Premiegeld zorgverzekeraars wordt ongezond belegd

Dat zorgverzekeraars de inspanningen en beschikbare middelen niet alleen willen richten op het ­behandelen, maar in toenemende mate ook op het voorkómen van ziekte, blijkt uit de intentieverklaring ‘gezondheidsplicht’, die ze onlangs hebben gelanceerd (Volkskrant, 11 februari 2021). Daarin stellen drie van de vier grootste zorgverzekeraars – Achmea, CZ en Menzis – dat het Nederlandse zorgstelsel nog te veel is gericht op ziekte, in plaats van op gezondheid. Volgens de verklaring moeten zorgverzekeraars werken aan preventie van gezondheidsklachten en zich inspannen voor een gezonde bevolking.

De zorgverzekeraars positioneren zichzelf daarmee als ‘gezondheidsverzekeraars’. Een ontwikkeling die door velen wordt toegejuicht. Voorkomen is immers beter dan genezen.

Maatschappelijke impact beleggingen

De verzekeraars gebruiken de premies niet alleen om zorgkosten te betalen, maar ook voor het opbouwen van een reserve om financiële tegenvallers te kunnen opvangen. Dat opgebouwde vermogen wordt niet op een spaarrekening gestald, maar via investeringsmaatschappijen in onder andere aandelen belegd. In toenemende mate is er aandacht voor de maatschappelijke impact van de vele miljarden aan beleggingen van de zogenaamde institutionele beleggers (banken, verzekeraars en pensioenfondsen). Zo werd onlangs ook in dit blad beschreven dat medische pensioen­fondsen op dit front ernstig tekortschieten: deze ­fondsen investeren fors in de wapenindustrie, maar ook in bedrijven die milieuvervuiling en klimaat­verandering veroorzaken, wat bepaald niet maatschappelijk verantwoord is). Dat hiertegen actievoeren vruchten afwerpt, blijkt bijvoorbeeld uit de radicale ommezwaai van ’s lands grootste pensioenfonds ABP, dat na ­oplopende maatschappelijke druk op 26 oktober jl. aankondigde zijn miljarden uit de ­fossiele industrie terug te trekken. Al met al rijst hier de vraag: hoeveel ‘zorg’ hebben onze zorgverzekeraars eigenlijk voor hun eigen investeringen?

De beleggingskeuzes ten aanzien van klimaat en milieu blijven dramatisch achter

Bewezen gezondheidsschade

De Eerlijke Geldwijzer, een samenwerkingsverband van onder meer Amnesty International, Milieudefensie en Oxfam Novib, brengt systematisch in kaart in hoeverre de beleggingen van pensioenfondsen, banken en verzekeraars duurzaam en maatschappelijk ver­antwoord zijn. Verontrust stelde deze geldwijzer in ­september nog vast dat ‘het beleggingsbeleid van ­pensioenfondsen, verzekeraars en banken volstrekt ontoereikend is om de doelen van het klimaatakkoord van Parijs te halen’. Maar wat valt er te zeggen over onze zorgverzekeraars? Om te beginnen brengen ­zorgverzekeraars een behoorlijk kapitaal in op de ­aandelenmarkten.

De vier grootste zorgverzekeraars in Nederland ­bedienen samen bijna 90 procent van de verzekerden en hebben daarmee gezamenlijk zo’n 10 miljard euro eigen vermogen te beleggen: Achmea 3,2 miljard (o.a. met labels Zilveren Kruis, Ziezo, FBTO, Interpolis en De Friesland), VGZ 2,6 miljard (o.a. UMC Zorgverzekering, IZA, IZZ, Promovendum, Besured, Bewuzt en Zekur), CZ 2,5 miljard (o.a. CZdirect, Just, OHRA en Delta Lloyd) en Menzis 1,5 miljard euro (Menzis en Anderzorg). Hoewel het hier dus om heel veel geld gaat, is de omvang van het vermogen van zorgverzekeraars overigens nog gering ten opzichte van het totaal belegd vermogen van ruim 2100 miljard euro dat ­pensioenfondsen en verzekeraars eind 2020 in kas ­hadden (bron: De Nederlandsche Bank).

Alle vier de grote zorgverzekeraars verantwoorden hun beleggingskeuzes in het openbaar. Ze geven bijvoorbeeld aan niet te beleggen in tabak. Zo stelt VGZ in zijn ‘brochure strategisch beleggingsbeleid 2020’ resoluut: ‘Als zorgverzekeraar investeren wij niet in tabak omdat uit talrijke onderzoeken is gebleken dat roken schadelijk is voor de gezondheid.’ Tot zover geen speld tussen te krijgen: zorgverzekeraars erkennen hun verantwoordelijkheid als investeerder en kiezen ervoor om niet in een bedrijfstak te beleggen waarvan wetenschappelijk is bewezen dat die gezondheidsschade veroorzaakt. Maar even verderop valt te lezen: ‘VGZ heeft momenteel geen specifiek beleid over biodiversiteit, vervuiling en natuur’. En dat geeft te denken.

