Oudere gebaat bij gecombineerde zorg na fractuur

Ouderen met een gebroken heup zijn erbij gebaat als de geriater zo vroeg mogelijk meekijkt. Dat concludeert verpleegkundig specialist Ellis Folbert, die promoveerde op dit onderwerp.

Het mag bekend worden verondersteld: een oudere die een heup breekt, heeft een aanzienlijke kans om in het jaar daarna te overlijden. In feite begint de ellende al veel eerder, zegt verpleegkundig specialist Ellis Folbert (ZiekenhuisGroep Twente): ‘Er is vrijwel altijd sprake van comorbiditeit, niet zelden was er al slechte mobiliteit, een moeizame thuissituatie, een matige toestand, soms cognitieve problemen. De kans dat deze mensen snel herstellen is klein. Dat maakt de zorg voor hen ingewikkeld.’ In Almelo staken geriaters en traumachirurgen de hoofden in 2006 al bij elkaar om deze zorg te verbeteren. Zij richtten in 2008 het Centrum voor Geriatrische Traumatologie (CvGT) op, waar ouderen met een fractuur worden opgenomen. Een aparte afdeling waar twaalf bedden gereserveerd zijn voor deze patiënten. De traumachirurg is hoofdbehandelaar, maar de geriater is medeverantwoordelijk. Opvallend: een verpleegkundig specialist (VS) of een physician assistant (PA) loopt visite, en overlegt zo nodig met de specialist. VS Ellis Folbert werkt al sinds de oprichting in het CvGT en onderzocht de effectiviteit, onder meer door de uitkomsten te vergelijken met de groep patiënten die vóór de oprichting in Almelo waren behandeld. Dat zijn mooie resultaten: de mediane ligduur is een dag verkort, er treden minder complicaties op, minder heropnames, en minder mensen overlijden, zowel tijdens opname als in het jaar na de breuk. Kosteneffectief? Folbert: ‘We konden het niet berekenen, maar het moet haast wel als je naar deze cijfers kijkt.’

De geïntegreerde zorg begint al op de SEH, zegt Folbert: ‘Zodra een 70-plusser met een breuk zich meldt, treedt het geïntegreerd zorgpad in werking: we zorgen dat iemand zo snel mogelijk van de SEH afkan, dat bepaalde onderzoeken – lab, x-thorax en ecg bijvoorbeeld – standaard plaatsvinden, en dat de geriater meteen geraadpleegd wordt. Vervolgens proberen we de patiënten zo goed mogelijk de operatie in te laten gaan, zo mogelijk de voedingstoestand verbeteren en eventuele ontregeling van chronische aandoeningen te behandelen. Dan komen mensen ook beter uit de operatie. En in de tijd na de operatie proberen we mensen snel in een dagritme te krijgen en de familie erbij te betrekken.’ Folbert zegt ook sneller in te grijpen dan bij jongere patiënten: ‘Bij kwetsbare ouderen heb je weinig speelruimte, omdat het evenwicht wankel is: je kunt niet een halve dag afwachten als iemand achteruitgaat. We starten sneller een behandeling, bijvoorbeeld als een delier of een infectie dreigt.’

De werkwijze in Twente staat in de belangstelling, merkt Folbert: ‘We hebben de afgelopen jaren al heel wat afvaardigingen van andere ziekenhuizen, uit Nederland en van over de grens, op bezoek gehad. Ik weet dat er ziekenhuizen zijn die nu ook zo werken. Niet overal kan het op dezelfde manier, bijvoorbeeld omdat er geen geriaters werken in een bepaald ziekenhuis. Dat hoeft ook niet, maar ik merk wel dat er een besef aan het ontstaan is dat een oudere met een heupfractuur geen simpele patiënt is, en dat je niet kunt volstaan met kijken of iemand een operatie lichamelijk aankan. Kijk dus niet alleen naar de ASA-score (voor het inschatten van het anesthesierisico), maar ook naar kwetsbaarheid. Dat is eenvoudiger gezegd dan gedaan, want er zijn misschien wel 35 verschillende meetinstrumenten die zeggen kwetsbaarheid te meten. Maar iedereen kan de screeningstool uit het veiligheidsmanagementsysteem (VMS) gebruiken.’ 

Geriatric traumatology. The effectiveness of integrated orthogeriatric treatment on 1-year outcome in frail elderly with hip fracture. Promotie Ellis Folbert, 27 maart,  Rijksuniversiteit Groningen