Laatste nieuws
Aldert van der Bent
3 minuten leestijd
opinie

Vervang de term belangenverstrengeling

2 reacties

Gebruik van het woord ‘belangenverstrengeling’ in het publieke debat is gevaarlijk. Dat volgt uit de uitspraak in de zaak van het RIVM tegen huisarts Van der Linde, aldus advocaat Aldert van der Bent. Hij pleit voor een alternatieve term.

Huisarts Hans van der Linde zei op 26 oktober 2011 in radioprogramma Avondspits en tv-programma Moraalridder dat het RIVM en zijn directeur Infectieziektebestrijding, Roel Coutinho, ‘belangenverstrengelingen’ hebben bij de jaarlijkse influenzavaccinatie. Hij doelde vooral op Coutinho’s hoogleraarschap in het kader van Utrecht Life Sciences, een strategische alliantie van de Universiteit Utrecht en producenten van influenzavaccins en virusremmer Tamiflu.

Naar aanleiding van deze uitlatingen dagvaardden het RIVM en Coutinho Van der Linde. Zij meenden dat hij jegens hen onrechtmatig had gehandeld door de suggestie te wekken dat zij zich uitsluitend hebben laten leiden door zakelijke en/of privébelangen. Van der Linde verweerde zich met de stelling dat ‘belangenverstrengeling’ in medisch-wetenschappelijke kringen de gangbare aanduiding is voor bindingen van medici en wetenschappers met belanghebbenden, en dat er van deze term geen negatieve suggestie uitgaat.

Negatieve klank
In het vonnis van 26 september 2012 stelt de rechtbank Middelburg voorop dat de term ‘belangenverstrengeling’ in het algemene spraakgebruik een andere lading heeft. Het verweer dat ‘belangenverstrengeling’ een neutrale term is in de wetenschappelijke wereld gaat volgens de rechtbank niet op, omdat Van der Linde zijn uitlatingen niet deed in een wetenschappelijke context, maar voor een algemeen publiek. En voor dat publiek heeft de uitdrukking een negatieve klank. Van der Linde heeft de genoemde belangenverstrengeling volgens de rechtbank niet onderbouwd en heeft Coutinho dus ten onrechte in verband gebracht met belangenverstrengeling.

Ondanks deze kritische kanttekening oordeelt de rechtbank dat Van der Linde niet onrechtmatig heeft gehandeld. Daarbij speelt een rol dat hij zijn uitlatingen deed in een publiek debat en dat zijn kritiek zich richtte op de overheid en een bij die overheid werkzame persoon. In zo’n geval worden de grenzen van het betamelijke ruimer getrokken. De rechtbank weegt daarnaast mee dat Van der Linde expliciet afstand heeft genomen van de suggestie dat Coutinho niet integer zou zijn.

Saillant detail is dat Van der Linde in de procedure juist wel uitvoerig heeft onderbouwd welke belangenverstrengelingen (in medisch-wetenschappelijke zin) aan de zijde van het RIVM en Coutinho zijn aan te wijzen. Het oordeel van de rechtbank Middelburg dat Van der Linde de belangenverstrengeling niet heeft onderbouwd, kan dan ook slechts worden verklaard aan de hand van het door de rechtbank gemaakte onderscheid tussen het begrip in medische-wetenschappelijke zin en in het algemene spraakgebruik.

Conflicterende belangen
Het vonnis maakt duidelijk dat het gebruik van de term belangen-verstrengeling door medici riskant is. Nu de rechter er voor het algemene spraakgebruik een negatieve betekenis aan heeft toegekend, kan gebruik van de term in het publieke debat immers leiden tot dagvaarding wegens een onrechtmatige daad. Met dit vonnis als precedent zou dan het oordeel kunnen luiden dat sprake is van een onrechtmatige daad, tenzij de spreker kan aantonen dat er daadwerkelijk persoonlijk voordeel is behaald, of articuleert dat de integriteit van de betrokken persoon niet ter discussie staat.

Tegen deze achtergrond verdient het aanbeveling om het woord belangenverstrengeling in het medisch-wetenschappelijk jargon voortaan te vermijden. De aanduiding ‘conflicterende belangen’ - conflict of interests - lijkt juridisch veiliger. Aan die term kleeft evenwel het bezwaar dat verstrengelde belangen weliswaar kúnnen, maar niet per se hoeven te conflicteren. Het gebruik van de term ‘mogelijk conflicterende belangen’ kan dat bezwaar ondervangen.

*Publicatie met instemming van cliënt

Lees ook

<b>Download dit artikel (PDF)</b>
belangenverstrengeling opinie RIVM
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Erwin van Rijswoud

    Universitair docent wetenschapscommunicatie, Malden

    Na een interessant betoog eindigt het artikel met de mededeling van de heer Van der Bent, advocaat van huisarts Hans van der Linde, geen belangenverstrengeling heeft vermeld. In de context van het artikel is dat een opmerkelijke redactionele woordkeu...ze.
    De rechtszaak tussen het RIVM en Hans van der Linde heeft de discussie over de betekenis van ‘belangenverstrengeling’ een impuls gegeven. De rechterlijke uitspraak laat zien dat de term juridisch lastig ligt, en Van der Bent betoogt dan ook om het over ‘mogelijk conflicterende belangen’ te hebben.
    De discussie gaat echter ook verder dan de rechtszaal. In de maatschappelijke discussie wordt ook het gebruik van de term belangenverstrengeling als equivalent gezien voor het niet-integer zijn, wat voor het RIVM aanleiding was de rechtszaak te starten. Genoeg reden dus om een andere term te gaan gebruiken, en zo de discussie over niet-integere wetenschappers zonder conflicterende belangen (de Diederik Stapels) en integere wetenschappers met mogelijk conflicterende belangen scherper te kunnen voeren.
    Zou het om deze redenen niet beter zijn als Medisch contact de term belangenverstrengeling dan wel scherp definieert, dan wel kiest voor de juridisch en maatschappelijke betere alternatieven? Dit zou mijns inziens passen bij de rol en positie van het tijdschrift.

  • J.A. Swinkels

    psychiater, hoogleraar, AMSTERDAM ZUIDOOST

    Ik ben het met de strekking van het verhaal eens. Daarom is gekozen voor het ontwikkelen van een CODE TER VOORKOMING VAN ONEIGENLIJKE BEÏNVLOEDING DOOR BELANGENVERSTRENGELING door KNAW, KNMG enz omdat hierin ook het mechanisme wordt beschreven. Het g...aat niet om mogelijke conflicterende belangen, die hebben we allemaal, maar meerom het omgaan met conflicterende belangen en dan specifiek via oneingenlijke beinvloeding, want we worden ook allemaal beinvloed, de vraag die hier gesteld moest worden was het oneidenlijk.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.