Praktijk voeren onder de blote hemel dreigt voor huisartsen

Ze konden er tien jaar huren, was hen mondeling toegezegd. Maar op 28 december 2022 kregen zij en een andere huisarts te horen dat ze ruimte moesten maken voor andere initiatieven. Roseboom: ‘Sindsdien steken we zo’n beetje al onze vrije tijd in het zoeken naar een andere locatie. Maar het is onmogelijk in deze wijk iets te vinden voor een acceptabele prijs. Wat er al te huur is, is voor ons als startende huisartsen niet op te brengen. Het NZa-tarief van ongeveer 1000 euro per maand voor de huisvesting van een normpraktijk is bij lange na niet kostendekkend.’

In een portakabin

Ook een van de locaties van de huisartsenpraktijk van praktijkmanager Josha Puite-Jacobs dreigt verloren te gaan. Puite-Jacobs is gedragswetenschapper en heeft samen met haar man Vincent Puite, huisarts, de praktijk van haar vader overgenomen. In 2016 vestigden ze zich in de Haarlemse Boerhaavewijk, een achterstandswijk met veel sociale problematiek en een grote zorgvraag. De praktijk, met inmiddels zo’n 7500 patiënten, ging van start in een paar portakabins – en sindsdien zijn ze op zoek naar een permanente locatie. Een zoektocht die urgenter is geworden, omdat in september op het terrein de bouw van woningen start. Puite-Jacobs: ‘De bedoeling is dat de praktijk wordt gevestigd in een nieuw verpleeghuis, maar de bouw daarvan wordt keer op keer uitgesteld en de oplevering staat nu pas ergens in 2026 gepland – terwijl we er al hadden moeten zitten.’

Roseboom en Puite-Jacobs zijn niet de enigen die in dit schuitje zitten. Iets meer dan een jaar geleden zette de LHV de huisvestingsproblematiek op de kaart met een eigen onderzoek onder 1894 huisartsen. Ruim driekwart gaf aan tegen ruimtegebrek aan te lopen. Iets meer dan de helft zou willen uitbreiden, verbouwen of verhuizen. Problemen waar huisartsen dan vaak tegenaan lopen zijn een tekort aan panden of bouwruimte, hoge prijzen en een gebrek aan medewerking van onder meer gemeenten. Het lijkt erop dat door de huidige hoge inflatie en de stijgende hypotheekrente deze situatie niet is verbeterd, maar de LHV heeft geen nieuw onderzoek gedaan en kan daarover dan ook geen uitspraken doen, aldus een woordvoerder.

‘Zorg wordt niet serieus genomen, zo voelt het’

Verdampende investering

Zowel Roseboom als Puite-Jacobs loopt bij haar zoektocht niet alleen aan tegen hoge huur­prijzen maar ook tegen hoge kosten om huurpanden geschikt te maken voor een huisartsenpraktijk. Roseboom: ‘We hebben bijvoorbeeld gekeken naar een pand dat volledig casco wordt opgeleverd. Dat betekent dat we waterleidingen, elektra, sanitaire voorzieningen, et cetera, zelf moeten laten aanleggen. Dat kost zo’n drie ton, die we niet gefinancierd krijgen en, omdat het huur is, nooit terug zullen verdienen.’

Ook Puite-Jacobs ziet zich geconfronteerd met een investering van drie ton in een optioneel huurpand dat ze notabene maar drie jaar zullen gebruiken. ‘Zo’n investering verdampt gewoon. Wij kunnen dat niet opbrengen en zoeken met verschillende partijen naar oplossingen. De zorgverzekeraar en de gemeente wijzen daarbij vooral naar elkaar, er wordt veel overlegd, maar er worden nooit harde toezeggingen gedaan.’

