Laatste nieuws
ouderen

Patiënt gebaat bij inenten personeel

2 reacties

Harde feiten over het nut van vaccinatie gezondheidswerkers

Moeten zorgverleners zich nu wel of niet laten inenten tegen de Mexicaanse griep? Die vraag maakt veel los. Tijd om de feiten een woordje te laten meespreken.

Het advies tot influenzavaccinatie van zorgverleners leidt tot veel discussie. Dat geldt voor de reguliere seizoensinfluenzavaccinatie, maar zeker ook voor het advies om te vaccineren tegen de Nieuwe Influenza A(H1N1). Daarom geven we een overzicht van de afwegingen om zorgverleners te vaccineren.

De Gezondheidsraad, de WHO, VWS en vele anderen adviseren om zorgverleners tegen influenza te vaccinatie om:
a) het risico te verminderen dat zorgverleners met influenza kwetsbare groepen (patiënten, verpleeghuisbewoners) infecteren;
b) continuïteit en kwaliteit van de zorg te bevorderen, door het risico op ziekteverzuim te verminderen.

Antistofreactie
Een belangrijk verschil tussen de nieuwe A(H1N1)-vaccins en seizoensgriepvaccins zijn de toegevoegde adjuvantia (hulpstoffen). Deze stoffen zorgen voor een extra prikkel van het immuunsysteem waardoor minder virusantigeen nodig is en bredere bescherming wordt geboden. Dat betekent dat met dezelfde hoeveelheid virus meer personen kunnen worden gevaccineerd. Zelfs als het virus iets verandert, kunnen de antistoffen die door deze vaccinatie worden opgeroepen nog bescherming bieden.

Net als voor de gewone seizoensgriep waarvoor regelmatig een aangepast vaccin moet worden geproduceerd, is het lastig vooraf de mate van effectiviteit tegen een influenza-infectie vast te stellen in een gerandomiseerd onderzoek. Daarom wordt bij een vaccinatie de effectiviteit aannemelijk geacht als vooraf bij ten minste 3000 gezonde vrijwilligers een effectieve antistofreactie kan worden aangetoond.

Inmiddels komen de eerste resultaten beschikbaar van onderzoek met verschillende pandemische vaccins onder kleine groepen.1 2 Omdat vaccins van verschillende fabrikanten niet dezelfde samenstelling hebben, kunnen uitkomsten niet zomaar worden gegeneraliseerd. Deze eerste publicaties zijn echter bemoedigend; de antistofproductie tegen de nieuwe pandemische A(H1N1)-virussen lijkt sneller op gang te komen en tot hogere titers te leiden dan was verwacht.

Effectiviteit
Om beter te weten hoe effectief het pandemische vaccin zal zijn in het voorkómen van ziekte, kijken we naar de gemeten effectiviteit van seizoensvaccinatie. Het ene jaar matcht het circulerende influenzavirus beter met het vaccin dan het andere en daardoor kan de effectiviteit van jaar tot jaar verschillen. Hierdoor is het vrijwel niet mogelijk om reguliere trials te doen naar de werkelijke effectiviteit in het voorkómen van infectie en ziekte, en kunnen observationele data uit verschillende jaren zeer verschillende schattingen van effectiviteit opleveren.

In 2007 verscheen een update van een Cochrane systematic review waarin alle bekende data uit studies naar de effectiviteit van influenzavaccinatie bij gezonde volwassenen tot 2006 zijn geanalyseerd.3 Hieruit kon worden geconcludeerd dat vaccinatie het risico op serologisch bevestigde influenza bij volwassenen met gemiddeld 65 procent (95%-betrouwbaarheidsinterval 51-75%) had gereduceerd. Het risico op een influenza-achtig ziektebeeld (IAZ) was gemiddeld gereduceerd met 23 procent (95% BI 13-32%), en het aantal verloren arbeidsdagen per gevaccineerde was afgenomen met gemiddeld 0,3 dagen (95% BI -0,1-0,7 dag) per influenzaseizoen.

