SEH raakt verstopt door vergrijzing
6 reactiesAchter het nieuws
Ziekenhuizen in Noord-Holland en Flevoland moeten steeds vaker een opnamestop voor hun SEH-afdeling afkondigen. Reden is de toename van kwetsbare ouderen. SEH-experts hebben verschillende verklaringen voor die toename.
Een Amsterdams probleem? Reken maar van niet. Edward Tan, traumachirurg en hoofd van de afdeling Spoedeisende Hulp (SEH) van het Radboudumc, reageert stellig als hij de vraag krijgt voorgelegd of het afkondigen van opnamestops op de SEH puur Randstedelijke ongemak is.
‘Natuurlijk is dit een landelijk verschijnsel. Maar in het westen openbaart het probleem zich eerder door de hoge bevolkingsdichtheid. In de regio Nijmegen hebben ziekenhuizen in de afgelopen maanden ook meerdere keren een opnamestop moeten afkondigen door capaciteitsproblemen. In het Radboudumc is dat nog niet gebeurd. Wat wel voorkomt is dat bij grote drukte op onze SEH, patiënten die laagcomplexe zorg nodig hebben worden overgeplaatst naar het Maasziekenhuis in Boxmeer, het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen of Rijnstate in Arnhem.’
Vorige week stuurden meldkamers en SEH-afdelingen in ziekenhuizen in de Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ)-regio Noord-Holland/Flevoland een brandbrief naar minister Schippers (VWS) over het toenemende aantal patiëntenstops. De negentien ziekenhuizen in Noord-Holland en Flevoland stelden vorig jaar 2300 keer een opnamestop op de SEH in. Drie jaar geleden lag dit aantal op 430 stops. Ambulances kunnen niet terecht bij het dichtstbijzijnde ziekenhuis en moeten uitwijken naar een ander hospitaal. Gevolg: tijdverlies en mogelijk gezondheidsgevaar voor de patiënt.
Kwetsbare ouderen
Een belangrijke oorzaak van het probleem op de Spoedeisende Hulp is volgens de briefschrijvers de sterke toename van het aantal kwetsbare ouderen met comorbiditeit. Een direct gevolg, aldus de brief, van het kabinetsbeleid om voor 2020 honderden verpleeg- en verzorgingshuizen te sluiten en te bezuinigen op de thuiszorg. Uit een rondgang van Medisch Contact langs verschillende ROAZ-regio’s, SEH-afdelingen van ziekenhuizen en wetenschappers, blijkt dat de geschetste problemen in het algemeen ‘heel herkenbaar’ zijn. Al ontbreekt het vaak aan een grondige analyse van het aantal afgekondigde opnamestops en wordt de situatie, met name buiten de Randstad, niet zo nijpend ervaren als in de regio Noord-Holland/Flevoland.
De vraag is: hoe deze toenemende drukte op de SEH het hoofd te bieden en het aantal opnamestops te reduceren? De vergrijzing zet door. De brandbrief roept het kabinet op het plan om verzorgings- en verpleeghuizen te sluiten ‘te herzien’. Gemeenten krijgen de opdracht ‘voldoende thuiszorg’ in te kopen. Is dat de oplossing?
Traumachirurg Tan berekende onlangs de stijging van het aantal kwetsbare ouderen met comorbiditeit dat in de afgelopen jaren een bezoek bracht aan de SEH in het Radboudumc. ‘In 2014 lag het percentage kwetsbare ouderen op onze SEH op 22 procent, vorig jaar op 24 procent en in het eerste kwartaal van 2016 is dat al gestegen naar ruim 25 procent. Het argument dat de bezuinigingen op de langdurige zorg en de thuiszorg hebben bijgedragen aan de toenemende drukte op de SEH, deel ik. Als een oudere na een val van de trap zijn beide polsen breekt, kun je hem na behandeling op de SEH niet direct naar huis sturen. Opname in het ziekenhuis volgt, wat een extra belasting is voor onze capaciteit. Het is daarom verstandig om in een ziekenhuis standaard een aantal bedden te reserveren voor spoedzorg, bijvoorbeeld voor het opereren van botbreuken.’
