Psychologen met verschillende rugzakjes
Onder het psychotherapeutische koren zit veel kaf
9 reacties
De grote behoefte aan psychologische hulp wordt misbruikt door niet BIG-geregistreerde zorgaanbieders die met fancy websites gouden bergen beloven, maar daar weinig van waarmaken. Zowel patiënten als verwijzers worden hierdoor in de luren gelegd.
De wachtlijsten in de Nederlandse ggz zijn lang en patiënten moeten vaak maanden wachten op een intake en nog veel langer om ergens in behandeling te komen. Het is dus niet vreemd dat er steeds meer bedrijven oppoppen die claimen deze zorg direct te kunnen leveren, dicht bij huis of online.
Dat zou een mooie ontwikkeling zijn, als deze zorgverleners BIG-geregistreerde therapeuten zouden zijn. Helaas is dat meestal niet het geval. Psycholoog is geen beschermde titel en het gebruik van deze benaming in combinatie met een mooie website vol beloftes wekt de suggestie dat het gaat om zorg die door een reguliere, gekwalificeerde BIG-geregistreerde gezondheidszorgpsycholoog wordt gegeven.
Populair
Door de lange wachttijden in de ggz zoeken patiënten en zorgverleners zoals huisartsen steeds vaker naar aanbieders bij wie patiënten sneller terechtkunnen. Kleine ggz-instellingen, vooral voor lichtere problematiek en zonder 24-uurszorg, schieten dan ook als paddenstoelen uit de grond. In januari 2022 stonden er 643 ggz-instellingen en 2059 praktijken voor psychotherapie ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.
Ook de coach wordt steeds populairder. Op de onlangs door Psychologie Magazine gelanceerde website CoachFinder.nl staan momenteel ruim achthonderd coaches. En dat is nog maar het topje van de ijsberg; schattingen over het aantal coaches in Nederland lopen uiteen van 40 tot 70 duizend. Deze ontwikkelingen zouden in theorie – en met name voor de lichtere problematiek – de druk op de wachtlijsten van de ggz kunnen verminderen. Problematisch is echter dat dergelijke therapeuten zich psycholoog of psychotherapeut noemen en erkende psychologische methoden, zoals EMDR of cognitieve gedragstherapie, zeggen toe te passen. Vaak zijn deze claims niet juist. De kwaliteit van dergelijke behandelingen is zelden gewaarborgd en de gevolgen voor patiënten kunnen zeer schadelijk zijn.
Het is dus raadzaam om alleen te verwijzen naar coaches die een opleiding hebben genoten met een kwaliteitskeurmerk voor opleidingen op het gebied van coaching en mentoring, zoals EQA van Nobco, de Nederlandse orde van beroepscoaches.
Schattingen over het aantal coaches in Nederland lopen uiteen van 40 tot 70 duizend
Schrikbarend
Volgens het meest recente rapport uit 2014 van onderzoeksinstituut Nivel waren in 2012 13.800 niet-BIG-geregistreerde zorgverleners werkzaam in de ggz. Recente cijfers ontbreken, maar het lijkt erop dat hun aantal toeneemt. Bovendien blijken er meer psychologen zonder BIG- of NIP-registratie in de ggz te werken dan psychologen mét een registratie (73% versus 46%).
Een schrikbarend voorbeeld van een niet-BIG-geregistreerde zorgverlener werd onlangs aan het licht gebracht door website Follow the Money en televisieprogramma Pointer (KRO-NCRV). Een oud-gevangenisdirecteur, oprichter en eigenaar van jeugd- en ggz-instelling Compass, deed zich jarenlang, zonder registratie, voor als psychotherapeut en ‘behandelde’ in die hoedanigheid talloze jeugdigen. De door hem geleverde zorg was van slechte kwaliteit, hij vertoonde grensoverschrijdend gedrag en pleegde declaratiefraude. Ook de initiatiefnemers van het manifest ‘Lijm de zorg’ luidden eerder de noodklok over de misstanden in de ggz en jeugdzorg, waarvan in elk geval een deel lijkt terug te voeren op niet-BIG-geregistreerde zorgverleners.
