Laatste nieuws
Wetenschap

Wetenschappelijke artikelen gratis beschikbaar vanaf 2020

Plaats een reactie
getty images
getty images

Vanaf 1 januari 2020 mag wetenschappelijk onderzoek dat is betaald met belastinggeld alleen nog worden gepubliceerd in openaccesstijdschriften of -platforms. Dit heeft cOAlition S, een internationale groep van onderzoeksfinanciers, waaronder NWO en ZonMw, op 4 september in Brussel besloten.

Het besluit komt van onderzoeksfinanciers uit elf Europese landen: Nederland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Zweden, Noorwegen, Oostenrijk, Ierland, Italië, Polen, Slovenië en Luxemburg.

Nederland heeft in 2016 als voorzitter van de EU hard gelobbyd voor steun vanuit heel Europa voor het zogeheten ‘Plan S’. De hoofdletters in de naam staan voor ‘open access’ en ‘speed.’ De coalitie streeft naar het doorbreken van de huidige ‘betaalmuur’ in de wetenschap. Slechts 15 procent van de tijdschriften verleent op het moment van publicatie direct vrije toegang tot artikelen. Meer dan een derde van de tijdschriften geeft artikelen na ongeveer zes maanden vrij voor online toegang. Iets minder dan de helft gebruikt momenteel een ‘hybride’ model, waarbij artikelen direct vrij toegankelijk worden als de wetenschapper dit wenst. Hier staat tegenover dat de auteur een zogeheten article processing charge (apc) betaalt en zo het eigen artikel ‘uitkoopt’. Onder ‘Plan S’ zal het voor wetenschappers – afgezien van de transitieperiode die volgens ‘Plan S’ zo kort mogelijk moet duren – zelfs niet meer toegestaan zijn om te publiceren in deze hybride tijdschriften. Er komt ook een maximumprijs voor de publicatiekosten.

Voorzitter van ZonMw en tevens hoogleraar Translationele Neurowetenschappen Jeroen Geurts is groot voorstander van het nieuwe systeem. Volgens Geurts heeft het grote voordelen: ‘Open access geeft een duidelijke versnelling in de kenniscyclus van wetenschappelijke publicaties naar de praktijk en weer terug. Dat proces duurt nu te lang. Daarnaast draagt het plan bij aan transparantie en toegankelijkheid van wetenschappelijke resultaten voor iedereen. Het vaccinatiedebat illustreert het belang hiervan. Momenteel baseren anti-vaxxers kun keuze op slecht vertaalde tekstjes en zoekresultaten via google. Zij zouden via open access toegang moeten hebben tot juiste informatie en goed onderbouwde wetenschappelijke data. Of ze het kunnen begrijpen is een tweede, maar de optie moet er wel zijn. Ten slotte zijn onderzoekers momenteel de dupe van een systeem waarin zij dubbel moeten betalen. De universiteiten betalen zich blauw aan abonnementskosten en daarnaast moeten wetenschappers hun gepubliceerde artikelen ook uitkopen als ze open toegang willen.’

Bij sommige auteurs roept het nieuwe systeem echter weerstand op. De wetenschapper zou in 85 procent van de tijdschriften niet meer kunnen publiceren en wordt dus in zijn of haar vrijheid beperkt. Verder kost het in het nieuwe systeem gemiddeld 2500 euro om open access te publiceren. De vraag is hoe beginnende en armere onderzoekers dit kunnen opbrengen. Bovendien zou het huidige systeem het kaf van het koren scheiden, en bestaat de angst dat met het nieuwe plan de kwaliteit van gepubliceerde onderzoeken achteruit zal gaan.

Geurts: ‘Elk nieuw systeem werpt nieuwe vraagstukken op. De huidige visie op goede wetenschap – publicaties, citaten, journal impact factor – gaat overboord. Hoe wetenschappelijke excellentie in het nieuwe systeem beoordeeld en gemeten moet worden, is een belangrijk onderwerp om te bediscussiëren. Er zal onder andere in focusgroepen over worden gepraat met wetenschappers en kennisgebruikers maar ook met beleidsmakers. Juist omdat er meer kennispartners aan tafel zitten, kun je verwachten dat de kwaliteit van het gepubliceerde onderzoek vooruit zal gaan. Er kijken meer mensen mee. De mate waarin je over de grenzen van je eigen discipline heen kijkt en in staat bent om met wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke partners een probleem op te lossen zijn voorbeelden van kwaliteiten die bij toekomstige beoordeling van wetenschappers een rol kunnen spelen. Nog niet alles is helder en we gaan nog met een brede achterban in gesprek. De focus ligt nu echt op het uitwerken van open access in de praktijk en met die brede achterban de zaken waar we tegenaan lopen op te pakken.’

Lees meer

Wetenschap
  • Lotte de Boer

    Voor haar opleiding geneeskunde volgde Lotte de Boer haar keuzecoschap bij Medisch Contact.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.