Laatste nieuws
interview

‘Nederland roept affaires over zichzelf af’

Bedrijfsarts Dick Spreeuwers adviseert chroom-6-bedrijven

2 reacties
Ed van Rijswijk
Ed van Rijswijk

Bedrijfsarts Dick Spreeuwers staat slachtoffers van chroom-6 bij en adviseert hun werkgevers. Hij voorziet nog veel meer affaires, omdat in Nederland – anders dan in de landen om ons heen – niet is vastgelegd hoe schade door beroepsziektes moet worden vergoed.

Een paradox, noemt bedrijfsarts Dick Spreeuwers het. Kantoren in Nederland zijn uitgerust met verstelbare tafels, fietsstoelen en RSI-matten. Tegelijkertijd concludeerde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) afgelopen zomer dat een bedrijf als Defensie de arboregels voor giftige stoffen zoals chroom-6 met voeten heeft getreden. Met die affaire is Spreeuwers dezer dagen zo’n 70 procent van zijn werktijd druk, schat hij. Zijn bedrijf IKA Ned, gespecialiseerd in klinische arbeidsgeneeskunde, staat getroffen werknemers bij van Defensie en NedTrain en uitkeringsgerechtigden van de gemeente Tilburg. Zijn bedrijfsartsen vliegen in om voorlichting te geven aan werknemers die onbeschermd met het roestwerende en kankerverwekkende middel hebben gewerkt. Ze doen ook individuele beoordelingen en adviseren werkgevers over schadevergoedingen. Een rustige, zakelijke man is Spreeuwers, niet van de superlatieven. Maar over één ding is hij heel uitgesproken: ‘De overheid moet een scenario vastleggen voor als iemand lijkt te zijn ziek geworden door zijn werk.’

Dick Spreeuwers

Sinds 2011 is Dick Spreeuwers medeoprichter en directeur van IKA Ned, gespecialiseerd instituut voor klinische arbeidsgeneeskunde. Het bedrijf doet vooral beroepsziektebeoordelingen, meestal na verwijzing door de bedrijfsarts, de huisarts of een medisch specialist. Een beoordeling van een chroom-6-vergiftiging hebben bedrijfsartsen en medisch specialisten niet elke dag op hun bureau. Spreeuwers heeft een aantal specialisten op dat gebied, deels in dienst en deels als zzp’er. Om een conclusie te trekken over het verband tussen blootstelling en ziekte kijken zij naar de expositie, dus naar de vragen: hoelang heeft iemand er gewerkt en wat heeft hij gedaan? Hierbij is het verhaal van de werknemer relevant en de bedrijfsmetingen, als die zijn gedaan. Die metingen zijn er in Tilburg niet, bij Defensie waren ze er wel. Het tweede is het medische verhaal, de diagnose moet rond zijn. De volgende fase is een beschouwing van het biologische mechanisme en epidemiologische literatuur. Dan volgt een conclusie of er een mogelijk, waarschijnlijk of zeker verband is. Voor sommige ziektes is het verband zeker. Zoals bij iemand die met asbest heeft gewerkt en het zeldzame mesothelioom ontwikkelt. Soms is het verband aan te tonen met een test, zoals bij astma.

Wat ontbreekt er?

‘Er is geen aandacht voor beroepsziektes, we missen de hele infrastructuur voor preventie, diagnostiek en advies. Ik zie mensen die mogelijk ziek zijn geworden door het werk en moet uitzoeken of dat verband er is. Maar de werkgever wil dat onderzoek niet betalen. Ik ben dan het bedrijf binnengevraagd om re-integratieadvies te geven over die werknemer, maar ik geef natuurlijk overal advies over. Dan wordt iemand op een andere afdeling geplaatst, zodat hij minder last heeft van zijn astma. Maar als iemand een beroepsziekte heeft opgelopen, dan wil je dat onderzoeken en vastleggen en nieuwe gevallen voorkomen. Heel vaak kan dat niet, omdat niemand dat wil betalen.’

Krijgen werknemers die ziek zijn door het werk wel een vergoeding?

