangetoond dat ze goede en verantwoorde overtijdzorg kunnen leveren, kan de minister deze zorg ook door hen laten uitvoeren. Een wetswijziging is hiervoor niet nodig. Het ministerie van VWS bevestigde al in 2002 dat het aantonen van zorgvuldig handelen voldoende grond biedt om de overtijdbehandeling buiten een abortuskliniek zonder Waz-vergunning te verrichten.3 Verder moet de minister de IGZ-interpretatie corrigeren inzake het ‘verbod’ op afgifte van de abortuspil voor de overtijdbehandeling. De huisarts moet gewoon aan ongewenst zwangeren de medicamenteuze overtijdbehandeling kunnen aanbieden, binnen de huidige wet, zonder extra vergunning.

Geen draagvlak

Afgelopen weken heeft een inventarisatie plaatsgevonden onder relevante landelijke partijen die betrokken zijn bij de abortushulpverlening en die – gevraagd of ongevraagd – de minister hebben geadviseerd over het wetsontwerp om de Wet afbreking zwangerschap (Waz) te wijzigen. Er is momenteel geen enkele van onderstaande twaalf organisaties die het huidige conceptwetsontwerp zonder kritische kanttekeningen onderschrijft.

• Fiom, specialist bij ongewenste zwangerschap en afstammingsvragen

• Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG)

• Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV)

• Landelijke Huisartsenvereniging (LHV)

• Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGvA)

• Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG)

• Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG)

• Nederlandse Vrouwen Raad (NVR)

• Proefprocessenfonds Clara Wichmann

• Rutgers Kenniscentrum Seksualiteit

• Vereniging voor Vrouw en Recht ‘Clara Wichmann’

• Women on Waves

Mirella Buurman, huisarts te Diemen, bestuurslid huisartsenkring Amsterdam/Almere en voorzitter Landelijke Huisartsen Opleiders Vereniging

Hedwig Vos, huisarts te Den Haag, voorzitter huisartsenkring Haaglanden

Peter Leusink, huisarts te Gouda, namens NHG- expertgroep Seksuele Gezondheid

Contact

mail@mirellabuurman.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld door de auteurs

Lees ook:

Voetnoten

1 http://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/2016_nhg-standpunt_otb_0.pdf

2 Zie jaarrapportage 2014 van de Wet afbreking zwangerschap van de Inspectie voor de Gezondheidszorg, figuur 5 p.19

3. Brief (VWS, 2002) toenmalig minister Borst inzake overtijdbehandeling zonder WAZ vergunning (apart bijgevoegd als document).

Download dit artikel

huisartsen zwangerschap bureaucratie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Dr. Joeri van den Bergh

    abortusarts, Nijeveen

    Collega Buurman meent dat minister Schippers verstrekking van de abortuspil door de huisarts mogelijk wil maken door de overtijdbehandeling onder de wet afbreking zwangerschap te brengen.
    Ze meent dat het bezwaarlijk is dat de huisarts de verstrekkin...g van de abortuspil moet melden bij de inspectie. Dit geldt voor alle in Nederland uitgevoerde abortussen.
    Het is een misverstand dat Medabon altijd veilig, eenvoudig en effectief is. Na toediening van de 200 mg mifepristone volgt altijd een bloeding. Deze is vaak langdurig en heftig. Eén op de 1000 vrouwen heeft een transfusie nodig. Wanneer moet je als huisarts de bloeding als overmatig beoordelen? Bovendien betekent de bloeding niet altijd dat de zwangerschap is beëindigd. Bedenk daarbij dat de misoprostol die na de mifepristone wordt toegediend teratogeen is en vruchtbeschadiging kan geven. Een zwangerschapstest na de procedure is dus een must. En welke huisartspraktijk heeft een echoapparaat, en hoe herken je zo’n piepjonge zwangerschap daarmee? Hoe kan een verloskundige hier uitkomst brengen die die jonge zwangerschappen ook nooit ziet?
    Mijn ruim 40-jarige abortuspraktijk heeft mij geleerd dat jonge meisjes vaak de anonimiteit van de klinieken verkiezen boven contact hierover met hun huisarts.
    Kent de huisarts bovendien het rijtje contra-indicaties voor de pil? En hoe moet je een vrouw geruststellen die lange uren - of dagen - moet wachten op de uitstoting van haar vrucht, geplaagd door misselijkheid en buikkrampen?
    De antwoorden op al deze vragen staan in mijn boek Nederlands Handboek voor Zwangerschapsafbreking. Als collega Buurman dat leest zal ze haar pleidooi vast heroverwegen.

