Niet langer wachten met aanscherpen kankerpreventie
Prijsmechanisme kan veel effectiever ingezet worden
Plaats een reactie
De sterfte aan kanker is verontrustend hoog in Nederland, vergeleken met andere hoge-inkomenslanden. Een intensiever en efficiënter preventiebeleid is dringend nodig, waarschuwen deze kankerdeskundigen. En vooral de overheid is aan zet.
Eind mei verschenen in Journal of the American Medical Association (JAMA) Health Forum de uitkomsten van een vergelijkende studie naar de nationale uitgaven voor kankerzorg en de kankersterftecijfers in 22 hoge-inkomenslanden.1 Ná Denemarken, het land met de hoogste sterfte aan kanker, volgt Nederland op de voet, ook na correctie voor roken (respectievelijk 85,7 en 85,6 sterfgevallen per 100 duizend inwoners; zie figuur). Naast de hoge kankersterfte waren ook de aan kanker gerelateerde uitgaven per inwoner en de toenemende uitgaven per vermeden kankersterftegeval in Nederland hoog.
Op de gekozen methodologie (dataverzameling en -duiding) valt op zich wel wat aan te merken. Zoals de keuze voor kankersterfte als uitkomstmaat, maar ook de ondoorzichtige manier van berekenen van de toenemende uitgaven per voorkomen kankergerelateerd sterfgeval per land. Toch is het via een internationale vergelijking inzichtelijk maken van deze data waardevol. Het kan de bewustwording van verbeterpotentieel in termen van kankerpreventie en kankerzorg vergroten.
Incidentie flink hoger
Dat de sterfte aan kanker in Nederland hoog is in vergelijking met andere landen, heeft onder andere het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) al vaker gesignaleerd en geëtaleerd. De belangrijkste verklaring hiervoor is de relatief hoge incidentie van kanker. Vergeleken met andere landen in de EU is de incidentie van kanker met name bij Nederlandse vrouwen flink hoger dan het Europees gemiddelde. Slechts in Denemarken en Ierland is het incidentiecijfer voor vrouwen hoger dan in Nederland. Dat zien we terug bij de sterfte: waar de kankersterfte bij mannen ongeveer vergelijkbaar is met het gemiddelde in de EU, is deze bij vrouwen ruim 15 procent hoger. Verantwoordelijk hiervoor zijn met name slokdarmkanker, longkanker en het melanoom van de huid. Ook met een hoge kwaliteit van zorg is in de sterftestatistieken nauwelijks op te boksen tegen een hoge incidentie veroorzaakt door leefstijlfactoren (onder andere roken, blootstelling aan uv-licht, alcohol, overgewicht). De studie in JAMA Health Forum is hoe dan ook een belangrijk pleidooi voor een intensiever en efficiënter Nederlands kankerpreventiebeleid, en wel zo snel mogelijk.
