RVS: ‘Investeren in gezondheid niet louter kostenpost’

De zorg in Nederland is van hoog niveau, maar toch maken veel mensen zich zorgen over de toekomst van de verzorgingsstaat. Dat constateert de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in een advies waarin het zes kernpunten formuleert voor een gezonde samenleving. De onderlinge solidariteit staat volgens de RVS onder druk en zorgprofessionals voelen zich beknot in hun ruimte voor professioneel-verantwoordelijk handelen. Het wantrouwen dat burgers en zorgprofessionals ervaren, lijkt steeds groter te worden, terwijl juist onderling vertrouwen één van de belangrijkste pijlers onder een gezonde samenleving zou moeten zijn, signaleert de overheidsadviseur.

Zes kernpunten

De ‘Zorgagenda voor een gezonde samenleving’ van de RVS komt niet met concrete aanbevelingen, maar kiest voor ‘een open agenda waar de vraag en niet het antwoord voorop staat’. Zes kernpunten dienen als richtsnoer voor toekomstig regeringsbeleid. Ten eerste: de noodzaak van eenvoudige verantwoordingsregels. Verantwoording afleggen moet als zinnig en behulpzaam worden ervaren. De factor ‘tijd’ speelt daarbij een belangrijke rol. ‘Gemeenten, bijvoorbeeld, hebben tijd en rust nodig om hun bestuurlijke verantwoordelijkheid voor jeugdhulp, participatie en maatschappelijke ondersteuning vorm te geven. Snel en zichtbaar resultaten moeten boeken (bij verantwoording afleggen meestal binnen één jaar; als er zorgen zijn over kwaliteit nog veel sneller) leidt tot vormen van verantwoording afleggen die niet passen bij de tijd die het professionals en bestuurders kost om vanuit inhoud en patiëntervaringen te reflecteren op hun verantwoordelijkheden’, aldus de RVS.

Tweede kernpunt: investeer in een gezonde samenleving en beschouw die investeringen niet louter als een kostenpost. Dat is een te eenzijdige zienswijze, vindt de RVS, want ze miskent de (economische) opbrengsten van goede zorg. En besef dat investeren in een gezonde samenleving niet gelijk staat aan investeren in de zorgsector. Het is meer, zei RVS-voorzitter Pauline Meurs: ‘Gezondheidswinst is ook te behalen met een fijn huis, een leuke baan, een goede school, een prettige buurt. Er moet veel meer aandacht zijn voor bijdragen die andere sectoren aan volksgezondheid leveren.’

Een voorbeeld: Zorgverzekeraar CZ gaat 250 Haagse gezinnen met schulden helpen. CZ betaalt daarvoor het Sociaal Hospitaal, een bedrijf met ervaren hulpverleners die gezinnen gaan helpen met het afbetalen van hun schuld en het inzichtelijk maken van hun problemen. De achterliggende overtuiging: als je schulden kunt wegnemen of oplossen, zie je vaak ook een afname van andere (gezondheids)problemen. Als de gemeente na drie jaar ziet dat er fors minder geld is uitgegeven aan de maatschappelijke ondersteuning van deze gezinnen, krijgt CZ het geïnvesteerde geld terug. Anders niet.

Kwaliteit van leven

Verder wil – volgende twee punten – de RVS ‘inzetten op moderne en gevarieerde dienstverlening en ruimte bieden aan verschillende opvattingen van mensen over kwaliteit van leven’. Anders gezegd, meer aandacht voor de verschillende behoeften van mensen. Dat vraagt om een mix van deskundigheden ofwel om ‘teams of netwerken waarin zorg- en hulpverleners met verschillende opleidingsniveaus of uit verschillende organisaties samenwerken.’ Ook robotisering en andere digitale hulpmiddelen kunnen daarbij een rol spelen. Goed voorbeeld is de kunstmatig intelligente dokter Dr. A.I. die het bedrijf HealthTab sinds januari 2017 aanbiedt. Volgens de RVS ‘een app die mensen met een gezondheidsklacht zonder tussenkomst van een hulpverlener helpt om de aard, urgentie en mogelijke oplossing van hun klacht te bepalen’.

Bij dit alles blijft solidariteit een groot goed. Vandaar punt vijf: voor kwetsbare burgers moet de zorg toegankelijk blijven. Wie daarbij – laatste kernpunt – volledig inzet op shared decision making zit fout. Want ‘waar de één hecht aan inspraak en zeggenschap, vaart de ander liever op de kennis en autoriteit van de arts of hulpverlener’.

Henk Maassen

www.dezorgagenda.nl