‘Ook daarin is Nederland een buitenbeentje. In heel Europa is wettelijk vastgelegd wat er moet gebeuren als iemand een beroepsziekte oploopt. Maar in Nederland moeten slachtoffers naar de rechter om een vergoeding te krijgen. Zulke zaken duren soms meer dan tien jaar. Je kunt je voorstellen wat dat voor lijdensweg is. Dat redden alleen de volhouders. De politiek denkt schadevergoeding te hebben geregeld via het aansprakelijkheidsrecht. Maar dat werkt dus niet. In andere landen krijgen mensen een hogere uitkering als ze in de bijstand belanden door slecht beleid van hun werkgever, hier niet. Verder is er een lappendeken aan ad-hocvoorzieningen. Toen mensen asbestkanker kregen, vond men het niet te legitimeren dat voor hen geen vergoeding was geregeld. Dus in 2000 heeft de overheid een asbestfonds ingericht. Voor posttraumatische stressstoornis keren Defensie en politie verschillende bedragen uit. De regeling voor mijnwerkers met stoflongen uit 1992 is alweer verdwenen. De nieuwste is die van Defensie voor chroom-6-slachtoffers, straks volgt de gemeente Tilburg met een eigen versie. Maar als een expert als ik zich al regelmatig afvraagt hoe het zit, hoe kan een slachtoffer dan niet verdwalen in de wanorde? De overheid moet een adequate schaderegeling vastleggen waarmee beroepsziektes worden gecompenseerd en voorkómen.’

Voorkómen?

‘De omvang van de chroom-6-affaire is uniek in Europa. De Arbowet is hier zelfs door ons eigen ministerie aan de laars gelapt, dat vind ik onthutsend. Hoe kan het dat wij een chroom-6-affaire hebben en de volgende, met dieselemissies in autogarages, zich alweer aandient? Dat komt doordat we geen schaderegeling hebben. Als vastligt welke vergoedingen moeten worden uitgekeerd, dan wordt preventie een issue. Dan gaan werkgevers en verzekeraars controleren of alles volgens de regels verloopt in plaats van achteraf vaststellen dat het een zootje was. Hoe beter je dat organiseert, hoe minder je betaalt aan schadevergoedingen. Ik durf de stelling wel aan dat er nu eigenlijk geen verplichte urinemonsters meer worden genomen in bedrijven waar met chroom-6 wordt gewerkt. Dat is de afgelopen jaren minder geworden. Hier zou de arbeidsinspectie een taak in moeten hebben, maar het aantal artsen daar is geminimaliseerd en beroepsziektes is geen speerpunt voor hen. We kunnen in morele oproepen schieten, maar het is vrij logisch: je laat mensen toch niet ziek worden als je het kunt voorkomen?’

TNO schat dat er jaarlijks drie- tot vierhonderdduizend nieuwe patiënten met een werkgebonden aandoening zijn. Moeten zij allemaal in aanmerking komen?

‘De term werkgebonden aandoeningen reserveren we voor alle aandoeningen waarbij werk een rol speelt in het ontstaan ervan. Dus ook burn-out door werk valt daaronder. Het is onzin om te zeggen dat al die driehonderdduizend mensen een vergoeding moeten krijgen. Daar is de politiek natuurlijk bang voor. Daarom moeten er duidelijke afspraken komen. Ik denk dat het om een paar duizend mensen per jaar gaat, die aan schadelijke stoffen zijn blootgesteld en daar ziek van worden. Het voelt niet eerlijk dat er voor iemand met kanker niks is geregeld. Het gaat vooral om erkenning. Die paar duizend euro is vaak niet zo belangrijk – mensen hebben de ziekte toch al opgelopen – maar wel dat wordt erkend waardoor het komt.’

Wat weerhoudt de politiek?

‘Er ligt een enorme stapel rapporten van de afgelopen twintig jaar over zo’n regeling voor alle beroepsziektes. Maar ook het laatste voorstel, de Extra Garantieregeling Beroepsziektes van Piet Hein Donner uit 2004, heeft het niet gehaald. Er is angst voor overmatig gebruik ervan. Maar dat wordt weersproken door het feit dat er in alle andere landen van Europa wel een regeling is, die overigens ook niet altijd even goed functioneert hoor. We hebben ook te maken met een politieke cultuur die terughoudend is met interventies in de arbeidsrelatie. In het buitenland is er meer wetgeving, hier is het idee dat werkgevers en werknemers het samen regelen. Maar wij zien dat het niet geregeld wordt. Een bedrijf heeft de focus liggen bij geld verdienen en productie leveren. Nu moeten we organiseren dat ze zich ook aan de arboregels houden, zoals we bedrijven ook dwingen om belasting te betalen. Maar alle aandacht gaat naar re-integratie, want we hebben de unieke situatie dat werkgevers bij ziekte twee jaar moeten doorbetalen met alle verplichtingen en een papiercircus eromheen. Arbodiensten vinden het fantastisch, al die rapporten garanderen de inkomsten. Maar of dat allemaal ergens toe dient? Ik ben zelf ook bedrijfsarts, dus ik mag regelmatig formuliertjes invullen die in een la belanden. Daar zijn we in doorgeschoten. Alles is geregeld voor een werknemer die ziek wordt en een uitkering dreigt nodig te hebben. Natuurlijk is re-integratie belangrijk, maar dat gaat ten koste van de aandacht voor preventie en beroepsziektes. Als je het ene wel regelt – en met zoveel overkill – waarom het andere dan niet?’