‘Of je nu thuis woont of in een verpleeghuis, je kunt altijd vallen en een bot breken’
Capaciteitsprobleem
Ook in Leiden zijn er zorgen over de toenemende acute zorgvraag van vooral kwetsbare ouderen. ‘Dit is een capaciteitsprobleem’, stelt prof. dr. Inger Schipper, traumachirurg in het LUMC en hoofd van het traumacentrum West. ‘De zorgketen is ontzettend lang. Als patiënten na behandeling in het ziekenhuis niet naar huis kunnen, omdat ze nog te zwak zijn, en er geen plaats is in het verzorgings- of verpleeghuis, houden ze bedden bezet voor mensen die eigenlijk vanaf de SEH opgenomen moeten worden. Hierdoor ontstaat op de Eerste Hulp een capaciteitsprobleem, waardoor wij op de SEH geen nieuwe patiënten meer kunnen ontvangen. In de regio is als noodoplossing wel afgesproken dat de minder complexe traumaspoedzorg niet in traumacentrum LUMC wordt verleend. Mensen met een heupfractuur worden dan bijvoorbeeld overgeplaatst naar het Bronovo in Den Haag. We moeten kritisch kijken naar de organisatie van de acute zorg. Nu is het veelal de praktijk dat de acute zorg de gaten mag opvullen van de electieve zorg, terwijl door de vergrijzing de vraag naar spoedzorg juist toeneemt. Met dat gegeven in het achterhoofd is ook de acute zorg planbaar. We ontkomen er niet aan om de complexe en acute zorgstromen te splitsen en verder te concentreren, waarbij de minder complexe zorg ook in perifere ziekenhuizen geleverd kan worden.’
Cees Hertogh, hoogleraar ouderen-geneeskunde en ethiek van de zorg aan het VUmc, vindt het ‘te simpel’ om een directe link te leggen tussen het kabinetsbeleid en de toename van het aantal opnamestops op SEH’s. ‘Het is een complex probleem, met meerdere oorzaken. Neem de SEH zelf. Het ontbreekt vaak aan voldoende expertise om kwetsbare ouderen met comorbiditeit te behandelen. Multiproblematiek wordt gereduceerd tot een enkelvoudig probleem. Gevolg: 30 procent van de ouderen die op een SEH is behandeld, keert binnen enkele weken weer terug op de eerste hulp. Een andere reden dat de SEH’s verstopt raken, is de bezetting van de huisartsenposten. Daar zitten vaak relatief jonge, onervaren huisartsen die de patiënt niet goed kennen en sneller doorverwijzen naar de SEH. Als wij vinden dat ouderen langer thuis moeten blijven wonen, dan is het zaak dat er meer ouderengeneeskundige kennis aanwezig komt in de eerstelijnszorg. Dat leidt tot het eerder signaleren van gezondheidsproblemen.’
Meer ouderen
Professor Joris Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen en directeur van de Leyden Academy on Vitality and Ageing, is het daarmee eens. ‘Ik heb de brandbrief glimlachend gelezen. Ik deel de argumentatie van de briefschrijvers niet. Waarom presenteren er zich meer kwetsbare ouderen op de SEH? Heel simpel. Er zijn meer ouderen, in de komende jaren komen er ook steeds meer ouderen bij en zij blijven ook nog eens langer leven. Het zijn deze demografische ontwikkelingen die de drukte op de SEH’s verklaren, niet de bezuinigingen op de langdurige zorg. Het grootste deel van de ouderen dat op een SEH verschijnt, heeft namelijk iets gebroken. En of je nu thuis woont of in een verpleeg- of verzorgingshuis zit, je kunt altijd vallen en een bot breken. Denk daarom eens na over een andere organisatie voor de behandeling van laagenergetische fracturen. Deze keten moet los komen te staan van de acute zorg voor de rest van de bevolking. Ouderen met deze fracturen hebben een andere behandeling aan de poort nodig, moeten bijvoorbeeld binnen twaalf uur geopereerd worden, en zijn gebaat bij een uitgekiend geriatrisch revalidatietraject. Als de briefschrijvers daar nu geld voor hadden gevraagd, stond ik te juichen.’
