Nieuwe geneesmiddelen: Nederland hekkensluiter in Europa
‘Patiënten profiteren later dan nodig van de nieuwste inzichten’
4 reacties
Nederlandse dokters schrijven nieuwe geneesmiddelen relatief laat voor. Europese collega’s zijn er sneller mee. De innovatieve farmaceutische industrie signaleert dat Nederlandse patiënten hierdoor langer op een nieuwe behandeling moeten wachten.
Farmaceutisch bedrijf MSD heeft een probleem met zijn antidiabetesmiddel sitagliptine (Januvia). Het middel heeft in Nederland 4 procent marktaandeel van het totaal aantal diabetesrecepten, terwijl dat gemiddeld in Europa 13 procent is. In België en Denemarken is het marktaandeel 9 procent, in Noorwegen 15 procent. Alleen Roemeense artsen schrijven nog minder sitagliptine voor dan Nederlandse collega’s, volgens MSD, want daar heeft het middel 3 procent marktaandeel.
Vergeleken met andere Europese landen is Nederland heel terughoudend met het voorschrijven van nieuwe geneesmiddelen, stelt ook Nefarma, brancheorganisatie voor de innovatieve farmaceutische industrie. ‘Met name de nieuwste middelen bij trombose en diabetes worden hier weinig voorgeschreven. Nederlandse patiënten blijven verstoken van de geneesmiddelen die zijn gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke onderzoeken.’
Cijfers van IMS Health bevestigen dat Nederlandse artsen steeds minder nieuwe geneesmiddelen voorschrijven. Twaalf jaar geleden was 5,1 procent van alle geneesmiddelen die dokters voorschrijven nog een merkgeneesmiddel dat minder dan vijf jaar op de markt is. In 2013 was dat nog maar 0,7 procent van de voorgeschreven middelen. In andere EU-landen als Duitsland, Engeland, België en Noorwegen kiezen artsen vaker voor een nieuw merkgeneesmiddel.
Het duurt hier lang voor een nieuw middel in de richtlijn staat
Vergoedingen
Een van de redenen waarom de Nederlandse dokters weinig nieuwe geneesmiddelen voorschrijven is volgens Nefarma dat het hier relatief lang duurt voordat het wordt vergoed en in de richtlijn staat. Het Zorginstituut Nederland (voorheen College voor Zorgverzekeringen) adviseert aan de minister over vergoeding, en heeft daar negentig dagen de tijd voor. De beoordeling van geneesmiddelen in een nieuwe klasse (1B-beoordelingen) duurde echter gemiddeld 174 dagen in 2012. Maar hierin is Nederland niet bijzonder langzaam. Frankrijk heeft 289 dagen nodig, Italië 326 en België spant de kroon met 392 dagen. Anderzijds lukt het een land als Denemarken in 125 dagen. Groot-Brittannië en Duitsland zijn het snelst van Europa, want daar wordt ieder geneesmiddel na registratie direct vergoed. Dat betekent niet dat alle nieuwe geneesmiddelen meteen in de pen komen van de artsen, want richtlijnen hebben daar vaak veel in de melk te brokkelen. Kijk bijvoorbeeld maar naar de richtlijnen van het Britse Nationale Institute for Health and Care Excellence, die als leidraad gelden voor de vergoeding.
‘Traag en conservatief’
Nederland doet dus een gemiddelde periode over de beoordeling van vergoeding, ten opzichte van andere lidstaten. Na de vergoeding is de opname in richt-lijnen een belangrijke stap voor een nieuw geneesmiddel op weg naar de praktijk. In het algemeen nemen Nederlandse medisch specialisten de Europese richtlijnen snel over, volgens MSD. Huisartsen laten zich meer leiden door de nationale NHG-richtlijnen en die noemt MSD ‘traag en conservatief’. Het bedrijf noemt als voorbeeld het antidiabeticum sitagliptine (Januvia). De opname in de NHG-Standaard van Januvia duurde in Nederland vijf jaar, terwijl Duitsland en Groot-Brittannië daar maar twee jaar voor nodig hadden. België had het middel in vier jaar beoordeeld; Frankrijk heeft het overigens nog niet opgenomen in de richtlijn.