Dweilen met de kraan open
Zonder een ambitieuzer en voortvarender leefstijlgericht preventiebeleid in Nederland zijn alle goede initiatieven op het gebied van kwaliteitsverbetering niet meer dan dweilen met de kraan open. Zo spreken op dit moment meerdere partijen over een nieuw (Integraal) Zorgakkoord (IZA) voor de komende jaren. De oncologie is één van de zeven aandachtsgebieden bij het opstellen van het IZA, mede vanwege het gegeven dat de totale incidentie van kanker in Nederland in 2021 ruim 115 duizend is, en naar verwachting zal toenemen tot ongeveer 156 duizend in 2032. Een toename door vergrijzing én leefstijl. De schouders in de Nederlandse oncologische zorg worden ondanks krapte in financiering en personeel de komende jaren gezet onder het kunnen bieden van de juiste zorg op de juiste plek en het juiste moment (‘passende zorg’). Samenwerking in een netwerkstructuur is daarbij essentieel. De partners binnen zo’n regionaal of kankerspecifiek oncologisch netwerk zullen met elkaar afspraken moeten maken over een kwaliteitgedreven herinrichting van zorgaanbod, investeringen en expertise. Het recentelijk uitgebrachte rapport ‘Oncologienetwerken in beeld’ geeft inzicht in het aantal samenwerkingsverbanden op dit moment en voor welke uitdagingen de netwerken staan.2
Overheid aan zet
De bal kan echter niet alleen bij de zorg gelegd worden. De uitdagingen die er met betrekking tot de verdere stijging van de incidentie van kanker de komende decennia op onze zorg en maatschappij afkomen, zijn niet (alleen) te tackelen met goede organisatie en kwaliteit van de zorg: ambitieus preventiebeleid is daarbij cruciaal en urgent. Vooral de overheid is aan zet. Tot nu toe is er, naast de screeningsprogramma’s, vooral aandacht geweest voor het ontmoedigen van roken, overmatig alcoholgebruik en het verminderen van overgewicht. Het RIVM publiceerde vorig jaar een voortgangsrapportage rond het Preventieakkoord, waaruit bleek dat aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn.3 Ook de European Code Against Cancer (ECAC), een initiatief van de Europese Commissie, schrijft twaalf aanbevelingen voor die verdergaan dan deze maatregelen.4
Ambitieus preventiebeleid is cruciaal en urgent
De door het RIVM geraadpleegde experts pleiten onder andere voor strengere regelgeving om het eten van fastfood te beperken, bijvoorbeeld op de werkvloer. Daarnaast pleiten ze ervoor het prijsmechanisme veel effectiever in te zetten, via het verder verhogen van de accijns op tabak en alcohol (inclusief vergroten van de bewustwording dat een lage alcoholconsumptie ook tot een verhoogd kankerrisico leidt), verlagen van de btw op groente en fruit en zonnebrandproducten, en verhogen van de btw op suikerhoudende voedsel- en drankwaren. Tevens zijn er maatregelen nodig om de obesogene omgeving serieus aan te pakken, te beginnen in en rondom het onderwijs en de werkvloer. Wat betreft huidkanker geven landen zoals Australië het goede voorbeeld: door allerlei maatregelen – van voorlichtingscampagnes tot het creëren van schaduwplekken en verstrekken van zonnebrandproducten aan buitenwerkers – is de incidentie van huidkanker, in tegenstelling tot in Nederland, bij de jongere generaties aan het dalen. Een recente publicatie in Medisch Contact (MC 27-28/2022: 18) laat zien dat preventie van ziekten lucratiever is dan de meeste berekeningen aangeven, omdat alleen zorgkosten worden meegewogen, en niet de kosteneffectiviteit in termen van maatschappelijke besparingen. Er zijn geen excuses meer.
auteurs
Valery Lemmens, lid raad van bestuur Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), Utrecht
Marcel Verheij, voorzitter Platform Oncologie Soncos van de Federatie Medisch Specialisten
Hans Nijman, voorzitter Citrienfondsprogramma Regionale Oncologienetwerken
Thijs Merkx, voorzitter raad van bestuur Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), Utrecht
contact
t.merkx@iknl.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
voetnoten
1. Ryan D. Chow, PhD; Elizabeth H. Bradley, PhD; Cary P. Gross, MD; Comparison of Cancer-Related Spending and Mortality Rates in the US vs 21 High-Income Countries. JAMA Health Forum. 2022;3(5):e221229. doi:10.1001/jamahealthforum.2022.1229 https://jamanetwork.com/journals/jama-health-forum/fullarticle/2792761
2. https://shop.iknl.nl/shop/rapport-oncologienetwerken-in-beeld/61110519/
3. https://www.rivm.nl/nieuws/experts-komen-met-voorstellen-voor-extra-maatregelen-nationaal-preventieakkoord
4. https://www.cancer.eu/wp-content/uploads/ECAC-Leaflet_Dutch.pdf
Lees ook:- Er zijn nog geen reacties