Bas Knoop
Lees ook:
Kees Buijsen
huisarts, kaderarts huisarts & spoedzorg, Roosendaal
In dit artikel komen werkers uit het veld en experts uit de ouderengeneeskunde aan het woord over opnamestops op de Spoedeisende Hulp van ziekenhuizen (MC 22/2016: 10). Het perspectief van de huisarts ontbreekt, terwijl de huisarts de belangrijkste v...erwijzer van SEH-patiënten is.
Van 2014 tot 2016 is het percentage kwetsbare ouderen dat de SEH bezoekt gestegen van 22% tot 25%. Terwijl het aantal opnamestops in deze periode bijna is vervijfvoudigd. Het lijkt ons goed om hierover meer cijfermateriaal te verkrijgen. Voorts hebben wij de indruk dat de verschillende experts met name naar elkaar wijzen als veroorzaker van de drukte op de SEH’s. Wij pleiten ervoor om in de hele keten huisartsenzorg, ambulancehulpverlening en spoedeisende hulp aansluiting met elkaar te zoeken. De opvang van ouderen in acute nood is wellicht net zo complex als hun comorbiditeit en we moeten met elkaar de zorg verbeteren.
Waar het de, vaak eerste, stap bij de huisarts betreft, zullen wij moeten investeren in scholing en in samenspraak met de ketenpartners een evenwichtiger instuur- en opnamebeleid creëren. We moeten een proactief beleid voeren, gericht op de reële behoeften en wensen van de patiënt. Het streven is thuisverblijf tenzij... Er zal moeten worden nagedacht over:
- het toenemend aantal kwetsbare ouderen;
- meer chronisch zieken met multicomplexe aandoeningen;
- heersende opvattingen over ziekte en gezondheid (veiligheidsdenken, doorschuiven verantwoordelijkheid, 24-uurscultuur ‘I want it all, I want it now’) met druk op de spoedzorg;
- mantelzorg, zelfzorgproblematiek;
- bezuinigingen op voorzieningen als verpleeghuis, verzorgingshuis, thuiszorg;
- fragmentatie van de zorg (ieder voor zijn eigen ‘winkeltje’).
We moeten met elkaar en met de overheid komen tot een adequate analyse om de problemen rond verstopte patiëntenstromen op te lossen.
W.J.A. Groeneveld
Huisarts, DRACHTEN Nederland
Het argument van prof. Hertogh dat de jonge, onervaren huisartsen op de huisartsenposten de patienten niet goed kennen, geldt denk ik voor alle huisartsen, ook oud en ervaren. Ik (ergens tussen jong en oud in) kan nu eenmaal niet alle ouderen van Zui...doost Friesland kennen tijdens de diensten.
D. Rijpsma
SEH arts, NIJMEGEN Nederland
Medisch Contact interviewt twee traumatologen en twee hoogleraren ouderengeneeskunde en presenteert hen als "de SEH experts". Jammer dat er geen echte SEH-collega's werden bevraagd.
Natuurlijk is het probleem van de doorstroom van de groep kwetsbare... ouderen een complex probleem. De organisatie van zorg op de SEH is hier zeker een factor, maar zeker zo belangrijk is hoe de zorg en doorstroom in het traject na het SEH bezoek is georganiseerd. Oplossingen hiervoor kunnen alleen gevonden worden in de samenwerking tussen de diverse dokters aan de poort: SEH artsen, klinisch geriaters én poortspecialisten. Verder is een goede samenwerking tussen ziekenhuis en verpleeg- en revalidatieklinieken essentieel om te voorkomen dat pure zorgproblematiek een te grote druk op de ziekenhuiszorg geeft.