  • Peter van Vijven

    Huisarts, Goes

    Welk signaal gaat ervan uit als de overtijdbehandeling niet opgenomen wordt in de WAZ? Het signaal dat overtijdbehandeling niet een echte abortus provocatus is? Of dat een embryo tot een zwangerschapstermijn van 6 weken en 3 dagen minder beschermwaar...dig is dan daarna?

    Laten we de discussie wat fundamenteler voeren dan de auteurs van dit artikel doen, hun insteek is te pragmatisch. Moet het echt steeds makkelijker en toegankelijker als we nu al 30.000 abortussen per jaar in Nederland uitvoeren? De discussie die collega Ten Hove propageert juich ik van harte toe!

  • Mirella Buurman

    huisarts, AMSTERDAM

    Beste hr/mw. ten Hove,

    De meeste mensen en ook artsen zijn verbaasd over de cijfers. Hieruit blijkt wel dat anticonceptie nooit 100% werkt en veel vrouwen zwijgen over een abortus. In Nederland rust er gelukkig geen taboe op anticonceptie maar nog w...el deels op ondergaan van een abortus. Het is geen schande om een abortus te hebben gehad. Het is pech. Ik moet zeggen dat er heel weinig ongewenst zwangeren zijn die kiezen voor een alternatief als de zwangerschap uitdragen en de pasgeborene ter adoptie aanbieden of de zwangerschap toch uitdragen. Wat voor een alternatief is dat eigenlijk? Het is nogal wat om een kind te krijgen terwijl je dat niet wilt. Eerlijk gezegd weet ik zelf geen goed alternatief voor een abortus. Ongewenst zwanger is ongewenst. En gelukkig kunnen we vrouwen in die (nood)situatie helpen met de abortuspil.

  • W ten Hove

    Huisarts io, Eindhoven

    De wet- en regelgeving in Nederland stelt dat afbreking van de zwangerschap in Nederland is toegestaan als er voor een vrouw een noodsituatie is ontstaan die niet op andere wijze kan worden afgewend. De auteurs van dit artikel stellen dat ‘in Nederla...nd één op de vijf vrouwen op 45-jarige leeftijd een abortus heeft ondergaan’.

    Misschien ben ik nog een naïeve huisarts in opleiding, maar ik kan er met mijn gezonde verstand niet bij dat één op de vijf vrouwen in Nederland in haar vruchtbare leven blijkbaar in zo’n noodsituatie terecht komt dat abortus de enige oplossing is.

    Wat mij betreft zou het goed zijn om de discussie op gang te brengen over wat we als een noodsituatie beschouwen en hoe we noodsituaties kunnen voorkomen (zeker als één op de vijf vrouwen hier mee te maken krijgt) in een land waar seksuele voorlichting ingebed is in het onderwijs; anticonceptie algemeen beschikbaar is; verkrachtingen uitzonderingen zijn en er allerlei mogelijkheden zijn voor (financiële) hulp aan gezinnen en kinderen en niet alleen te kijken naar hoe we abortus en overtijdbehandeling zo gemakkelijk mogelijk kunnen maken voor de vrouw.

    Of is zo'n discussie mosterd na de maaltijd in een land waar 'abortuszorg normale gezondheidszorg' is geworden?

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.