Laatste nieuws
Ger van Olden Karlijn Janssen
5 minuten leestijd
preventie

Voetje tussen de spaken: onnodig kinderleed

1 reactie

PREVENTIE

Preventie is simpel en bespaart bovendien veel kosten

Een voet tussen de spaken is een van de meest voorkomende ongevallen bij kinderen. Terwijl met eenvoudige voorzorgsmaatregelen veel ellende valt te voorkomen en veel geld te besparen.

Het spaakongeval, waarbij een voet van een kind bekneld raakt tussen het frame van de fiets en de spaken van het wiel, is in Nederland na het valongeval de meest voorkomende oorzaak van letsel waarmee kinderen van 3 tot 5 jaar zich op de spoedeisende hulp presenteren.1 Een spaakongeval kan ernstige gevolgen hebben en brengt hoge kosten met zich mee. En dat terwijl een groot deel van de spaakverwondingen met simpele preventieve maatregelen voorkomen kan worden.2 Ook behandelend artsen kunnen daar een belangrijke rol in spelen.

Meest voorkomende letsels
In de periode 2002 tot 2011 werden er in Nederland jaarlijks gemiddeld 3700 kinderen tot en met 12 jaar met een spaakverwonding op de spoedeisende hulp gezien. In 2012 en 2013 waren dit er circa 2800 per jaar, wat neerkomt op 8 kinderen per dag.3 4
De meest voorkomende letsels door een spaakverwonding zijn oppervlakkige letsels zoals schaafwonden en contusies. Er kunnen echter ook diepere wekedelenbeschadigingen en fracturen optreden. Volgens cijfers van het Landelijk Registratie Systeem (LIS) was er in 33 procent van de gevallen sprake van een fractuur. Nederlands onderzoek toont een fractuurpercentage tussen de 23 en 25.5 6
Fracturen die het meest voorkomen zijn de distale tibiafracturen (schacht- en greenstickfracturen) en distale fibulafracturen (epifyseletsel en avulsiefracturen).7 Het is echter aannemelijk dat bepaalde letsels van de epifysairschijf, de zogenoemde Salter-Harris type 1 (SH-1)-fracturen, vaker dan geregistreerd voorkomen. Deze fractuursoort is radiologisch namelijk moeilijk aantoonbaar en is dan ook vaak een klinische diagnose. Omdat bij kinderen de epifysairschijf zwakker is dan het bandenstelsel, is het aannemelijk dat bij kinderen met een klinisch beeld van zwelling en drukpijn ter plaatse van de laterale malleolus en onvermogen tot belasten van het aangedane been, eerder de epifysairschijf dan de ligamenten aangedaan zal zijn.8

Beleid
In Nederland krijgen in principe alle kinderen met een spaakverwonding een röntgenfoto van de enkel en een onderbeensgipsspalk gedurende één week. Dit beleid is onafhankelijk van de klinische en radiologische bevindingen. De rationale hierachter is dat uit de literatuur is gebleken dat in 25 à 30 procent van de gevallen sprake is van een fractuur; de a-priorikans op een fractuur is dus groot. Daarnaast bleek uit een Nederlands onderzoek uit 2014 onder 144 patiënten met een spaakverwonding, waarvan 24 procent met een fractuur, dat op basis van het klinische beeld niet te voorspellen is welk kind een fractuur heeft en welk kind alleen een contusie.5 Een standaardfoto van de enkel bij elk kind met een spaakverwonding lijkt dus gerechtvaardigd. Eventueel aanwezige SH1-fracturen worden met de gipsspalk direct behandeld. Daarnaast werkt een gipsspalk antalgisch, bevordert het mogelijk de wondgenezing en zou het de ontwikkeling van een spitsstand kunnen voorkomen.

Kosten
Dit protocol brengt hoge kosten met zich mee: na de röntgenfoto en de week gips, wordt het kind teruggezien op de polikliniek voor verwijdering van het gips en een bezoek aan de chirurg. Daar wordt bepaald of verdere gips- of wondbehandeling noodzakelijk is. Volgens schattingen van het LIS lopen de medische kosten van een spaakongeval bij 0-12 jarigen die hebben geleid tot een SEH-bezoek en/of opname in het ziekenhuis op tot gemiddeld 700 euro per slachtoffer. Dit betekent dat de directe medische kosten circa 2,6 miljoen euro per jaar bedragen.
Naast de hoge maatschappelijke kosten gaat een spaakverwonding ook gepaard met aanzienlijke gevolgen voor de slachtoffers. De gemiddelde behandelduur is lang – 17,4 dagen – en de gemiddelde hersteltijd nog veel langer – 17 tot 56 dagen. Ook zijn er psychische gevolgen. Een Nederlandse studie uit 2002 onderzocht deze en concludeerde dat de helft van de kinderen na een spaakongeval bang was om weer op de fiets vervoerd te worden. Ouders schreven ook gedragsproblemen van hun kind, waaronder niet goed slapen, moe zijn en humeurigheid, toe aan het spaakongeval.6

