Transparantie leidt tot overdrijving

Openheid over belangenverstrengeling van wetenschappers vermindert het risico op bias niet en verergert mogelijk zelfs de mate waarin belangen een rol spelen. Dat stellen redacteuren van het blad PLoS Medicine in een redactionele bijdrage.

Hoewel openheid over eventuele andere belangen gewoonlijk wordt gezien als iets positiefs, draagt het in feite niets bij aan het verminderen van de invloed van verstrengelde belangen, schrijven de redacteuren. Het is zelfs zo dat er aanwijzingen zijn dat openheid over belangenverstrengeling misschien juist een contraproductief effect heeft. Dat blijkt volgens de redacteuren uit een recentelijk in PLoS Medicine gepubliceerd onderzoek van George Loewenstein, die onderzoek doet naar het maken van beslissingen.

In dit onderzoek wordt aannemelijk gemaakt dat transparantie over belangen op twee manieren kan leiden tot bias. Zo kunnen artsen of wetenschappers bijvoorbeeld juist extra overdrijven bij het geven van een advies of het trekken van een conclusie omdat zij erop anticiperen dat er minder belang wordt gehecht aan de waarde van hun uitspraken. Ook is mogelijk dat wetenschappers vinden dat het geven van gekleurd advies is toegestaan omdat mensen gewaarschuwd zijn over hun belangenverstrengeling.

Experimenten van Loewenstein doen vermoeden dat het risico op bias groter is bij openbaarheid over belangenverstrengeling, aldus het PloS Medicine-artikel. Als dat inderdaad het geval is, zou dit volgens de auteurs moeten leiden tot een debat over hoe hiermee om te gaan bij het publiceren van medische literatuur.

Twan van Venrooij

PloS Medicine, online publicatie 24 april, doi: 10.1371/journal.pmed.1001210: Does Conflict of Interest Disclosure Worsen Bias?

Lees ook:

• Belangenverstrengeling bij makers DSM-V 
• Nieuwe code belangenverstrengeling 
• Meta-analyses niet open over belangen