Klimaatverandering

De Eerlijke Verzekeringswijzer (als onderdeel van De Eerlijke Geldwijzer) maakt inzichtelijk hoe de investeringen van de verschillende zorgverzekeraars scoren op het gebied van onder meer klimaat, natuur, bosbouw, mijnbouw, en olie en gas. Daarvoor gebruikt het ­rapportcijfers van 1 (‘zeer slecht’) tot 10 (‘uitstekend’).

Drie van de vier grote zorgverzekeraars doen het schrikbarend slecht.

VGZ, CZ en Menzis scoren volgens de Eerlijke Geld­wijzer een rapportcijfer 1 (‘zeer slecht’) als het gaat om investeringen op het gebied van klimaat, natuur, bosbouw (dus: ontbossing), mijnbouw, en olie en gas.

Achmea doet het van de grootste verzekeraars aanzienlijk beter: een voldoende op klimaatverandering en goed tot zeer goed op de andere punten. Ook de kleinere verzekeraars ASR en Athora doen het ­op­vallend goed op deze ‘milieuscores’.

Hoe is het mogelijk dat deze drie grote zorgverzekeraars de laagst mogelijke milieuscores behalen? De Wereldgezondheidsorganisatie stelt in oktober 2021 immers nog letterlijk dat ‘klimaatverandering de ­grootste bedreiging voor de wereldwijde volksgezondheid’ is. Eenzelfde boodschap is in september nog in ruim 230 medische tijdschriften verkondigd, waar­onder het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde en The Lancet: ‘The greatest threat to global public health is the continued failure of world leaders to keep the global temperature rise below 1.5°C.’

Ook een zeer recent overzichtsartikel over de ongun­stige invloeden van klimaatverandering en milieu­vervuiling op de cardiale gezondheid laat geen enkele ruimte voor twijfel (‘Pollution and the heart’, New England Journal of Medicine, 11 november 2021). Als wetenschappelijk bewijs over gezondheidsschade de beleggingskeuzes van de zorgverzekeraars kan doen veranderen – zoals niet alleen verwacht mag worden, maar zij zelf ook stellen in het geval van het uitsluiten van de tabaksindustrie – dan blijven de keuzes ten ­aanzien van onder andere klimaat en milieu momenteel dramatisch achter. De talrijke onderzoeken over de gerelateerde gezondheidsschade stapelen zich namelijk zienderogen op.

Zelfs de ‘best scorende’ zorgverzekeraars beleggen in wapens

Investeren in wapens

De impact van wapens op gezondheid lijkt boven alle discussie verheven. De Eerlijke Verzekeringswijzer (blz. 68) stelt ontegenzeglijk: ‘Omdat wapens kunnen doden en vernietigen, zijn ze een gevaar voor het meest fundamentele mensenrecht: het recht op leven. Gewapende conflicten bedreigen het leven van mil­joenen mensen.’ Hoewel de vier grote zorgverzekeraars ‘controversiële wapens’, waaronder landmijnen, clusterbommen en chemische wapens, uitsluiten, investeren ze alle vier in de resterende categorie wapens. Hierop scoren de verzekeraars een vergelijkbaar patroon als bij de milieuscores: CZ scoort een 3 (‘ruim onvoldoende’), VGZ en Menzis een 4 (‘onvoldoende’) en Achmea scoort een 8 (‘goed’). Het verschil in deze ­scores tussen de verzekeraars zit hem bijvoorbeeld in het wel of niet uitsluiten van investeringen in wapenproductie voor falende of repressieve regimes, conflictgebieden en ontwikkelingslanden met een buiten­proportioneel hoog militair budget. Tot zover de ­rapportcijfers: zelfs de ‘best scorende’ zorgverzekeraars beleggen de facto dus in wapens.

Geloofwaardigheid ondermijnd

Dit ongezonde en niet-duurzame beleggingsbeleid is allereerst een verraad aan de Nederlandse burger, die denkt premie te betalen ten bate van (en niet: ten koste van) zijn gezondheid. Maar het is ook een blamage richting de Nederlandse zorginstellingen en -verleners, die zich niet alleen dagelijks inspannen voor andermans gezondheid, maar ook hun streven daartoe onder steeds strengere voorwaarden moeten verantwoorden naar de zorgverzekeraars. Hoe denken dergelijke verzekeraars zich als serieuze gesprekspartner te kunnen positioneren ten aanzien van gezondheid, of sterker nog, ziektepreventie? Hun geloofwaardigheid wordt nota bene ondermijnd door hun eigen beleggingen. Zoals zij zelf reeds stelden: ons zorgstelsel is nog ­onvoldoende gericht op gezondheid. Laat de zorg­verzekeraars het goede voorbeeld geven en met de hoogst mogelijke urgentie hun beleggingsportefeuilles verduurzamen omwille van de volksgezondheid! 

auteurs

Serge Zweers, mdl-arts, Maasstad Ziekenhuis, Rotterdam

Hugo Touw, intensivist, Radboudumc, Nijmegen

Tibor Poelmann, huisarts, Amsterdam

contact

serge.zweers@gmail.com

cc: redactie@medischcontact.nl