Transparantie is in het belang van de patiënt

Een arts levert consultancydiensten aan een farmaceutisch bedrijf. Hij bezoekt onder meer een onderzoeksinstituut waar hij met een aantal experts discussieert over onderwerpen die binnen zijn vakgebied vallen. Hierover geeft hij later in opdracht van dat bedrijf een presentatie op een internationaal wetenschappelijk symposium. Voor zijn werkzaamheden ontvangt hij een beloning, begroot op 15 uur tegen een honorarium van 140 euro per uur. Is hier door de betrokken partijen juist gehandeld?

Dit is een van tien gevallen die staat in de Rapportage Transparantieregister Zorg 2016 die is uitgevoerd door Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR). Vandaag wordt deze rapportage bekendgemaakt. Daaruit blijkt dat alle onderzochte relaties, waaronder ook de arts die tegen betaling consultancydiensten leverde aan een farmaceutisch bedrijf, voldoen aan de Gedragscode Geneesmiddelenreclame. Voor deze beoordeling van de ad random gekozen relaties geldt dat patiënten en de gemeenschap kunnen vertrouwen op een verantwoorde samenwerking tussen de medische beroepsgroep en de geneesmiddelenbranche. De gedragsregels zijn dan ook streng, net als het toezicht.

De positieve waardering gaat echter gepaard met een kleine kanttekening. De CGR constateert in meerdere gevallen dat verschillende diensten en/of projecten als één dienst of één project aan het register zijn gerapporteerd. De conclusie is dat ‘dit niet in strijd is met de regels inzake openbaarmaking van de Gedragscode Geneesmiddelenreclame, maar wel ertoe kan leiden dat de transparantie van de onderlinge samenwerking minder wordt en, gezien de omvang van het bedrag, mogelijk vragen oproept.’ De CGR beveelt dan ook in enkele gevallen aan de onderlinge samenwerkingen afzonderlijk te rapporteren zodat de samenwerkingen beter zichtbaar zijn. Die aanbeveling getuigt van het streven om zo transparant mogelijk te zijn naar de samenleving.

Voor de rapportage deed de CGR tien steekproeven uit de financiële relaties die in het jaar 2016 zijn gerapporteerd aan het Transparantieregister Zorg. Dit register is vijf jaar geleden opgezet om het grote publiek inzicht te geven in de financiële (ad hoc) samenwerkingsverbanden tussen zorg, wetenschap en industrie. De CGR houdt toezicht op de naleving van de Gedragscode Geneesmiddelenreclame en in het kader van die taak heeft zij het Transparantieregister Zorg gemonitord. In de kern komt het erop neer dat ‘de dienst in het belang moet zijn van de beoefening van de geneeskunst, de farmacie, de tandheelkunst, de verpleegkunst en de verloskunst’; de vergoeding behoort in ‘een redelijke verhouding tot de verrichtte diensten te staan’. Over wat redelijk is, heeft de CGR in samenspraak met de Inspectie voor de Gezondheidzorg maximum uurtarieven voor de verschillende categorieën vastgelegd.

Transparantieregister Zorg

De Stichting Transparantieregister is in 2012 opgericht door de koepelorganisaties van zorgverleners en leveranciers van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en diergeneesmiddelen met een gezamenlijk doel: de integriteit waarborgen én bevorderen door samenwerking tussen industrie en zorgprofessionals of sponsoring door bedrijven in de zorg transparant te maken. Met dit register loopt Nederland voorop in de wereld. De achterliggende gedachte is dat transparantie in het belang is van iedereen; de betrokken beroepsgroepen en de samenleving. Patiënten moeten erop kunnen vertrouwen dat zij objectieve zorg krijgen die niet het gevolg is van oneigenlijke beïnvloeding of belangenverstrengeling. Samenwerking tussen zorgprofessionals en bedrijven is hard nodig, in dienst van medische innovatie, zoals onderzoek doen naar nieuwe en betere behandeling van ziekten. Om inzicht te geven in deze samenwerkingen, is het Transparantieregister Zorg in het leven geroepen.

Cijfers 2016

Wat laten de gegevens in het register over het jaar 2016 nu zien? Er zijn ongeveer evenveel gecontracteerde relaties gemeld tussen zorgaanbieders, patiëntenorganisatie en bedrijven als in het jaar daarvoor, ruim 14.000. Het totaal bedrag aan vergoedingen is 58,5 miljoen euro, en dat is een stijging van 13 procent ten opzichte van 2015. De oorzaak van die toename komt door een toevoeging aan het register van leveranciers van medische hulpmiddelen (implantaten voor cardiologie en orthopedie). Daarnaast is het aantal relaties met zorginstellingen en samenwerkingsverbanden van zorgaanbieders toegenomen. Het register constateert hier een duidelijke trend: het aantal relaties met zorginstellingen stijgt terwijl het aantal met individuele zorgprofessionals iets afneemt.

Wat betreft de vergoedingen die ermee gemoeid zijn: het gemiddelde bedrag van een relatie tussen bedrijven en individuele zorgprofessionals is 844 euro per relatie, en 2281 euro per persoon (zorgprofessionals hebben meerdere relaties); beide zijn iets lager dan in 2015. Voor de samenwerking tussen bedrijven en instellingen geldt een gemiddelde waarde van ruim 11.000 euro per relatie en 44.000 euro per organisatie; dat ligt in beide gevallen wel hoger dan in 2015, namelijk ruim 10 procent. Verder blijkt uit de cijfers dat het aantal bedrijven dat financiële relaties heeft gemeld, in de afgelopen jaren is gestegen; voor 2016 waren dat er 103 tegenover 89 in 2015.

Het Transparantieregister functioneert nu vijf jaar en zal zich blijven ontwikkelen. Zo is de Gedragscode Medische Hulpmiddelen (GMH) per 1 januari dit jaar gewijzigd; vanaf die datum moeten leveranciers van álle medische hulpmiddelen melding doen over dienstverlening- en sponsorovereenkomsten tussen henzelf en alle artsen (behalve huisartsen). Tot 2017 moesten alleen de betalingen aan cardiologen en orthopeden voor een beperkt aantal hulpmiddelen gemeld worden. Ook hier is het doel: inzicht geven in de samenwerkingen die er zijn in het belang van de patiënt, en dat zorgprofessionals hun keuzes voor medische hulpmiddelen maken op inhoudelijke gronden.