Rem op zorguitgaven en meer zicht op gevolgen daarvan

Door de recente hoofdlijnenakkoorden zullen de zorguitgaven deze kabinetsperiode met 2,7 miljoen euro minder hard stijgen dan zonder akkoorden het geval zou zijn. Het kabinet wil wel beter inzicht in de gevolgen die de zorguitgaven hebben op de economie, de arbeidsmarkt en de solidariteit.

Zowel de Sociaal-Economische Raad als de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid zijn gevraagd dit in beeld te brengen. Het kabinet hoopt van hen ook een antwoord te krijgen op de vraag hoe die uitgaven op lange termijn te beheersen zijn.

In 2019 zal naar verwachting 71 miljard euro beschikbaar zijn voor de zorg via uitgaven die onder het verantwoordelijkheid van het ministerie van VWS vallen, zo valt te lezen in de VWS-begroting die deze Prinsjesdag is gepubliceerd. Dat is een stijging van zo’n 5 miljard (7%) ten opzichte van het bedrag dat in 2018 beschikbaar was. In totaal zal de overheid volgend jaar bijna 80 miljard euro aan zorg spenderen, dus met de uitgaven die onder andere via het ministerie van Sociale Zaken worden gedaan. Zorg is daarmee na sociale zekerheid de grootste uitgavenpost binnen de totale verwachte rijksuitgaven van 295 miljard euro volgend jaar, zo valt uit de Miljoenennota op te maken. Of, zoals koning Willem-Alexander het in zijn troonrede verwoordde: ‘Inmiddels gaat van elke euro aan collectieve uitgaven 25 cent naar de zorg’.

De stijging van de VWS-uitgaven is een gevolg van het feit dat er door de toenemende groep ouderen meer zorg wordt geconsumeerd. Het aantrekken van de economie en de personeelsschaarste leiden daarnaast tot hogere lonen in de zorg. Verder dragen nieuwe behandelingen en dure medicijnen hun steentje bij aan de stijgende uitgaven. Zonder loon- en prijsstijgingen zou er volgend jaar ‘slechts’ 3,5 procent meer aan zorg worden besteed.

De beheersing van zorguitgaven blijft een uitdaging, aldus het kabinet. ‘Kunnen wij en onze kinderen blijven rekenen op goede zorg?’, zo vroeg koning Willem-Alexander in zijn Troonrede. Het inzicht dat de twee gevraagde adviezen opleveren, moet duidelijk maken welke ‘keuzes en dilemma’s’ spelen rond het betaalbaar houden van de zorg, aldus het kabinet. En die keuzes en dilemma’s moeten ‘met iedereen in dit land’ worden gedeeld, zodat iedereen kan meedenken over betaalbare zorg.

Door de hoofdlijnenakkoorden die voor de zomer zijn gesloten voor medisch-specialistische zorg, huisartsenzorg, ggz en wijkverpleging denkt de overheid de zorguitgaven gedurende deze hele kabinetsperiode met 2,7 miljard euro te kunnen afremmen, zodat de stijging van de totale zorgkosten in deze regeerperiode op 17 miljard uitkomt. Die versobering van 2,7 miljard euro is dus ruimer dan de 1,9 miljard euro die in het regeerakkoord als streefgetal werd genoemd, maar dat komt omdat de akkoorden ook over het jaar na deze kabinetsperiode lopen. Eerder deze maand bleek dat de akkoorden die in de periode hiervoor, tussen 2012 en 2016, zijn afgesloten, samen hadden geleid tot in totaal zo’n 3 miljard minder zorguitgaven.

In de begroting staan bekende beleidsvoornemens, zoals het streven naar ‘de juiste zorg op de juiste plek’. Eén van zaken waar het kabinet op inzet is het terugdringen van medicijnprijzen. Zo zal de overheid bij nationale en internationale geneesmiddelenfabrikanten aandringen op meer openheid over de opbouw van medicijnprijzen, en vaker onderhandelen over prijzen. Het kabinet wil verder kijken of het geneesmiddelenvergoedingssysteem, dat bepaalt welk geneesmiddel tegen welke prijs wordt vergoed, moet worden gemoderniseerd.

Daarnaast wordt er 30 miljoen euro gereserveerd om te zoeken naar ‘vernieuwende woonvormen’ voor ouderen, zodat ouderen die niet thuis kunnen wonen maar niet naar een verpleeghuis kunnen, toch geschikt kunnen wonen. Deze kabinetsperiode zal er vanaf 2021 jaarlijks in totaal 3 miljard euro extra naar ouderen gaan, voor zowel ouderen in verpleeghuizen als thuiswonenden.

Voor de ggz zet het kabinet in op samenhang: patiënten moeten niet alleen diagnose en medische behandeling krijgen, maar ook worden geholpen hun leven op orde te brengen wat betreft werk, financiën en sociaal netwerk. Op het vlak van preventie komt het kabinet nog met plannen om het aantal rokers, alcoholisten en mensen met obesitas terug te dringen. Verder wordt er vanaf volgend jaar geld gereserveerd om ‘gecombineerde leefstijlinterventies’ via het zorgpakket te vergoeden. Ook wil het kabinet zorgen dat er meer zorgpersoneel wordt gevonden en het bestaande personeel efficiënter wordt ingezet, bijvoorbeeld door minder tijd aan administratie te besteden.