Vrouwen verdienen ongelijke behandeling in spreekkamer

Vrouwen hebben een ander risico op bepaalde aandoeningen dan mannen. Ook zijn er sekseverschillen in symptoomuiting, klachtpresentatie en bijwerkingen van medicatie. Aandacht voor gendersensitieve zorg in de vervolgopleidingen moet leiden tot meer kennis en bewustzijn bij artsen.

Bij geneesmiddelenonderzoek wordt over het algemeen geen onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. ‘Maar cijfers laten zien dat vrouwen een hogere kans hebben op bijwerkingen van medicijngebruik en een andere dosering nodig hebben’, zegt emeritus hoogleraar Vrouwenstudies medische Wetenschappen Toine Lagro-Janssen, die ruim 36 jaar als huisarts werkte in Nijmegen. ‘Studies tonen aan dat sekseverschillen invloed hebben op de incidentie, klachtpresentatie en symptomen van ziekten zoals onder meer coronair lijden, reumatische klachten, depressie, verslavingen, angststoornissen, auto-immuunaandoeningen en somatische onverklaarde lichamelijke klachten (SOLK). Op die verschillen is de zorg echter niet ingericht.’ Om daar iets aan te doen voert Lagro-Janssen een project uit in opdracht van het CGS en met subsidie van ZonMw.

Onderwijs

In 2002 start Lagro-Janssen met een ZonMw-project over de implementatie van sekse en gender in het basiscurriculum van de geneeskundeopleiding. ‘Er was schaarste aan evidence en aansprekend onderwijsmateriaal. Op zoek naar boeken, films met praktijksituaties en voorbeelden raakte ik daardoor ook onderwijskundig betrokken.’ Dat legt voor Lagro-Janssen de basis om het kenniscentrum Sekse en diversiteit in medisch onderwijs (SDMO) op te zetten. ‘Docenten en andere geïnteresseerden kunnen hier terecht voor praktijkconsulten op dvd, literatuur en e-learnings over bijvoorbeeld gender en alcohol of sekse en farmacotherapie.’

Een volgende stap is de oprichting van de Alliantie Gender & Gezondheid in 2012 door netwerkorganisatie Women Inc. Daarin werken overheid, medisch specialisten, kennisinstituten, docenten en belangenorganisaties samen aan landelijke expertise. Met succes: de alliantie brengt in 2013 het Handboek vrouwspecifieke geneeskunde uit en biedt in 2015 een kennisagenda aan met welke kennis ontbreekt over vrouwen in de gezondheidszorg en de mogelijkheden om daar verbetering in aan te brengen. Lagro-Janssen: ‘Daar heeft de minister van VWS vervolgens geld voor vrijgemaakt.’

Context

Een subsidie van ZonMw aan het College Geneeskundige Specialismen (CGS) maakt eind 2016 de weg vrij voor het éénjarige project Gendersensitieve zorg in de geneeskundige vervolgopleidingen. ‘Het is belangrijk dat artsen leren context en levensloop mee te nemen in de anamnese. Zo kun je risicofactoren beter clusteren: een vrouw die hypertensie heeft gehad in de zwangerschap, heeft later een hogere kans op hart- en vaatziekten. Gezien de korte looptijd van het project hebben we ons nu gericht op het gendersensitiever maken van vijf opleidingen: cardiologie, psychiatrie, interne geneeskunde en maatschappij en gezondheid.’

In korte tijd is veel bereikt. ‘We zijn direct om de tafel gegaan met de concilia van de wetenschappelijke verenigingen om te bepalen hoe en waar gendersensitiviteit in de opleidingsplannen aan bod moet komen. Daarbij kun je denken aan presentatie en risicotaxatie: zo kan seksueel misbruik of partnergeweld een onderliggend – en ondergediagnosticeerd – probleem zijn bij alcoholmisbruik door vrouwen, terwijl bij mannen eerder een depressie speelt. Maar denk ook aan alertheid op verschillen in symptoomuiting en communicatie: bij hartklachten hebben mannen eerder drukkende pijn op de borst, terwijl vrouwen zich vooral heel moe voelen.’

Congres

Voor het eind van het jaar komt er ook een e-learning beschikbaar voor de vijf opleidingen, vertelt Toine Lagro-Janssen: ‘Aan de hand van opdrachten, minicolleges en casuïstiek leren aiossen de verschillen herkennen tussen mannen en vrouwen in onder meer genetica, communicatie, klachtpresentatie en effecten van medicatie.’

Op 21 november wordt het project afgesloten met een congres in Utrecht. ‘Dat is bedoeld voor alle specialismen. We kunnen met dit éénjarige project niet gendersensitiviteit borgen in alle opleidingen, maar hopelijk wel meer opleidingen enthousiasmeren en prikkelen om er, met ondersteuning van ons projectteam, mee aan de slag te gaan.’