Ontheemde cellen

Cellen zijn niet graag alleen. Als ze het contact met hun omgeving verliezen, sterven ze af. Anoikis, wordt dit genoemd. Associate professor Patrick Derksen probeert te begrijpen hoe kankercellen zich aan dit lot kunnen onttrekken.

Derksen is hoofd van de Mouse Cancer Clinic van het Utrecht Cancer Center en heeft een VIDI-subsidie ontvangen voor zijn onderzoek naar anoikisresistentie. Hij werkt voornamelijk met een muismodel dat hij met onder anderen Jos Jonkers ontwikkelde. In het muismodel ontstaat een type borstkanker dat vergelijkbaar is met invasief lobulair mammacarcinoom bij mensen. In het model schakelt Jonkers twee genen borstspecifiek uit: het bekende tumorsuppressorgen p53 en het gen voor E-cadherine, een eiwit dat door de celmembraan heen steekt en vastplakt aan andere E-cadherinemoleculen op andere cellen.

Derksen: ‘We weten dat de uitschakeling van E-cadherine leidt tot anoikisresistentie, maar hoe weten we niet. Het onderliggende biochemische proces, de cascade van gebeurtenissen in de cel, is ongelooflijk ingewikkeld.’ Derksen is juist in die processen geïnteresseerd. ‘Door E-cadherine weg te halen uit een cel, wordt de werking van een groot aantal moleculen verstoord. Die breken af, worden hyperactief of hopen op, zoals het eiwit p120. Als je p120 weghaalt, wordt een cel minder resistent tegen anoikis en kan hij niet meer uitzaaien.’

Met zijn VIDI-subsidie gaat Derksen p120 verder onderzoeken: ‘Ik wil beter begrijpen hoe de signalering werkt en welke moleculen door p120 worden beïnvloed.’ Overigens is p120 geen onbekende in onderzoeksland. ‘We weten bijvoorbeeld dat bepaalde eiwitten, namelijk Rock en Rho-eiwitten worden beïnvloed door p120.’ Derksen gaat binnenkort Rock-remmers testen op zijn muizen: ‘Als die goed werken, kunnen klinische trials beginnen. Spannend.’

Ingrijpen in anoikisresistentie kan volgens Derksen een verbetering betekenen in de behandeling van uitzaaiend lobulair mammacarcinoom, maar hij tempert de verwachtingen. Derksen: ‘Wat werkt bij muizen, werkt niet altijd even goed bij mensen. Maar bij deze vorm van kanker, waarbij chemotherapie veelal niet aanslaat als de oestrogeenreceptoren negatief zijn, is een nieuw adjuvant middel van groot belang.’ SB