Titelmisbruik
De Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) regelt een groot deel van de gezondheidszorg in Nederland. Deze wet moet de kwaliteit van de beroepsuitoefening in de gezondheidszorg bewaken en bevorderen, en patiënten tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen van zorgverleners beschermen. Het tuchtrecht is hiervan een belangrijk onderdeel. De Wet BIG biedt bovendien bescherming aan beroepen als psychotherapeut, arts, psychiater en gezondheidszorgpsycholoog. Een patiënt moet er daarmee op kunnen vertrouwen dat zijn BIG-geregistreerde zorgverlener een gecertificeerde opleiding heeft genoten en voldoet aan bepaalde kwaliteitseisen en vaardigheden. Dat betekent ook dat niet iedereen een door de Wet BIG beschermde titel mag voeren – ook niet met toevoegingen als ‘in opleiding’. Een geneeskundestudent mag zich bijvoorbeeld geen ‘arts in opleiding’ of ‘arts i.o.’ noemen. Titelmisbruik is strafbaar.
Deze strenge regels gelden helaas niet voor onbeschermde titels. Iedereen mag zich psycholoog noemen en niet veel mensen weten dat psycholoog geen beschermde titel is. Als daarbij ook nog geadverteerd wordt met bekende psychologische behandelingen, is de suggestie snel gewekt dat het om een BIG-geregistreerde zorgverlener zou gaan. Helaas zien we dit de laatste tijd steeds vaker gebeuren.
Niet alleen voor de patiënt is het lastig het kaf van het koren te scheiden. Ook als psychiater of huisarts kun je op het verkeerde been worden gezet. De werkelijke kwalificaties van een zorgverlener kunnen heel anders zijn dan het lijkt op een mooie website.
Verwerpelijk
Een voorbeeld uit de praktijk is de ‘integratieve psychotherapeut’. Deze opleiding richt zich op ‘problemen van sociale, emotionele, psychische, psychosomatische en relationele aard’ en wordt niet erkend door de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). Het voeren van deze titel is (juridisch) onjuist en verwerpelijk, want psychotherapeut is een beschermde titel die alleen mag worden gevoerd door BIG-geregistreerde psychotherapeuten.
Meldingen en klachten over titelmisbruik – zoals van de ‘integratieve psychotherapeut’ – kunnen ingediend worden bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), die de ‘therapeut’ in kwestie vervolgens zal verzoeken het voeren van deze titel te staken. Het merendeel van dit type zaken wordt op deze manier afgedaan. Een tuchtklacht indienen wegens titelmisbruik of andere misstanden is helaas niet mogelijk omdat het tuchtrecht alleen geldt voor BIG-geregistreerde zorgverleners. De Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie (NVP) schrijft daarom al circa vijftien jaar elk jaar enkele tientallen mensen aan die onterecht de titel psychotherapeut voeren, waarna het merendeel de titel snel aanpast naar het suggestieve, maar niet beschermde ‘therapeut’. Het tuchtrecht is dus niet beschikbaar voor zorgverleners zonder BIG-registratie maar sinds 2015 is de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) verplicht voor alle zorgaanbieders. De Wkkgz geldt voor zorginstellingen, zelfstandige beroepsbeoefenaren, zoals zzp’ers, en voor zorgaanbieders in het alternatieve circuit (maar niet voor zorgaanbieders binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en jeugdhulp (Jeugdwet)). Het blijkt ingewikkeld om goed overzicht te houden welke zorgverleners BIG-geregistreerd zijn en waar gespeeld wordt met de grenzen van de wet.
Beroepenstructuur
Een goede ontwikkeling is het advies voor een nieuwe beroepenstructuur voor academische beroepen in de psychologische zorg. Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse Vereniging voor Gezondheidszorgpsychologie en haar specialismen (NVGzP) en de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie (NVP) hebben gezamenlijk een advies opgesteld voor een nieuwe beroepenstructuur, om het (door)verwijzen van patiënten eenvoudiger en transparanter te maken. Met de nieuwe structuur wordt duidelijk wie gedegen psychologische zorg levert met welk niveau van deskundigheid. Het is de bedoeling dat de vervolgopleiding die leidt tot een BIG-registratie direct zal aansluiten op de universitaire opleiding, zodat alleen de psychologen die daartoe zijn opgeleid therapeutische werkzaamheden kunnen verrichten.
Als het te mooi klinkt om waar te zijn, dan is dat waarschijnlijk ook zo
Een kanttekening
Ten slotte plaatsen we nog een kanttekening. Uiteraard zijn niet alle zorgverleners buiten het BIG-register waardeloos. Ook is niet voor elke klacht of probleem een BIG-geregistreerde therapeut nodig. Maar er is een groeiende groep behandelaren die zich zodanig profileren dat de suggestie wordt gewekt dat ze BIG-geregistreerd zijn. Dit komt de transparantie in het werkveld en doorverwijzing voor kwalitatief goede psychologische zorg niet ten goede. Ook is onze ervaring dat patiënten bij al deze verschillende ‘therapeuten’ lange tijd in zorg zijn, zonder significante klachtenafname terwijl de patiënt er een flinke rekening voor moet betalen. Dit is demotiverend voor patiënten, kan psychische schade toebrengen of verergeren, en leidt mogelijk tot zorgvermijding bij een volgende hulpvraag.