Chroom-6-affaire

Chroom-6 heeft een sterk roestwerende werking en wordt daarom veel gebruikt in verf en lak voor voertuigen en vliegtuigen, maar ook in bijvoorbeeld de leer- en houtbewerking. ‘Op zich een uitstekend product dat je prima kunt gebruiken, als je wel een beheersstrategie hebt, zodat mensen er niet aan worden blootgesteld’, zegt Spreeuwers. Want het kan al na een aantal weken allergische reacties veroorzaken en bij jarenlange blootstelling kanker, die tien jaar later optreedt. Astma treedt ook op, maar vaak zonder delay. De Arbowet schrijft voor dat bij bewerking van dergelijke giftige stoffen de werknemer moet worden beschermd tegen bijvoorbeeld inhalatie en inslikken. Ook moet met urinemonsters worden toegezien op concentraties in de werknemer. Het RIVM concludeerde in 2018 dat Defensie deze Arbowet in de periode 1984-2006 niet had nageleefd en werknemers astma en kanker hadden opgelopen door blootstelling aan chroom-6. Zij krijgen 50.000 euro schadevergoeding. In de openbaarheid kwamen vervolgens ook NedTrain en de gemeente Tilburg, die tussen 2004 en 2012 ruim achthonderd uitkeringsgerechtigden onvoldoende beschermd treinen hadden laten schuren, beschreven in het onafhankelijk onderzoeksrapport ‘Door het stof’. Deze organisaties moeten nog een schaderegeling opstellen. Volgens Spreeuwers speelt de chroom-6-affaire in veel meer bedrijven, maar omdat die niet in de media zijn, wil hij daar niets over zeggen. Spreeuwers zat in de Klankbordcommissie chroom-6 van Defensie. Deze heeft er bij VWS-minister Hugo de Jonge op aangedrongen een vaste commissie te vormen, die bijvoorbeeld algemene criteria kan opstellen voor vergoeding.

download dit artikel

https://www.rivm.nl/chroom-6-en-carc

https://www.tilburg.onderzoekscommissiechroom6.nl/rapport/

lees ook

interview bedrijfsgeneeskunde
  • Eva Nyst

    Eva Nyst werd geboren in Australië en groeide op in Middelburg. Ze studeerde filosofie en theologie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte twee jaar als journalist bij De Volkskrant. Van 2001 tot 2022 was ze in dienst bij Medisch Contact. Sindsdien is zij werkzaam bij de KNMG als beleidsadviseur.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • W.J.Duits

    Bedrijfsarts, Houten

    Het probleem lijkt te liggen in de beruchte Nederlandse verdeling van verantwoordelijkheden. Beroepsziektes en beroepsaandoeningen hebben een gevolg voor de inkomstenverzekeraars, maar staan los van de ziektekosten. In de grote Europese landen als Fr...ankrijk en Duitsland zijn die belangen verenigd, als mensen ziek worden dan heeft de gecombineerde inkomsten/ziekteverzekering daar last van. Zo'n verzekeraar heeft er ook belang bij dat er preventie wordt gedaan, om de schadelast te beperken. In Nederland wordt die schadelast afgewenteld grotendeels op de zieke werknemer, die genoegen moet nemen met een lage uitkering, die ook nog afbouwt (WGA en uiteindelijk de bijstand), of op de WW als iemand wel ziek wordt van zijn werk, maar nog voldoende restcapaciteit heeft en uiteindelijk ook bijstand, als ze geen ander werk kunnen vinden. De werkgevers komen er relatief goed vanaf, 2 jaar 170% van 2 jaar loon betalen en een premieverhoging, tenzij dat er aantoonbare schuld is. Als je iets wil veranderd hebben dan moet iets pijn doen bij de beslissers. Zijn hier beslissers die pijn hebben in het bovenstaande verhaal? Eigenlijk geen, daar zal iets aan moeten worden gedaan, iemand op een beslissend niveau moet er last van krijgen als mensen ziek worden door hun werk.

  • Dolf Algra

    commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, oud bedrijfsarts, Rotterdam

    Ziek door het werk ? Who cares ... ?

    Helder artikel, goed interview. Spraakmakend bovendien, want eigenlijk zegt bedrijfsarts Dick Spreeuwers dat de Arbowet anno 2019 niet naar behoren functioneert. Ondanks alle geruststellende SZW/TNO rapportages..., zoals de Arbobalans.

    Ook lijkt de Inspectie SZW - de oude Arbeidsinspectie tekort te schieten, en dus....

    Tja: waar brengt ons dit en wat is nu het plan ?
    Tijd om wakker te worden ?

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.