Seks met een patiënt

‘Zij kon die ochtend nog op zijn spreekuur terecht. Haar lingerie had zij met zorg uitgezocht. Om het minuscule plekje in haar lies te kunnen onderzoeken móest haar gewaagde creatie hem wel opvallen. De knappe gebruinde arts die zij de avond ervoor aan de bar had gezien. Hij had haar ongetwijfeld ook opgemerkt. Het gaf haar een opwindende gedachte om hem straks in zijn witte jas te zien en om te voelen hoe zijn handen haar zouden beroeren. Hoe hij haar slipje terzijde zou moeten schuiven om het plekje - dat er al jaren zat - nog beter te bekijken. Zij zou niet tegenstribbelen, integendeel.’
Aldus deel 533 in de eindeloze serie doktersromannetjes uit de Boeket-reeks. De serie waarin chirurgen doorgaans als ideale schoonzoon worden gezien die doorgaans meer met hun liefdesleven dan met hun werk bezig zijn. De arts - tegenwoordig niet alleen de mannelijke - als seksueel geladen stereotype. Blijkbaar prikkelt het de fantasie van velen. En niet alleen in romanvorm.

Want wat als het allemaal niet meer zo onschuldig is? Als de spreekkamerromantiek werkelijkheid wordt? Ons zusterblad, het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, publiceerde vorige week een onderzoek onder bijna 1000 huisartsen naar de mate waarin zij zich seksueel aangetrokken voelden tot een patiënt en of het ooit daadwerkelijk tot seksueel contact met een patiënt had geleid. Driekwart van de mannelijke en één op de drie vrouwelijke huisartsen gaf aan zich ooit wel eens seksueel aangetrokken te hebben gevoeld tot een patiënt. Dit had bij 4,3 procent van de mannelijke en bij 0,8 procent van de vrouwelijke huisartsen tot seks geleid.1 Minister Hans Hoogervorst hief in het Trosprogramma Kamerbreed van afgelopen zaterdag al direct de vermanende vinger richting artsen en ook de KNMG en - in mindere mate - de LHV waren er als de kippen bij om publiekelijk te verkondigen dat dit toch echt niet kon.2 Terecht.

Maar zouden we als beroepsgroep, lees daarbij voor ‘huisartsen’ gewoon ‘artsen’, moeten afwachten totdat er van hogerhand maatregelen worden bedacht en

genomen? Zou iedere arts niet gewoon zelf de discipline moeten opbrengen om grenzen te stellen en - belangrijker - zich eraan te houden?

De door de KNMG laatstelijk in 2002 gewijzigde tekst van wat ooit het blauwe boekje met gedragsregels voor artsen was, is overduidelijk: ‘De arts dringt niet verder door tot de privé-sfeer van de patiënt dan in het kader van de hulpverlening noodzakelijk is.

De arts onthoudt zich van contacten van seksuele aard binnen de hulpverlening. Verbale of lijfelijke intimiteiten zijn niet toegestaan.’

Dat een arts zich wel eens seksueel aangetrokken voelt tot een patiënt(e) is in ons relationele vak haast onvermijdelijk. Ik praat uit ervaring. Wees je van die gevoelens echter direct bewust en trek zonder pardon en ter voorkoming van erger, onmiddellijk aan de noodrem. Trek je terug in je zuiver professionele rol, neem desnoods afstand en laat je niet - letterlijk - verleiden tot meer. Niks glaasje wijn drinken, niks na-visite, niks ‘voor de gezelligheid’, niks overbodige controle of ander vermeend onschuldig en grensnaderend gedrag. Geen patiënt zit te wachten op uw persoonlijke ontboezemingen. De arts-patiëntrelatie lijkt tegenwoordig dan wel een meer gelijkwaardige relatie, maar is dat natuurlijk helemaal niet.

Met het commentaar op het onderzoek van Frans Meijman3 ben ik het eens: we zouden met elkaar - tijdens en na de artsenopleiding - meer en open moeten spreken over de balans tussen betrokkenheid en distantie in de arts-patiëntrelatie. Ook elke volgende patiënt - en niet alleen die op uw eigen spreekuur - moet zich te allen tijde veilig voelen om in alle naaktheid een beroep op ons artsen te doen. Aan de andere kant moeten wij als artsen niet krampachtig worden in onze normale gevoelsuitingen naar onze patiënten, enkel en alleen omdat sommige collega’s menen - voor hun eigen genoegdoening - grenzen te kunnen overschrijden. Bewaar dat maar voor de fictie in de doktersromannetjes.

'Afwachten of zelf grenzen stellen'

Referenties
1. Leusink PM, Mokkink HGA, Seksueel contact tussen huisarts en patiënt: prevalentie en risicofactoren. Ned Tijdschr Geneeskunde 2004; 148: 778-82.  2. Hoogervorst wil huisartsen aanspreken op seksuele moraal. de Volkskrant 19 april 2004, pag 2.  3. Meijman FJ, Seksueel contact tussen arts en patiënt. Ned Tijdschr Geneeskunde 2004; 148: 765-7.