Rumoer over homeopathieonderzoek bij ratten

Er is beroering ontstaan nadat een artikel verschenen in het vrij gerenommeerde Scientific Reports de werkzaamheid van een homeopathisch verdunde pijnstiller zou hebben aangetoond in dierexperimenteel onderzoek. Het gaat om een sterk verdunde oplossing van Rhus toxicodendron – ook wel bekend als gifboom, gifsumak, of gifeik (Engels: poison oak). Van het middel zou uit eerder onderzoek bekend zijn dat het oxidatieve stress en cytokineafgifte vermindert en antioxidante systemen herstelt.

De Indiase onderzoekers (Shital Magar e.a.) pasten het middel toe bij ratten die middels een chirurgische laesie in de perifere zenuwen fungeerden als diermodellen voor (menselijke) neuropatische pijn. Vervolgens keken de onderzoekers naar koude, warme en mechanische allodynie (de mate waarin pijn ontstaat als gevolg van niet-pijnlijke pijnprikkels) geoperationaliseerd als het terugtrekken van een poot bij een dergelijke prikkel, en naar diverse fysiologische en biochemische uitkomstmaten (o.a.: tumornecrosefactor, interleukine-6 en interleukine-1β).  Conclusie: het is in zeer verdunde vorm net zo effectief als gabapentine in het verminderen van de ontsteking en de pijnrespons, zowel bij de dieren als in een celcultuur.

Een criticus zegt in Nature dat er nu maar twee opties zijn: of het artikel is waar, en dan is het uitzonderlijk belangrijk. Of het is onwaar, en dan verdient het minutieuze, kritische aandacht. En dat laatste is de aanpak die deze Enrico Bucci kiest, want hij vindt het ‘zorgwekkend’ dat een belangrijk tijdschrift als Scientific Reports deze publicatie heeft laten passeren. Bucci werkt in de VS als systeembioloog en is medeoprichter van Italiaanse Resis, een instelling die de claims van dit soort onderzoek methodologisch en statistisch analyseert. Hij formuleert meerdere punten van kritiek. Zo wijst hij erop dat slechts acht ratten werden gebruikt en dat het experiment niet was geblindeerd.  En dat de resultaten zich op generlei wijze laten generaliseren naar mensen. Dat laatste geven de onderzoeker overigens ook ruiterlijk toe: voor toepassing op mensen zijn eerst uitvoerige klinische studies nodig.

Bucci treft verder flagrante fouten en slordigheden aan in het stuk. Zo vindt hij inconsistenties in de manier waarop de doseringen van het homeopathische product worden weergegeven. In de tekst hebben de onderzoekers het over een sterk verdunde oplossingen van Rhus toxidendron tot 1 x 10³⁰ , maar de data in een van de figuren zeggen iets anders, daar gaan ze tot: 1 × 10⁸. Bucci laat verder overtuigend zien dat de onderzoekers een grafiek tweemaal gebruiken, maar voor verschillende experimenten. Eén van de onderzoekers heeft deze fouten inmiddels toegegeven, en zegt dat er een verbeterde update van het stuk komt. Maar, zo laat hij ook weten, dat zal niets af doen aan de bevindingen en de conclusies.

Een woordvoeder van Scientific Reports heeft gezegd dat de redactie de kritiek serieus neemt en opnieuw gaat kijken naar het stuk, en het indien nodig zal terugtrekken. In een ‘an editors’ note’ die is toegevoegd aan het stuk laat de redactie dat ook met zoveel woorden officieel weten. Aanhangers van homeopathie hebben dus geen enkele reden om te vroeg te juichen.

- Scientific Reports, doi: 10.1038/s41598-018-31971-9
- Nature 562, 173-174 (2018), doi: 10.1038/d41586-018-06967-0
- resis-srl.com: Preliminary findings on a higly publicized paper on homeopathy