We willen niet bewijzen dat er te veel hulpverleners zijn die een twijfelachtige kwaliteit van zorg leveren. We wijzen erop dat psycholoog geen beschermde titel is, maar wel door mensen gebruikt wordt die de suggestie wekken een BIG-geregistreerde psycholoog te zijn. Voor zowel patiënten als verwijzers als huisartsen en psychiaters kan het moeilijk zijn om te beoordelen wat de kwaliteit van een therapeut is. BIG-geregistreerde psychologen zijn universitair opgeleid, hebben een vervolgopleiding van twee jaar doorlopen in het geval van gz-psychologen en vervolgens een specialisatie van vier jaar in het geval van klinisch (neuro)psychologen.
Net zoals je bij een chirurg mag verwachten dat hij werkelijk is opgeleid tot en geregistreerd als chirurg, mag je ook bij psychologen verwachten dat dit het geval is. Door het vrij gebruik van de titel psycholoog, is het wel belangrijk deze registratie na te gaan.
Te mooi?
Wij adviseren zorgverleners als huisartsen en zorgverleners werkzaam in de ggz zorgvuldig te zijn met het doorverwijzen van patiënten en zich niet te laten leiden door korte wachtlijsten en mooie websites van kleine, nieuwe zorgaanbieders, als deze niet BIG-geregistreerd zijn. Als het te mooi klinkt om waar te zijn, dan is dat waarschijnlijk ook zo. Patiënten adviseren we zorgvuldig te kijken naar wie ze verwezen worden en bij wie ze psychologische behandeling of psychotherapie gaan volgen. Sinds 1 januari 2021 is het voor BIG-geregistreerde zorgverleners verplicht hun BIG-nummer desgevraagd te noemen en standaard te vermelden onder al hun beroepsmatige correspondentie, folders en op websites (van werkgevers). Wordt daar geen BIG-nummer vermeld, dan doet men er goed aan de zorgverlener op te zoeken via de website van het BIG-register. Geen BIG-nummer, geen behandeling! En meld titelmisbruik bij de IGJ!
auteurs
Frank Gerritse, psychiater, Tergooi MC
Chantal van Kempen, klinisch psycholoog, Tergooi MC
contact
fgerritse@tergooi.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
Lees ook:
M.A.J.M. Hamers
bedrijfsarts, Nijmegen
Het wordt tijd dat de titel psycholoog beschermd wordt en dat er duidelijkheid komt in de kwalificaties en bevoegdheden. Het feit dat een patiënt tevreden is over de “behandeling “ zegt niets over de kwaliteit of effectiviteit van de behandeling.
O...nvoldoende diagnostiek en ongekwalificeerde behandeling zijn van invloed op het ontstaan van ziekteverzuim en het voortduren van ziekteverzuim. Hier kan de bedrijfsarts een rol spelen, maar ik voel me daar in casuïstiek vaak alleen in staan. De wachttijd bij de gz-psychologen speelt hierin ook een rol.
J.M. Keppel Hesselink
pijnarts, Bosch en Duin
Er is veel kaf onder het koren. In ieder geval dus binnen de populatie di zich psycholoog noemt. De vraag is natuurlijk of een BIG geregistreerde gezondheidspsycholoog een groter beter-makend effect heeft op een patient dan een zomaar psycholoog. Da...t zou nog zo maar eens niet zo kunnen zijn. Er zijn immers veel body-mind interventies waar patienten heel blij van kunnen worden, die niet door de academische psychologie onderwezen worden. En ik denk dat er vele goede body-mind therapeuten scholen onder niet-academische psychologen.
Bijvoorbeeld, trauma release interventies via lichaamswerk zal je niet snel in een BIG psychologen praktijk vinden. En als je dat dus wilt proberen, na vastgelopen te zijn in het reguliere BIG psychologen wereldje, dan moet je dus gaan shoppen in een meer van therapeuten, goede en slechte. Dat er zo veel onduidelijkheid heerst, hang samen met het feit dat de EBM psychologie bijzonder magere resultaten heeft. Volgens mij is dat de reden van d vele 'psychologen'. De oplossing ligt dus op een ander vlak dan alleen het BIG register. Lijkt me.