Als de analyse werd beperkt tot de seizoenen met een goede vaccinmatch, resulteerde dit in een hogere effectiviteit (80% bescherming tegen serologische influenza, 30% tegen IAZ, 0,5 minder verloren arbeidsdagen per gevaccineerde per seizoen). Naar verwachting is de effectiviteit van het pandemische vaccin – dat tweemaal wordt gegeven – ten minste vergelijkbaar met van het reguliere vaccin. Omdat het pandemische virus tot nu toe heel stabiel is gebleken, kan een goede vaccinmatch worden verwacht en daarmee een hogere effectiviteit.

Kwetsbare groepen
De effectiviteit van seizoensvaccinatie is bij ouderen met een niet meer optimale immuunrespons vaak aanzienlijk lager dan bij gezonde volwassenen; ook bij het A(H1N1)-vaccin ligt de effectiviteit bij deze hoogrisicogroep waarschijnlijk lager. Daarom willen we deze kwetsbare groep aanvullend beschermen door zorgverleners te vaccineren, om zo de kans op blootstelling en infectie te verminderen.

Over de daadwerkelijk gemeten effectiviteit van influenzavaccinatie van zorgverleners in verpleeg- en verzorgingshuizen op het verminderen van ziekte en sterfte bij bewoners is ook een Cochrane review verschenen.4 De voorzichtige conclusie (wegens beperkte kwaliteit van de weinige beschikbare data) was dat influenzavaccinatie van zorgverleners geen significant effect had op het voorkómen van influenza bij bewoners. Ook was er geen effect op het voorkómen van pneumonie, maar wel was influenzavaccinatie van zorgverleners geassocieerd met zowel verminderde sterfte aan pneumonie als algehele mortaliteit.

In een derde trial is gekeken naar het effect van vaccinatie op IAZ. Omdat hierbij niet is nagegaan of er daadwerkelijk sprake was van influenza-infectie, zijn de resultaten lastiger te interpreteren. In één van de twee seizoenen waarover deze trial liep, werd een significante daling in IAZ, opnames en sterfte gevonden onder bewoners; in het tweede seizoen werd geen effect gevonden.5 Dit betekent dat er maar beperkt data zijn die onderbouwen dat vaccinatie van zorgverleners zal resulteren in een verminderde ziektelast of sterfte van kwetsbare mensen.

Minder risico
Echter, het is biologisch plausibel dat gezien de overall effectiviteit van influenzavaccinatie op het voorkomen van infectie bij volwassenen, hiermee het risico voor hun contacten afneemt om geïnfecteerd te raken. In een recente modelleringstudie is berekend dat per zeven gevaccineerde zorgverleners één infectie wordt voorkomen. Zou 100 procent van de zorgverleners worden gevaccineerd, dan wordt 60 procent van de infecties in verpleeghuizen, en 30 tot 50 procent van de infecties in ziekenhuizen voorkomen.6

Uit deze studie blijkt ook dat de grootte van influenza-uitbraken binnen zorgafdelingen erg afhangt van toeval, wat de grote variatie aan waarnemingen en schattingen van vaccineffectiviteit op transmissie naar kwetsbare groepen kan verklaren. Tegelijkertijd tonen de data dat elke toename van vaccinatiegraad effect heeft; er is dus geen drempelwaarde waarboven verdere verhoging van de vaccinatiegraad geen toegevoegde waarde meer heeft.7 Kortom, hoe meer mensen in de zorg zich laten vaccineren, hoe hoger het te verwachten effect.

We concluderen dat het ondanks de weinige gegevens aannemelijk is dat vaccinatie van zorgverleners effect heeft op de morbiditeit en mortaliteit van kwetsbare patiëntengroepen. Daarom raden wij gezondheidswerkers aan zich tegen de Nieuwe Influenza A(H1N1) te laten inenten in het belang van hun patiënten.

Marianne van der Sande, hoofd afdeling Epidemiologie en surveillance, Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM, Julius Centrum, Universiteit Utrecht
Carline van den Dool, onderzoeker, Julius Centrum, Universiteit Utrecht
Roel Coutinho, directeur Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam

Correspondentieadres: marianne.van.der.sande@rivm.nl;
c.c.: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld.

