Professionele autonomie beschermt Patiënt

De professionele autonomie van de arts beschermt en bevordert de autonomie van de patiënt. Tot deze conclusie komt L.J.M. Cramer-Cornelissens in een proefschrift over professionele autonomie, waarop zij vandaag promoveert aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.

De inhoud van het begrip ‘professionele autonomie’ wordt sterk bepaald door de keuze van een normatief-ethische theorie, stelt de promovenda vast. Zelf pleit zij voor een voortdurende reflectie op de praktijk van het medisch handelen. Juist die dokters verdienen in haar ogen professionele autonomie, die in dat handelen laten zien dat zij ‘de eed of belofte nakomen om mensen te (helpen) genezen door te handelen volgens de regels der praktijk’.

Nu is het maar de vraag of het binnen de normen en waarden van onze samenleving nog wel past om artsen zo’n grote rol toe te bedelen. Cramer meent van wel: een professionele ethiek die wordt gefundeerd in de openbaar geuite eed of belofte, staat immers niet los van de moraal die voor álle burgers geldt. Een professioneel controlesysteem kan voorkómen dat artsen van het juiste pad afdwalen, maar angst voor sancties mag nooit het enige argument zijn. Artsen horen nu eenmaal per definitie na te denken over hun handelen en dit ‘reflectieve proces’ te delen met hun patiënt: ‘Door een helende relatie aan te gaan met zijn patiënt staat de arts in een helende relatie met zichzelf.’

Op grond van inzichten uit de psychoanalyse, pleit Cramer ervoor dat artsen grenzen stellen aan de autonomie van de patiënt, zoals een ouder dat doet bij zijn kind. Gebeurt dat niet, dan neemt de patiënt onder de noemer van ‘autonomie’ zijn beslissingen onder invloed van ‘regressieve fenomenen’: niet met een realistisch beeld van mogelijkheden en onmogelijkheden, maar geleid door onvermogen om verlangens op te geven. Juist zijn professionele autonomie geeft de arts het recht en de ruimte om deze onmisbare grenzen te stellen, aldus Cramer. << JV