Wat zowel Roseboom als Puite-Jacobs ook opvalt, is dat in hun wijk/postcodegebied duizenden nieuwe woningen worden gebouwd. Maar gemeenten en projectontwikkelaars houden daarbij geen rekening met basisvoorzieningen, zoals eerstelijnszorg. Puite-Jacobs: ‘Het is niet ons doel om een huisartsenimperium op te bouwen in Haarlem, maar als er níéts gebeurt, dan staan al die nieuwe bewoners straks wel bij óns aan de balie. Daarom zijn we gaan praten over een derde locatie. Maar ook nu weer lijkt men de urgentie niet in te zien. Zorg wordt niet serieus genomen, zo voelt het.’

Veel gehum

Inmiddels is in het Integraal Zorgakkoord vastgelegd dat het ministerie van VWS, de LHV, Zorgverzekeraars Nederland, InEen en de Vereniging Nederlandse Gemeenten gezamenlijk werken aan een oplossing voor de huisvestingsproblemen. Naar verwachting resulteert dit aankomende zomer in een leidraad voor de aanpak van de huisvestingsproblematiek. Puite-Jacobs en haar man schoven twee weken geleden aan bij een overleg van de projectgroep die hiermee bezig is. Puite-Jacobs: ‘Het is goed om te zien dat de problemen inmiddels worden gesignaleerd en geïnventariseerd en dat er plannen worden gemaakt. Maar het voelt vooral als informatie ophalen bij ons; welke stappen wij tot nu toe hebben gezet. Ik werk daar graag aan mee, om andere huisartsenpraktijken in de toekomst te helpen. Maar tot nu toe is het allemaal “kantoorwerk”; het draagt niks bij aan onze situatie. Er wordt naar ons geluisterd en er wordt veel gehumd, maar uiteindelijk maakt niemand zich er echt druk om.’

Roseboom herkent dat. ‘De gemeente en de zorgverzekeraars zitten aan tafel. De gemeente wil zich best inzetten om een en ander in beweging te zetten, maar waar we het meest mee geholpen zouden zijn, namelijk huurruimte of subsidie vanuit de gemeente, is niet mogelijk. Het gekke is: iedereen legt het balletje bij een ander en uiteindelijk ligt het balletje weer bij ons.’

Een beetje ademruimte

Op het laatste moment hebben Roseboom en haar man een ruimte gevonden waar ze hun praktijk kunnen voortzetten – zij het heel basic. Voor één jaar kunnen ze een kamer van 16 m2 huren in een sociaal wijkcentrum een wijk verderop. Haar man en zij zullen om en om patiënten ontvangen, hun assistente werkt vanuit huis. Het betekent een beetje ademruimte tijdens de zoektocht naar iets permanents. Met enig gevoel voor understatement zegt Roseboom dat de acute zoektocht naast twee fulltimebanen en een jong gezin niet bepaald een feestje is geweest. ‘We hebben er altijd naar gestreefd privé en werk gescheiden te houden. Maar dat is faliekant mislukt. Het heeft ons nagenoeg ál onze vrije tijd gekost. De stress van een dreigende praktijksluiting, het verantwoordelijkheidsgevoel naar onze patiënten en de vraag of we in maart onze hypotheek nog wel kunnen betalen, het heeft allemaal zwaar gedrukt op onze relatie en ons gezin.’

Puite-Jacobs benadrukt dat geen enkele huisarts tijd heeft om zich in zulke complexe materie te verdiepen. ‘Ik werk drie dagen als praktijkmanager en ben – al jarenlang – minimaal anderhalve dag per week bezig met overleggen, een pakket van eisen opstellen, met projectontwikkelaars praten, contracten opstellen, het probleem op de politieke agenda zetten en nog veel meer. Het is echt krank­zinnig hoeveel tijd en geld het kost.’

Als het aan de LHV ligt komt er een landelijk plan van aanpak, waarmee de problemen ook lokaal snel opgelost kunnen worden. ‘Ook moet er een passende bekostiging komen vanuit de NZa, waarbij rekening wordt gehouden met de sterk uiteenlopende huisvestingskosten per gemeente. En het is cruciaal dat gemeenten in hun bestaande bestemmingsplannen en in nieuwbouwplannen voldoende ruimte voor huisartsenpraktijken opnemen’, aldus de LHV-woordvoerder.