Therapie psychiatrische patiënt niet altijd volgens richtlijn

In de psychiatrische praktijk wordt vooral bij complexe patiënten nogal eens van behandelrichtlijnen afgeweken. Volgens psychiater en MC-columnist Esther van Fenema, die vandaag aan Universiteit Leiden promoveert op het proefschrift ‘Treatment quality in times of ROM’, worden die afwijkingen niet altijd voldoende beargumenteerd.

Van Fenema ontwikkelde een set betrouwbare, valide en eenvoudig toe te passen indicatoren voor de mate waarin richtlijnen bij de behandeling van patiënten met stemmings-, angst- en somatoforme stoornissen worden toegepast. Ze maakte daarbij gebruik van gegevens ontleend aan routine outcome monitoring (ROM). Belangrijkste bevinding: hoe complexer de patiënt, hoe groter de kans dat psychiaters afwijken van richtlijnen. Daarbij valt te denken aan patiënten met meerdere aandoeningen tegelijk of bepaalde persoonlijkheidskenmerken. Veel therapeuten, stelt ze, denken ten onrechte dat hun patiënten te complex zijn om volgens de richtlijnen te behandelen, terwijl het eerder verdedigbaar is om júíst de richtlijnen te hanteren bij deze groep patiënten.

Het kan best zijn dat richtlijnen niet voldoende effectief zijn, meent ze, maar zekerheid daarover is er pas als psychiaters ze goed toepassen en vervolgens de behandeluitkomsten documenteren en onderzoeken. Dat kan door patiëntkarakteristieken, behandeldata en behandeluitkomsten aan elkaar te koppelen. Pas dan weten we wat de meerwaarde van richtlijnen in de dagelijkse praktijk van de psychiatrie is.

Zelf, schreef ze vorige week in MC, onderhoudt ze een ‘haat-liefdeverhouding’ met richtlijnen. Probleem is dat de studies waarop richtlijnen in de psychiatrie zijn gebaseerd vaak worden uitgevoerd op extreem geselecteerde patiëntenpopulaties. Maar ze weet ook, althans zo luidt één van haar stellingen, dat ‘de weerstand tegen richtlijnen vaak omgekeerd evenredig is met het inzicht in de eigen weerstand tegen verandering door voortschrijdend inzicht bij behandelaren’.

Henk Maassen

Esther van Fenema, Treatment quality in times of ROM, dissertatie LUMC, sept. 2016