'Wij zien niet waarom Nederlandse patiënten anders zijn'
Het NHG ziet in de richtlijn voor diabetes wel een rol voor nieuwe middelen als sitagliptine, maar pas na metformine, een sulfonylureumderivaat en insuline. Groot-Brittannië, Duitsland, Noorwegen en Denemarken adviseren Januvia als tweede keuze, na metformine. De Zweden noemen het net als Nederland als derde alternatief. ‘Niet iedere type 2-patiënt zou Januvia moeten krijgen, maar door dit terughoudende beleid ontneem je ook patiënten die er wél baat bij hebben, de toegang tot een medicijn. Wij zien niet waarom artsen en het NHG vinden dat Nederlandse patiënten zo anders zijn dan patiënten in omringende landen’, zegt Hester de Voogd, woordvoerder van MSD.
Nefarma stelt dat de nieuwe geneesmiddelen vaak de geneesmiddelen van voorkeur worden na een aantal jaren. Een paar jaar geleden genereerden merk-geneesmiddelen als Lipitor (atorvastatine), Losec (omeprazol) en Seroxat (paroxetine) nog enorme omzetten. De middelen staan hoog in de richtlijn; vandaag de dag zijn er ook goedkopere generieken van gemaakt. Nu Nederlandse dokters veel minder nieuwe geneesmiddelen voorschrijven dan voorheen, profiteren patiënten later van de nieuwste inzichten dan nodig, vindt Nefarma.
De terughoudendheid komt echter niet uit de lucht vallen. Nieuwe geneesmiddelen die om veiligheidsredenen van de markt zijn gehaald, staan nog vers in het geheugen, zoals Vioxx door MSD zelf en Avandia door de Europese registratieautoriteit. Deze middelen werden op dat moment al veel voorgeschreven. Jako Burgers van het NHG houdt dan ook vast aan het afwachtende beleid voor opname van nieuwe geneesmiddelen in richtlijnen (zie kader). Ook vanwege de kosten.
Switch naar generiek
De terughoudende richtlijnen zijn er niet de enige oorzaak van dat Nederland is overgestapt van de merkgeneesmiddelen naar generieke middelen. Ook de portemonnee speelt mee. Cijfers van Nefarma laten zien dat de totale bulk aan medicijnen die Nederlanders slikken elk jaar blijft toenemen, maar het aandeel merkgeneesmiddelen daalt en het aandeel generiek stijgt. Dankzij het preferentiebeleid van de zorgverzekeraars is generiek voorschrijven enorm lucratief en daarbij hebben huisartsen en specialisten in convenanten afgesproken dat zij meer generiek gaan voorschrijven. Met de aanbestedingen door de zorgverzekeraars is een generiek in Nederland uitzonderlijk goedkoop geworden, zo laat een vergelijkende tabel van de Wereldgezondheidsorganisatie zien. Een tablet pioglitazon is hier voor 8 eurocent te koop, terwijl een Ierse patiënt daar de hoofdprijs van 1,78 euro voor neertelt. Ook andere voorbeelden van generieken, zoals naratriptan, galantamine en mycofenolaat mofetil (Cellcept), zijn in Nederland veruit het goedkoopst van Europa.
Onze geneesmiddeluitgaven zijn de laatste jaren gedaald naar 7 procent van de totale publieke uitgaven voor de gezondheidszorg. Dat is bijna het laagste van Europa, blijkt uit cijfers van Eurostat. Alleen Denemarken geef minder uit, met 3 procent. Zweden zit eveneens op 7 procent, de rest hoger. Mede dankzij het preferentiebeleid heeft de zorg dit jaar een meevaller van 1 miljard euro.
