‘Pas wetsvoorstel orgaandonatie aan’

Pas het wetsvoorstel voor een nieuw orgaandonatiesysteem zo aan, dat familie niet aannemelijk hoeft te maken dat een geregistreerde donatiekeuze van een overledene niet overeenkomt met wat deze echt had gewild. Dat betoogden KNMG-voorzitter Réne Héman en klinisch ethicus Erwin Kompanje deze dinsdag in de Eerste Kamer.

De Eerste Kamer beraamt zich al enkele maanden over het wetsvoorstel van D66 voor actieve donorregistratie (ADR). Dat voorstel voegt onder meer een nieuwe optie toe aan de huidige registratiemogelijkheden, namelijk die van ‘geen bezwaar’. Die optie komt in het register te staan bij iedereen van 18 jaar en ouder, die niet zelf een expliciete keuze maakt. Vandaag polste de Senaat in een deskundigenbijeenkomst hoe medici, maar ook patiënten en nabestaanden tegenover het wetsvoorstel staan.

De artsenfederatie KNMG stelt zich ‘neutraal’ op wat betreft de keuze voor een bepaald registratiesysteem, benadrukte KNMG-voorzitter René Héman tegen de Kamerleden. Wel uit hij zorgen over enkele punten in het huidige voorstel die situaties voor artsen en nabestaanden volgens de KNMG ‘compliceren’. Zo plaatst de KNMG vraagtekens bij de vergewisplicht die het voorstel oplegt aan artsen: zij moeten nagaan of iemand ten tijde van zijn registratie wilsbekwaam was. ‘Dat leidt tot praktische problemen en onwenselijke discussies’, aldus Héman. ‘Wat is de waarde van deze plicht?’ Verder voorziet de KNMG problemen met de mogelijkheid die het voorstel biedt aan nabestaanden om af te wijken van de geregistreerde keuze, als zij ‘aannemelijk’ kunnen maken dat een registratie afwijkt van de feitelijke wens van een overledene. Héman: ‘De onduidelijkheid over het begrip aannemelijk kan leiden tot spanning tussen artsen en nabestaanden. En er kunnen verschillen tussen artsen ontstaan hoe zij hiermee omgaan.’

Héman kreeg hierin bijval van de aan Erasmus MC verbonden ethicus Erwin Kompanje. ‘Wat als een arts de argumenten van een familie niet overtuigend vindt? Moet een arts dan meer bewijs vragen? Dat is een oneigenlijke taak van een arts’, aldus Kompanje, die vindt dat het voorstel in zijn huidige vorm ‘kilheid’ in het donatieproces brengt.

VVD-Senaatslid en ex-FMS-voorzitter Frank de Grave wilde weten of Héman had nagedacht over hoe het beter moest, zonder te verzanden in eerder gevoerde discussies of zoiets juridisch dicht te timmeren. Héman gaf aan dat het ‘zachte criterium van aannemelijkheid’ er wat hem betreft uit moet opdat de ‘registratie leidend is’. Kompanje vond ook dat het criterium overbodig was, maar dan juist om ‘gewoon te kunnen accepteren als familie het aangeeft.’

De Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) ziet de geopperde problemen niet ontstaan. De NVIC ziet in het wetsvoorstel een oplossing voor een probleem waar veel ic-artsen mee te maken hebben, aangezien de meeste donoren op een ic overlijden, betoogde neuroloog en ic-arts Farid Abdo namens de NVIC. ‘Wij zien de vertwijfeling bij nabestaanden als er geen registratie is en zij toch een keuze moeten maken als ze de vraag voorgelegd krijgen.’ Bij een ‘geen bezwaar’-registratie is er volgens Abdo ‘toch een keuzemoment geweest en is de last voor de familie kleiner’.

Abdo schetste hoe in de praktijk rond orgaandonatie al voldoende en zorgvuldig informatie wordt ingewonnen om een beeld te krijgen van iemands wilsbekwaamheid, levensvisie en donatiewens. En dat er bij twijfel nooit tot donatie wordt overgegaan, omdat dit zou bijten met ‘goed hulpverlenerschap’. ‘Het voorstel verandert daar niks aan. De praktijk kan hiermee uit de voeten.’

De inbreng van patiënten, nabestaanden en hun belangenverenigingen op de bijeenkomst leidde vooral tot vragen vanuit de Eerste Kamer of andere alternatieven om tot meer orgaandonoren te komen, voldoende zijn benut.

Op 6 juni is er nog een tweede deskundigenbijeenkomst. Daarna beslist de Eerste Kamer hoe het dit wetsvoorstel verder wil behandelen. Medisch Contact Contact bericht volgende week in nummer 22 uitvoeriger over de deskundigenbijeenkomst.