Samenvatting

  • Door zorgverleners te vaccineren tegen Nieuwe Influenza H1N1 nemen we aan dat het risico vermindert dat zij kwetsbare patiëntengroepen besmetten.
  • Hoewel de verwachte effectiviteit van het vaccin tegen de pandemische griep hoog is, is het effect van vaccinatie van zorgverleners in het beperken van risico voor anderen niet hard aan te tonen
  • Toch zijn er voldoende onderbouwde argumenten om zorgverleners te adviseren zich te laten vaccineren.

Lees ook:
Veilig vaccineren
Jeugdartsen zien pandemie aankomen

Dossier Griep

Referenties
1. Greenberg ME, Lai MH, Hartel GF, Wichems CH, Gittleson C, Bennet J, Dawson G, Hu W, Leggio C, Washington D, Basser RL. Response after one dose of a monovalent influenza A (H1N1) 2009 vaccine. N Engl J Med. 2009 Sep 10.
2. Hancock K, Veguilla V, Lu X, Zhong W, Butler EN, Sun H, Liu F, Dong L, Devos JR, Gargiullo PM, Brammer TL, Cox NJ, Tumpey TM, Katz JM. Cross-reactive antibody responses to the 2009 pandemic H1N1 influenza virus. N Engl J Med. 2009 Sep 10.
3. Jefferson TA, Rivetti D, Di Pietrantoni C, Rivetti A, Demicheli V. Vaccines for preventing influenza in healthy adults (review). Cochrane Database Syst Rev 2007; (2): CD001269.
4. Thomas RE, Jefferson T, Demicheli V, Rivetti D. Influenza vaccination for healthcare workers who work with the elderly. Cochrane Database Syst Rev 2006; 3: CD005187.
5. Hayward AC, Harling R, Wetten S, Johnson AM, Munro S, Smedley J et al. Effectiveness of an influenza vaccine programme for care home staff to prevent death, morbidity, and health service use among residents: cluster randomised controlled trial. BMJ 2006; 333(7581): 1241.
6. Dool C van den, Bonten MJ, Hak E, Wallinga J. Modeling the effects of influenza vaccination of health care workers in hospital departments. Vaccine 2009; 27: 6261-7.
7. Dool C van den, Bonten MJ, Hak E, Heijen JC, Wallinga J. The effects of influenza vaccination of health care workers in nursing homes: insights from a mathematical model. PloS Med 2008; 5: e200.

>>Naar nummer 43 - 22 oktober 2009

beeld: iStockphoto
<strong>PDF van dit artikel</strong>
ouderen vaccinatie
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • J.W.M. Geurts

    , VELP GLD

    De druk om ons te laten vaccineren wordt wederom opgevoerd door Coutinho c.s. Men zou bijna gaan denken dat er nog andere belangen zijn dan de louter medische. Waarom wordt er door de " deskundigen" zo weinig stilgestaan bij de risico' s en bijwerki...ngen voor de gezondheidswerkers zelf? Bang voor de griep zijn we allang niet meer, wel lastig als je voor kapitalen aan vaccins besteld hebt. Stel dat we allemaal gevaccineerd worden en de griepgolf laat het afweten? Heeft het vaccin dan geholpen, en dat zullen sommigen ons wellicht willen laten geloven, of was vaccinatie dan eigenlijk niet nodig geweest? Het blijft een lastig dilemma, zoveel is zeker.

  • J.M. Keppel Hesselink

    , LEVERKUSEN Germany

    In het internet enorm veel redenen, waaronder bizarre maar ook schijn- of blijkbaar zinvolle om niet aan de inenting te beginnen. O.a. door de aanwezigheid van bepaalde adjuvanten in de vaccinaties, waar in dit artikel ook over gesproken wordt. Het m...eeste aandacht voor de aanwezigheid van thimerosal, een stof van niet onbesproken gedrag:

    Een recent citaat uit een VS site van een arts die tegen vaccinaties is:

    A new study found that primates that received just ONE vaccination containing thimerosal, the mercury-preservative found in many vaccines including the new swine flu shot, had significant neurological impairment when compared with those who received a saline solution injection or no injection at all.

    Duidelijk is voor mij dat het daardoor voor leken, en ook voor mijzelf, niet een makkelijk verhaal is.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.