Bijna alle vergoedingssystemen in de EU bevelen het aan om op stofnaam voor te schrijven. Nefarma stelt echter dat zorgverzekeraars bij het preferentiebeleid alleen kijken naar de prijs en ‘geen rekening houden met de opbrengsten van nieuwe geneesmiddelen, elders in de zorg of daarbuiten’.
De brancheorganisatie laat nu enkele onderzoeken doen naar de opbrengsten van nieuwe geneesmiddelen.
links
EU-rapport meer over de vergelijking tussen vergoedingssystemen in Europa
WHO rapport over prijzen en vergoeding van geneesmiddelen
Lees hier een interview met Jako Burgers met Nefarma over dit onderwerp
B. Naafs
dermatovenereoloog/tropenarts, MUNNEKEBUREN Nederland
Geachte redactie,
Het doet me genoegen dat er duidelijk reacties zijn tegen de mening van de dame van MSD. Pharmaceutisch bedrijven hebben niet voor niets de naam met presentaties en publicaties gegevens te verbloemen en de waarheid naar hun financ...iele hand te zetten. Helaas zien politici en publicisten, door gebrek aan kennis, dit vaak niet. Echter wij artsen ook niet en daar we denken in onze kennis te kort te schieten willen we dus de met reclame omgeven nieuwe producten, om patienten te helpen, graag voorschrijven. Helaas doen deze middelen vaak wel wat ze beloven, maar vaak niet zo goed, met nog niet genoemde bijwerkingen.
Met vriendelijk groet
dr Ben Naafs, dermatoloog/tropenarts Moshi Tanzania
G K Mitrasing
Vogelvrije Huisarts, Heerhugowaard
Farmaceuten doen zich voor als de grote medicijnontdekkers maar besteden slechts 1.5 procent van hun omzet aan preklinisch onderzoek. Tussen de 20 en 25 procent van de omzet gaat naar marketing. Dus kom met betere medicijnen door meer in preklinisch ...onderzoek te investeren.
Bart Bruijn
Huisarts, STREEFKERK
Mooi, in NL hebben patienten geen voordeel van de nieuwe middelen.
OOK GEEN NADEEL.
Er zijn veel meer 'nieuwe' middelen dan dat er nodig zijn en ik vind dat er elders mag worden uitgevonden waarom ze niet gegeven hadden mogen worden. Vooruitstreve...nde dokters zijn vaak gevaarlijke dokters, tenzij de voordelen dusdanig evident zijn dat marketing niet nodig is.
Nederland 'hekkensluiter' zou moeten heten Nederland 'gidsland' in voorzichtigheid.
In dubio (en geloof me, dat is er genoeg) abstine.
H. van der Linde
huisarts, BURGH HAAMSTEDE
Wat een genoegen om in een land te leven waar de miljardenmarketing van bigfarma flink tegenspel krijgt. Nieuwe medicijnen zijn altijd onbewezen veilig en altijd onbewezen effectief omdat ze tot de markt worden toegelaten voordat er fase-4-onderzoeke...n zijn gedaan. Aantonen dat de bloeddrukwaarden, de cholesterolwaarden of de glucosewaarden dalen is voldoende voor registratie. Of je er langer of korter door leeft, blijkt pas later. Nederland heeft door vast te houden aan bewezen effectiviteit en veiligheid op harde eindpunten in langlopende onderzoeken relatief weinig Avandia-hartdoden gehad. Het merendeel van de 48.000 hartdoden viel in de VS, waar 80 procent van de diabeten het middel slikte en farmamarketing oppermachtig is.
Januvia is nog onbewezen veilig en onbewezen effectief en slikken van januvia is een tombola of Russisch roulette zo u wilt.
Het middel is peperduur en werkt minder glucoseverlagend dan de bestaande middelen. Het reclameverhaal van de gewichtsreductie is onderuit gehaald en MSD komt daar niet meer mee op de proppen. Wel huilt ze krokodillentranen over de arme patiënten die verstoken blijven van deze nieuwe middelen.
Laten we vooral doorgaan op deze weg en het restrictieve toelatingsbeleid nog fors aanscherpen ter bescherming van onze patiënten.