A. Kramer
psychiater, Den Haag
Als reactie op JM Keppel Hesselink: Niet-BIG geregistreerde psychologen en coaches kunnen zeker positieve interventies bieden. Maar kunnen zij de diverse vormen van (complexe) psychopathologie herkennen? Dat is immers de basis voor het juist kunnen i...ndiceren voor een behandeling. Het lijkt mij dat daar het gevaar zit van deze wildgroei.
P.J.M. van Loon
Orthopeed / houdingsdeskundige, Oosterbeek
Diezelfde "wildgroei" hebben we ook laten ontstaan bij het uit de hand gaan lopen van incidentiestijgingen van musculoskeletale aandoeningen. Bij het loslaten van de kennis om het kind gezond en recht van lijf en leden te laten opgroeien ( Gezondheid...sleer, gymnastiek) in de fase, dat de technologie massaal ieders leven binnenkwam ( TV, auto, gameboy, PC, phones, tablets, e-bikes) had ons steun en bewegingsapparaat geen schijn van kans nog weg te blijven bij wat nu wereldwijd de grootste Burden of Diseases is in de (ver)westerse wereld. Problemen als rugpijn, gewrichtspijn , spierpijn, slijtage, acute en chronische "blessures", worden nu opgevangen door beweegcoaches, personal trainers, therapeuten met een zeer breed scala van achtergronden, technieken en specialisaties, om in de tweede lijn door orthopeden, reumatologen, neurologen, revalidatieartsen, sportartsen, maar wel degelijk ook psychologen en psychiaters ( depressie en rugslijtage, een bekend koppel) opgevangen te worden. Dit alles heeft niet kunnen voorkomen, dat de incidentiestijgingen door het RIVM in haar VTV tot 2040 nog exponentieel blijven . Volledig losgezongen van ons standaardverklaring "het is de vergrijzing" . De door het IKNL geschetste toekomstbeeld zou zomaar eens op het hierboven beschreven, door de hypokinesie en het zitten als ontstaansmechanisme vanuit de biomechanische leefstijl kunnen hebben. De vele innovaties in "the cure" (effectief aan de achterkant) hebben de incidentiestijgingen door wegblijven bij preventie op het gebied van biomechanische gezondheid ( houding, flexibiliteit, optimale motorische ontwikkeling) ook bij kanker niet kunnen tegenhouden. We hebben op beide probleemgebieden kennelijk iedereen "nodig" om ons een beetje te begeleiden. Dus laten we uit Ivoren Torens niet te kritisch zijn op al die hulp, voor we met goede wetenschap de preventiekracht in het volk weer opgebouwd hebben.
B.A.P. Laros - van Gorkom
medisch specialist
Collega F. Gerritse en C. van Kempen snijden in hun artikel een aantal terechte punten van zorg aan over de kwaliteit van de ggz zorg en de diverse zorgaanbieders binnen de ggz en hun bevoegdheden en competetenties.
Als medisch specialist ben ik van...uit interesse en betrokkenheid bij de opleiding van medisch studenten en co-assistenten gestart met een NOBCO-geaccrediteerde opleiding tot coach die ik inmiddels een aantal jaren geleden afgerond heb. Omdat ik behoefte had aan wetenschappelijke onderbouwing en verdieping van mijn kennis heb ik inmiddels mijn (universitaire) bachelor in de psychologie afgerond en bezig met mijn (eveneens universitaire) master in de psychologie. Enthousiast over dit mooie vak en tegelijkertijd verbaasd over de beroepsorganisatie van (universitair opgeleide) psychologen schrijf ik dit commentaar.
Binnen de geneeskunde is er een goed georganiseerde structuur van bevoegdheden en competenties van de diverse opleidingsniveaus. Zo leidt de universitaire studie geneeskunde mensen op tot basisarts. Dit is een erkende en wettelijk beschermde titel met daarbij behorende bevoegdheden. Zo heeft een basisarts de bevoegdheid om voorbehouden handelingen te verrichten en recepten voor te schrijven. Sinds 2018 is ook de basisarts BIG-geregistreerd en dient te voldoen aan eisen voor nascholing en voldoende individuele werkervaring als arts. Na deze basisopleiding is het mogelijk om te specialiseren. Er is geen HBO opleiding tot arts, maar er is wel een HBO opleiding tot physician assistant, die mensen opleidt tot een erkende en wettelijk beschermde titel met een BIG registratie.
Binnen de psychologie bestaat deze organisatie niet. De universitaire studie psychologie leidt mensen op tot basispsycholoog. Dit is echter geen beschermde titel. Dit houdt in dat iedereen zich psycholoog mag noemen. Eveneens is er geen onderscheid tussen de universitaire en HBO opleiding psychologie, tenminste niet in de uiteindelijke titulatuur die gebruikt mag worden.
