Sociologie van de ziekte

De Amerikaanse socioloog Talcott Parsons had de ambitie het menselijk samenleven in al zijn complexiteit te beschrijven en te verklaren met behulp van ‘systemen’ (schema’s), waarin de onderlinge afhankelijkheid van complexe empirische verschijnselen wordt aangegeven. Bekende voorbeelden van deze zogeheten structureel functionalistische zienswijze van Parsons zijn de omschrijvingen van de begrippen ziekte en ziekenrol die hij introduceerde, aldus sociaal-geneeskundige Kerkhoff in zijn boek De samenleving in schema’s, een inleiding in het sociologische denken van Talcott Parsons.

Parsons ziet ziekte als een vorm van afwijkend gedrag (deviance) dat het (maatschappelijke) systeemevenwicht bedreigt. Omdat de samenleving er belang bij heeft dat het evenwicht wordt hersteld, zal zij ook pogingen in het werk stellen om de ‘zieke’ te genezen. Daartoe krijgt deze de ziekenrol toegewezen, die tijdelijk ontheffing geeft van maatschappelijke verplichtingen.

Dat is wel op voorwaarde dat de zieke zich inzet voor zijn herstel en daartoe ook het gezondheidszorgsysteem raadpleegt. Artsen, ook onderdeel van het sociale systeem, hebben de plicht zich in te zetten voor het belang van de patiënt. Bij Parsons komt die plicht primair voort uit de noodzaak het evenwicht in het maatschappelijke systeem te herstellen en niet vanuit het standpunt van de betrokken artsen.

Parsons (1902-1979) was een van de belangrijkste sociologen van de twintigste eeuw. Hij was ook omstreden vanwege het consequent vasthouden aan zijn structuralistische benaderingen en gebrek aan empirische onderbouwing. Het is de verdienste van Kerkhoff dat hij Parsons op een begrijpelijke wijze toegankelijk heeft gemaakt. Kerkhoff betoont zich in dit boek een klassiek geleerde die zich gemakkelijk over de grenzen van de eigen discipline heen begeeft. Waar vind je dat nog in deze tijd, waarin, onder regie van ZonMw en NWO, praktische toepassing tot het hoogste beginsel der wetenschap is verheven. Nico Plomp, VUmc

A.H.M. Kerkhoff, De samenleving in schema’s, een inleiding in het sociologische denken van Talcott Parsons, Damon, 248 blz., 19,90 euro.