‘Vergewisplicht orgaandonatie neemt twijfel en zorgen weg’

Een plicht voor artsen om zich ervan te vergewissen dat een donor wilsbekwaam was toen hij zijn donorwens registreerde, neemt twijfel en zorgen weg. Dat zegt Pia Dijkstra in antwoord op nadere vragen van de Eerste Kamer over haar wetsvoorstel.

De Eerste Kamer buigt zich al een jaar over het vorig jaar september door de Tweede Kamer goedgekeurde wetsvoorstel van D66-Kamerlid Pia Dijkstra rond orgaandonatie. Dit voorstel voegt de extra optie ‘geen bezwaar’ toe aan het orgaandonatieregistratiesysteem, en mensen die zelf geen keuze maken worden als zodanig geregistreerd.

Na eerdere vragenrondes en twee hoorzittingen in de Senaat stelde de Eerste Kamer stemming over dit wetsvoorstel voor het zomerreces uit, omdat er nog verdere vragen bestonden. De fracties van CDA, D66, SP, PvdA en 50Plus hadden onder andere nog vragen over een vergewisplicht voor artsen die in het wetsvoorstel is opgenomen. Artsen moeten daardoor verplicht nagaan of een overledene tijdens registratie van zijn donorwens wilsbekwaam was.

De KNMG uitte eerder zijn zorgen over deze plicht, omdat de organisatie vreest dat het voor artsen moeilijk kan zijn om zich daarvan te kunnen vergewissen en dat leidt tot spanningen met nabestaanden. De vrees wordt overigens niet gedeeld door de intensivistenvereniging NVIC, die stelt dat intensivisten op de ic – waar de meeste donoren overlijden – al dagelijks te maken hebben met situaties waarin ze navraag doen en moeten uitzoeken of iemand bijvoorbeeld wilsbekwaam was.

Dat is ook waar Dijkstra op wijst in haar beantwoording van deze vraag. In de praktijk komt eventuele wilsonbekwaamheid aan het licht tijdens een donatievraag, aldus Dijkstra. ‘Verkrijgen artsen hierover geen duidelijkheid, dan gaan zij niet over tot uitname van organen.’ De rol van artsen en nabestaanden zal daardoor volgens haar niet worden gecompliceerd door de vergewisplicht, en daarom is de plicht ‘haalbaar’, aldus Dijkstra.

De plicht biedt volgens haar het voordeel dat het ‘alle twijfel en zorgen’ wegneemt over de vraag of een arts de wils(on)bekwaamheid wel nagaat. Zij noemt de vergewisplicht ‘een inspanningsverplichting die haar grenzen vindt in de redelijkheid en de omstandigheden van het moment. Die omstandigheden brengen met zich mee dat de tijd die de arts aan de uitvoering van zijn vergewisplicht kan besteden, beperkt is’, zo schrijft Dijkstra.

Een arts zal er ‘in eerste instantie de huisarts en andere medici’ voor raadplegen, aldus het D66-Kamerlid. Nabestaanden kunnen ook informatie geven, en Dijkstra ziet niet waarom er tussen artsen en nabestaanden discussie of verdeeldheid zou ontstaan, meldt ze. Een arts die bij signalen die wijzen op wilsonbekwaamheid geen andere artsen of nabestaanden kan bereiken, heeft volgens haar dan toch aan zijn vergewisplicht voldaan. Toetsen van wilsbekwaamheid op het moment van registratie gaat wat Dijkstra te ver, dat zou volgens haar juist de boel meer compliceren.

Zij ziet nog een rol weggelegd voor huisartsen bij de voorlichting van laaggeletterden over het nieuwe systeem als dat zou worden ingevoerd. In wachtkamers van huisartsen zouden korte voorlichtingsfilmpjes kunnen worden afgespeeld, oppert Dijkstra. Huisartsen zouden ook in het algemeen mensen die behoefte hebben aan extra uitleg over orgaandonatie kunnen helpen.

Inmiddels hebben zowel VWS-minister Edith Schippers als Dijkstra resterende Senaatsvragen beantwoord. De VWS-commissie in de Eerste Kamer kan daardoor mogelijk deze week een beslissing nemen of en wanneer er dan tot stemming wordt overgegaan.