Laatste nieuws
Wetenschap

Schizofrenie: een onmogelijk concept?

Plaats een reactie

Bestaat schizofrenie nu wel of niet? Na afloop van een debat bij de KNAW woensdag tussen hoogleraar psychiatrische epidemiologie Jim van Os en André Aleman, psycholoog en hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie, was het nog niet duidelijk. Maar wel was duidelijk dat begrippen als herstel en genezing aan een nieuwe betekenis toe zijn.

Even recapituleren: in de pers en de vakliteratuur zorgde Jim van Os eerder dit jaar voor ophef met zijn pleidooi om de term ‘schizofrenie’ af te schaffen. De benaming zou stigmatiserend zijn, niet staan voor een nosologische entiteit, leiden tot ‘organisch pessimisme’ en ten onrechte in verband worden gebracht met een hersenziekte.

Tijdens het debat riep Van Os in herinnering dat al langer wordt geworsteld met het begrip schizofrenie. Zijn fameuze collega Herman van Praag sprak anno 1976 al van ‘een onmogelijk concept’. De opvattingen over wat ‘het is’, lopen ook nogal uiteen: de icd-10-classificatie bijvoorbeeld hanteert een bredere en optimistischere definitie van schizofrenie dan de DSM-5. ‘Schizofrenie’ is geen objectieve ziekte, meent Van Os, het is vooral een breed spectrum van beelden. Zijn voorstel (en van de groep ‘anarchisten’ waarvan hij deel uitmaakt, zie: schizofreniebestaatniet.nl) stelt voor om iedereen met een psychose de diagnose psychosespectrumsyndroom te geven.

Niet zo vreemd dus dat Van Os uiterst kritisch was over de patiëntenfolder van zijn eigen beroepsvereniging, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), die schizofrenie als een hersenziekte presenteert, en daarmee volgens hem ten onrechte de indruk wekt dat het om een ziekte-eenheid gaat waarvan men de oorzaak kent.

Zijn opponent André Aleman wees er nog maar eens op dat de DSM-categorieën weliswaar ‘constructen’ zijn (of ‘afspraken’, zoals Van Os zei), maar ‘geen verzinsels’. ‘Schizofrenie is een accurate descriptie van een ernstige psychotische stoornis.’ De diagnostische criteria van schizofrenie zijn een poging om een patroon van symptomen vast te stellen dat een minder onschuldig beloop kent. Waarbij wat Aleman betreft het accent vooral ligt op sociaal-emotionele problemen.

Hij vroeg zich daarbij af of sommige aannames van Van Os wel stand houden. Zoals de kwestie van het ‘pessimisme’: worden ernstige psychotici in ons land echt als hopeloze gevallen gezien?
Volgens Van Os staat nu wel vast dat iedereen honderden genetische varianten heeft die het risico op de diagnose schizofrenie verhogen. ‘We zijn dus allemaal psychosegevoelig.’ Ook daar kon Aleman slecht mee uit de voeten: psychosegevoeligheid is volgens hem geen diagnose. ‘Naar schatting 3,5 procent van de bevolking krijgt ooit een psychotische stoornis, waarvan minder dan de helft schizofrenie, maar 10-20 procent is psychosegevoelig.’

Het debat spitste zich toe op hoe je herstel definieert. Volgens Van Os blijkt uit onderzoek over het beloop van schizofrenie dat 30 procent een gunstige prognose heeft, 30 procent een ongunstige en 30 procent ergens daar tussenin. Met andere woorden: ‘De meeste patiënten herstellen of leren leven met hun kwetsbaarheid.’ Aleman geloofde het niet en haalde een recente review aan waaruit bleek dat slechts 13,5 procent (‘Eén op de zeven!’) van de patiënten herstelt, in de zin dat ze behoorlijk sociaal functioneren, werken en wonen.

Maar zulke resultaten worden vertekend doordat ze van de oude WHO-definitie van gezondheid uitgaan, aldus Van Os. Hij voelt meer voor de nieuwe definitie, in Nederland onder anderen gepropageerd door dr. Machteld Huber, die sterk de nadruk legt op aanpassen aan lichamelijke en psychische beperkingen, het formuleren van (bescheiden) nieuwe levensdoelen, en het vertrouwen op eigen kracht en op steun van ervaringsdeskundigen. Van Os: ‘Je moet de diagnose te boven komen.’ Aleman kwalificeerde dat als ‘schikken in je lot’, maar dat had hij volgens Van Os toch niet goed begrepen. En volgens sommige (ex-)patiënten in de zaal ook niet.

Henk Maassen

Lees ook:

© iStock
© iStock
Wetenschap
  • Henk Maassen

    Henk Maassen is journalist bij Medisch Contact, met speciale belangstelling voor psychiatrie en neurowetenschappen, sociale geneeskunde en economie van de gezondheidszorg.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.