Na de universitaire studie psychologie bestaat de mogelijkheid om zich met een 2-jarige vervolgopleiding verder te bekwamen tot gezondheidszorgpsycholoog. Dit is wel een BIG-geregistreerde en beschermde titel. De auteurs noemen terecht dat er meer psychologen zonder BIG of NIP registratie in de ggz werkzaam zijn dan met een registratie. Dit heeft echter ook te maken met een schrikbarend tekort aan opleidingsplaatsen, waardoor het voor heel veel basispsychologen niet (direct) mogelijk is zich verder te bekwamen tot gezondheidszorgpsycholoog.
Mijns inziens dient de beroepsgroep zich te bezinnen op zowel de beroepsorganisatie als het aantal opleidingsplaatsen tot gezondheidszorgpsycholoog. Ik zou er voor willen pleiten dat een universitair opgeleide basispsycholoog een BIG-registratie krijgt, conform de basisarts, dat de HBO-psycholoog een BIG-registratie krijgt, conform de physician assistant, beiden met een beschermde titel en bijpassende bevoegdheden. Dit zou een hoop misstanden en malafide praktijken met alle bijkomende nadelige gevolgen voor clienten/patiënten kunnen voorkomen.
P. Leusink
huisarts, seksuoloog NVVS, Utrecht
Dit artikel is uit mijn hart gegrepen. In de slipstream zou ik dezelfde waarschuwing willen doen betreffende "seksuologen". Deze titel is helaas ook niet beschermd. De enige gekwalificeerde seksuologen zijn seksuologen NVVS, dus met 4 letters achter ...de titel die aangeven dat ze zijn geregistreerd bij de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie. Zelfs grote TV-media maken gebruik van niet-gekwalificeerde 'seksuologen' die zich voor vermaakprogramma's lenen en met enige regelmaat onzin uitkramen (dat een muziekartiest onlangs vreemd ging lag aan zijn dopamine!). En er zijn vele websites te vinden van niet gekwalificeerde seksuologen. Er is zelfs een groep die zich 'traumaseksuoloog' noemt, nog erger. Zij bedienen zich van niet bewezen concepten. En er is niets tegen te doen. Want titelmisbruik kun je je niet op beroepen als de oorspronkelijke titel niet beschermd is. Wetgeving is vrees ik de enige, maar moeilijke en lange weg.
F.B. van de Weg
Revalidatiearts, Goes
Heb ik de afgelopen 25 jaar onder een steen geleefd, of ben ik niet de enige? Voor mij is het volkomen nieuw - en tamelijk verbijsterend - dat iedereen zich psycholoog mag noemen, en dat psycholoog geen beschermde titel is. Overigens geldt dat wel vo...or psychotherapeuten en daarom is de kop van MC46 ( pas op voor psychotherapeuten zonder BIG- registratie) eigenlijk een contradictio in terminis.
Wat ik in ieder geval nu wel weet is dat het ziekenhuis waar ik werk niet drie psychologen telt, maar eigenlijk 2430 ( vrijwilligers niet meegerekend).
E. Plomp
Psychiater, Zeist
Overigens zijn er wel degelijk mogelijkheden om op te treden tegen gebruik van een beschermde titel door niet-BIG-geregistreerden: 1. De patiënt/cliënt kan daartegen op grond van de Wkkgz een klacht indienen bij de Geschillencommissie. 2. De IGJ kan ...een bestuurlijke boete opleggen. 3. Het Openbaar Ministerie kan een strafrechtelijke vervolging instellen.
E. Plomp
Psychiater, Zeist
Naar aanleiding van dit artikel kan de vraag gesteld worden of psychotherapie dan wellicht toch een voorbehouden handeling in de zin van art. 36 Wet BIG zou moeten zijn (en dus alleen door daar genoemde BIG-geregistreerde professionals zou mogen word...en uitgevoerd). De regering heeft daar tijdens de parlementaire behandeling van afgezien, omdat onvoldoende inzicht bestond in de aard en omvang van de risico’s van de verschillende behandelingsmethoden en niet duidelijk was in welke mate deze risico’s samenhangen met de (on)deskundigheid van de beroepsbeoefenaar die deze methoden toepast. Daardoor was het naar het oordeel van de regering onvoldoende duidelijk welke behandelingen wel en welke niet als risicovol zouden moeten worden aangemerkt. Zie Kamerstukken II, 1991/92, 19522, nr. 20, p. 28-29. Misschien denken we daar inmiddels anders over?