Ophef over borstkankerstudie
6 reactiesEen congrespresentatie over borstkankeroverleving heeft de afgelopen week stof doen opwaaien. De boodschap dat de tienjaarsoverleving na een borstsparende operatie fors hoger is dan na een mastectomie, leidde tot ongerustheid bij patiënten en irritatie bij sommige artsen. De betrokken wetenschappers en het IKNL krijgen kritiek te verduren over het naar buiten brengen van de resultaten.
Het gaat om onderzoeksresultaten die nog niet in een peer reviewed blad zijn gepubliceerd. De onderzoekers, onder wie Sabine Siesling (UTwente) gebruikten data van de Nederlandse kankerregistratie om de tienjaarsoverleving van vrouwen met een kleine borsttumor en niet meer dan drie aangedane klieren te analyseren (T1-2N0-1). Ze vergeleken tussen borstsparende operatie met radiotherapie enerzijds en mastectomie zonder bestraling anderzijds. Het gaat hier om 37.207 vrouwen die tussen 2000 en 2004 geleden werden gediagnosticeerd.
In de borstsparende groep was de tienjaarsoverleving beter (76,8 versus 59,7 procent). Na correctie voor een aantal mogelijk verstorende factoren, zoals demografische gegevens, tumortype en aanvullende hormoon- en/of chemotherapie, bleef het verschil significant. De onderzoekers stellen dat er waarschijnlijk nog wel factoren zijn waarvoor niet is gecorrigeerd, maar dat de verklaring voor het overlevingsverschil vooral in het wel of niet bestralen zit. Dat staat in de gepresenteerde samenvatting, en is nadien door de onderzoekers ook meerdere keren herhaald. Zo zegt Siesling in de Telegraaf: ‘Het is een misvatting dat bij het verwijderen van de borst de kanker altijd volledig weg is. Er kunnen altijd nog zeer kleine kankerdeeltjes blijven zitten. Die kans is met radiobestraling kleiner.’
De organisatoren van het congres in San Antonio vinden de Nederlandse studie interessant, en vragen of de onderzoekers deze op een persconferentie kunnen toelichten. Ook vragen zij om een persbericht, dat wordt verspreid. Enkele Amerikaanse, Britse en Belgische media berichtten er vervolgens over, veelal in combinatie met andere gepresenteerde, al dan niet voorlopige, resultaten. De invalshoek is daar vooral: kies niet te snel voor mastectomie, want borstsparend opereren is veilig. Volgens Amerikaanse artsen is die boodschap nodig, omdat steeds meer vrouwen zouden kiezen voor een mastectomie, mogelijk in navolging van filmster Angelina Jolie. Zij liet beide borsten preventief amputeren, in verband met familiaire aanleg.
Het bericht bereikt dan ook Nederland, en verschijnt op de voorpagina van het AD. De boodschap heeft dan inmiddels een andere lading gekregen: lagere overlevingskans na borstamputatie bij kanker. Andere media pikken het bericht ook op, en onrust volgt. Artsen laten de onderzoekers weten dat veel patiënten ongerust zijn geworden, en sommige vrouwen bestraling willen na hun amputatie. Specialisten hebben vragen over hoe het onderzoek is uitgevoerd. Een aantal deskundigen spreekt de conclusies fel tegen, onder meer omdat de onderzoeksgroepen onvergelijkbaar zouden zijn.
Het IKNL, geschrokken van de ophef, publiceert vervolgens toelichtingen op zowel het onderzoek zelf áls op de publiciteit die ontstaat. Daarin wordt benadrukt dat het gaat om een groep die 10-15 jaar geleden de diagnose en primaire behandeling kreeg. Sindsdien is er veel veranderd, zowel in diagnostiek en behandeling als in registratie. ‘Maar dat is inherent aan wetenschappelijk onderzoek’, licht Sabine Siesling toe. ‘De uitkomsten van deze studie geven geen reden om de praktijk aan te passen, maar kan wel helpen bij besluitvorming op individueel niveau. ’
Siesling betreurt het dat er zoveel onrust is ontstaan over de uitkomsten van de studie. ‘We hebben nooit de suggestie willen wekken dat amputatie een slechte keuze is. Wel dat borstparend opereren met adjuvante behandeling bestraling net zo veilig kan zijn.’
Sophie Broersen
Marissa van Maaren
junior onderzoeker IKNL
In (verlate) reactie op W.J. van Bodegom: de borstsparende operatie is over de jaren sterk verbeterd en positieve marges na de operatie nemen steeds verder af. Dit zou een goede verklaring kunnen zijn voor het feit dat het gevonden bestralingseffect ...in die studie minimaal is.