Preventieve maatregelen
De oorzaak van dit veelvoorkomende ongeval is simpelweg het ontbreken van goede spaakafscherming. Kinderen worden nog vaak vervoerd op zitjes die de voeten onvoldoende beschermen. Gewone jasbeschermers volstaan niet: ze zijn vaak te klein, zitten niet vast genoeg aan de fiets en zijn makkelijk kapot te trappen. Voetriempjes worden in de praktijk nauwelijks gebruikt: ze gaan vaak kapot, ouders vergeten de riempjes vast te zetten of het kind wil niet meer vastzitten.9 En waar ouders wél voor voldoende bescherming zorgen, gebeurt het vaak dat de kinderen worden vervoerd op de fiets
van opa of oma, de oppas of een oudere broer of zus, die géén spaakafscherming hebben.
De oplossing is net zo eenvoudig als het probleem: met goede spaakafscherming kunnen kindervoeten niet tussen de spaken komen. Kinderzitjes die voldoen aan de Europese norm, te koop bij de meeste fietsenmakers, zijn uitgerust met voetbeschermplaten. De hardplastic voetbeschermplaten zijn ook los verkrijgbaar, vanaf circa 12,50 euro. Ze zijn te bevestigen aan de fiets of aan de voetensteunen van een kinderzitje. Deze platen zijn veel steviger dan gewone jasbeschermers en dekken een groot deel van het wiel af. Ook het gebruik van fietstassen met een harde plastic binnenkant, gecombineerd met een kinderzitje, biedt bescherming tegen spaakongevallen.9
Gezien de hoge incidentie van spaakverwondingen en de gevolgen die het met zich meebrengt, is preventie zeer belangrijk. Die preventie begint bij het voorlichten van ouders en verzorgers. Benadruk daarom altijd het belang van goede spaakafscherming als u een kind met een spaakverwonding behandelt. Adviseer het gebruik van kinderzitjes die voldoen aan de Europese norm of verwijs naar een fietsenmaker voor voorlichting over goede spaakafscherming. De Stichting Consument en Veiligheid heeft voorlichtingspakketten beschikbaar die gebruikt kunnen worden bij de voorlichting van ouders en verzorgers.10

Met goede preventie kunnen we ervoor zorgen dat een groot deel van de spaakverwondingen tot de verleden tijd gaat behoren.


Karlijn Janssen
coassistent chirurgie, UMC Utrecht

dr. Ger van Olden
traumachirurg Meander Medisch Centrum, Amersfoort


contact: k.m.janssen1@students.uu.nl; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld

 


Lees ook


Voetnoten

1. Stichting Consument en Veiligheid. Factsheet Spaakbeknellingen bij kinderen. Veiligheid NL. Oktober 2012
2. Kramer WLM, Haaring GH. Spaakverwondingen bij kinderen: benadruk preventie. Ned tijdschr geneeskd 2011;155:A3736
3. Stichting Consument en Veiligheid.Ongevalscijfers 2012. Veiligheid NL. November 2013
4. Stichting Consument en Veiligheid.Ongevalscijfers 2013. Veiligheid NL. November 2014
5. Chu G, Vlok L, Zwaag-Pijls C, Houser CM, De Groot B. Emergency department management and follow-up of children with bicycle spoke injuries. The Journal of Emergency Medicine 2014; 47(3): 259-267
6. Sturms LM, Van der Sluis CK, Snippe H, Groothoff JW, Ten Duis HJ, Eisma WH. Spaakverwondingen bij kinderen: toedracht en gevolgen. Ned Tijdschr Geneeskd 2002; 146(36): 1691-1696
7. Segers MJM, Wink D, Clevers GJ. Bicycle-spoke injuries: a prospective study. Injury Vol 1997; 28(4): 267-269
8. Boutis K, Willan AR, Babyn P, Narayanan UG, Alman B, Schuh S. A randomized, controlled trial of a removable brace versus casting in children with low-risk ankle fractures.  Pediatrics 2007; 119(6): 1256-1263
9. Fietsersbond. Voorlichtingsfolder: Voorkom kindervoeten tussen de spaken. Beschikbaar via: media.fietsersbond.nl/download/veiligachterop_folderweb.pdf
10. Veilig achterop voorlichtingspakket. Beschikbaar via: veiligheid.nl/voorlichtingsmateriaal/veilig-achterop-voorlichtingspakket

Het herstel na een spaakverwonding duurt gemiddeld 17 tot 56 dagen. © Hollandse Hoogte
Het herstel na een spaakverwonding duurt gemiddeld 17 tot 56 dagen. © Hollandse Hoogte
<b>PDF van dit artikel</b>
preventie kinderen
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • J.J.P. Lamore

    chirurg in ruste, NAALDWIJK Nederland

    Sedert mijn werkzame leven komen deze problemen nog steeds behoorlijk frequent voor. Nog steeds als ik een kind achterop de fiets zie zitten kijk ik onwillekeurig of er passende bescherming is. Meer aandacht geven in de media lijkt mij nuttig, in ied...er geval nuttiger dan al die stomme reclames voor brillen in de STER.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.