Wat echter in de Brandbrief wordt aangestipt, en dat is een probleem dat ik erg herken, is dat door het genoemde overheidsbeleid de druk op spoedafdelingen steeds groter wordt doordat patienten die meer en langer thuis blijven wonen door ogenschijnlijk kleine verslechteringen acuut in de knel komen.
De cijfers in onze eigen kliniek laten duidelijk zien dat het aantal kwetsbare oudere patienten op de SEH niet zozeer is toegenomen de afgelopen jaren. Wel zien we dat de patienten gemiddeld zieker zijn, meer zorgbehoeftig zijn en er ook vaker sprake is van een ontspoorde thuissituatie. Dit zorgt al met al op een veel grotere druk op de acute zorgketen met als gevolg toegenomen crowding.
Hoewel ik het initiatief van de schrijvers van de brandbrief van harte ondersteun heb ik niet de illusie dat we de genoemde verandering in het zorglandschap snel zullen zien omdraaien. Daarom is het de taak en uitdaging van de professionals OP de SEH om de zorg zo te organiseren dat ook deze groep patienten doelmatig kan worden behandeld. Een aparte ouderen SEH lijkt me hiervoor niet noodzakelijk, maar kan prima binnen de bestaande SEH's worden georganiseerd.
M. Sabraoui
SEH arts KNMG , MEPPEL Nederland
Dit is een reëel probleem en gelukkig liggen onze patiënten (nog) niet uren lang in de gang van de SEH afdeling in afwachting van een vrij bed in de kliniek of een overplaatsing naar een andere ziekenhuis. De situatie zoals wij dat kennen in bepa...alde Europese landen hebben wij (nog) niet in Nederland maar er is nu sprake van een serieuze dreiging voor onze ouderenzorg waarvoor snelle preventieve maatregelen genomen moeten worden.
Elke SEH afdeling in Nederland heeft ip een kinderkamer en soms ook EHH unit. Het zou beter zijn wanneer elke SEH afdeling over een acute geriatrische unit beschikt met goede getraind (gecertificeerd) personeel (SEH artsen / SEH verpleegkundigen) in acute geriatrie, met het oog op gerichte zorg en korte verblijf op de SEH afdeling.
Het zou nog beter zijn wanneer een differentiatie acute geriatrie binnen de opleiding spoedeisende geneeskunde komt aangezien de SEH arts ,de eerste betrokken arts is bij de opvang van de acute geriatrische patiënt (e) op de SEH.
Dr.M.Sabraoui SEH arts KNMG Isala Diaconessenhuis
dr J.M. van der Bol
Klinisch geriater i.o., ROTTERDAM Nederland
Ik denk dat er qua doorstroming op de SEH nog een hoop winst te behalen valt voor de categorie kwetsbare ouderen. Door multipele comorbiditeit en complexe samenhangende aandoeningen worden er vaak meerdere specialisten geconsulteerd op de SEH. Dit ko...st onnodig veel tijd en het verhindert een goede doorstroming op de SEH. Het is tijd voor een speciale ouderen-SEH waar de klinisch geriater alle 70+ ers trieert middels een verkort geriatrisch assessment en bepaalt op welke plaats (ziekenhuis, verpleeghuis of thuis) en - bij opname in het ziekenhuis - bij welke specialist de kwetsbare oudere het beste af is. Bij opname kunnen er dan ook direct preventieve maatregelen worden ingezet om complicaties in het ziekenhuis die de opnameduur verlengen, zoals delier en vallen, zoveel mogelijk te voorkomen.
W.J. Duits
Bedrijfsarts, HOUTEN Nederland
Of is het een capaciteitsprobleem, er bestaat een wet in de logistiek. Deze wet zegt: Als je 60% van je capaciteit plant, dan zit je 100% vol, omdat "onvoorzien" dat vult. Zodra je meer plant, dan ontstaan er wachtrijen.