Ik zou graag willen benadrukken dat wij met onze data niet kunnen aantonen dat de bestraling voor het gevonden verschil zorgt. Het is een hypothese. We denken dat de bestraling, doordat het residuele tumorcellen opruimt, ervoor kan zorgen dat met name bij de kleine tumoren (tot 2 cm zonder aangedane lymfeklieren) de borstkanker-specifieke overleving sterk verbetert. Hier is echter aanvullend onderzoek voor nodig. Natuurlijk moeten wij in ons achterhoofd houden dat deze studie is uitgevoerd op alleen Nederlandse patiënten gediagnosticeerd tussen 2000 en 2004, en dat behandelingen sindsdien verbeterd zijn. Het kan daarom zo zijn dat deze patiëntenpopulatie niet helemaal overeenkomt met de populatie die Jay R. Harris heeft onderzocht. Daarnaast is het zo dat patiënten die een amputatie krijgen vaak al een slechtere prognose hebben vergeleken met patiënten die een borstsparende operatie met radiotherapie ondergaan. Hier hebben wij zo goed mogelijk voor gecorrigeerd. Het belangrijkste dat wij willen uitdragen is dat een borstsparende behandeling met aanvullende bestraling absoluut niet onderdoet voor amputatie bij vroeg gestadieerde borstkanker, en dat het in sommige gevallen de voorkeur heeft, wanneer dit aansluit op de specifieke tumorkenmerken en wensen van de patiënt.
W.A.J. Hoefnagels
neuroloog, OOSTBURG Nederland
Ik heb altijd grote bewondering voor epidemiologie gehad, maar tegenwoordig trekt dit specialisme helaas vooral de aandacht door het trekken van verkeerde conclusies. Dit lijkt me daar ook weer een goed voorbeeld van. Jammer voor de patiënten die van... zulke onzin schrikken als een epidemioloog zich weer eens in de kijker wil spelen. Ik ben bang dat onze hooggeleerde collega ook geen flauw idee heeft, waardoor de langere overleving na borstsparende operatie bepaald wordt. Het is immers nog maar zeer de vraag of radiotherapie het enige verschil was tussen beide groepen. Het enige wat ze had kunnen zeggen is dat het wellicht de moeite waar zou zijn om dit te gaan onderzoeken. Maar een dergelijk verhaal trekt natuurlijk niet de aandacht, die ze nu wel gekregen heeft.
C.M.A. Bruijninckx
chirurg, ROTTERDAM Nederland
De conclusie is wel degelijk getrokken en zal zeer waarschijnlijk bij publicatie in een peer revierde tijdschrift van enige signatuur weer ingetrokken moeten worden omdat de resultaten gekleurd zijn door een te groot aantal onbekende confounders zoal...s bijvoorbeeld de mogelijkheid van meer hart- en vaatziekten in de geamputeerde groep om daarbij bestraling van de kransslagaderen te vermijden. Dit doet de medische wetenschap geen goed en bij duizenden patienten is een deuk geslagen in hun vertrouwen op de mede door hen gekozen behandeling.
H.C. Schouten
internist-hematoloog, MAASTRICHT Nederland
Dit is niet de enige onderzoeker die in het NOS journaal optreedt. Bijna altijd leidt dit tot verwarring bij patiënten maar ook onderzoekers. De hooggespannen verwachtingen kunnen meestal niet worden waargemaakt (geldt ook voor de boodschappers uit V...UMC en vele anderen). Bescheidenheid siert de mens en goede publiciteit is een vak.
Stop ermee, collegae.
W. van der Pol
ziekenhuisapotheker en counselor, Delft
Publicatie is toch iets anders dan publiciteit. Een publicatie zeker retrospectief dient gevolgd te worden door een prospectieve studie, en is dan pas rijp voor publiciteit. Het is de verantwoordelijkheid van wetenschapsjournalisten om daar voorzicht...ig mee om te gaan.
w.j. van bodegom
huisarts/echografist, linschoten nederland
als geinteresseerde huisarts met als special interest-gebied breast-ultrasound heb ik het congres in San Antonio bezocht. Een van de voordrachten was van Jay R. Harris van Dana-Farber Cancer Institute, Boston. In deze voordracht werd juisr gesteld d...at de toegevoegde waarde van bestraling na lumpectomy minimaal was en dat het automatisch nabehandelen bij lumpectomy middels bestraling ter discussie zou kunnen worden gesteld.
De uitkomst van het Nederlandse onderzoek is derhalve ook in dit licht bezien erg verrassend, omdat de uitkomst van het voornoemde onderzoek ( Higher 10-year overall survival after breast conserving therapy compared to mastectomy etc.) alleen valt te verklaren vanuit het effect van toegevoegde bestraling.
Graag zou ik het commentaar hierop vernemen van S. Siesling e.a.
met dank.
w.v.Bodegom