Multicultureel of universeel

Plotseling was ze in de war. Kwam het door de morfine of door de herpes zoster die zich een paar dagen later in haar gezicht openbaarde? Mijn vriendelijke Turkse patiënte met haar uitgezaaide bronchuscarcinoom, was veranderd in een brullend beest. Ze dacht dat iedereen haar wilde vermoorden. Gelukkig kon er via de CAT-pomp niet alleen morfine, maar ook gemakkelijk Haldol worden toegediend. Daarmee verdwenen haar angsten snel. Al haar angsten, behalve de angst voor haar dochters. Ze mochten haar niet meer verzorgen.

Dat deed pijn. Een halfjaar lang hadden de dochters om beurten hun moeder met eindeloos geduld verzorgd en nu ze ging sterven, werden ze weggestuurd. Alleen haar schoondochters wilde ze nog aan haar bed. Vijf vrouwen: drie dochters en twee schoondochters, zaten met roodbetraande ogen om het bed toen ik binnenkwam. Ik deed mijn schoenen uit en werd met een hoofdknikje begroet.

Ana (‘moeder’ in het Turks), hoe gaat het?, vroeg ik, terwijl ik haar hand vastpakte en op de rand van het bed ging zitten. Ik vroeg Hatice, de jongste schoondochter, om alles te vertalen.

Zorgen ze goed voor u? Slaapt u goed of heeft u nare dromen? Bent u bang?

Alles was goed, zei ze. Kijk, zei ik, uw dochters. Ze huilen omdat u zo ziek bent. U heeft ze negen maanden gedragen en voor ze gezorgd toen ze klein waren en nu willen ze voor ú

zorgen. U moet niet bang zijn. Zij houden van u.

Ik pakte Rabiye, de oudste dochter, bij de hand en vroeg of zij haar moeder te drinken mocht geven. Dat mocht. Iedereen was inmiddels in snikken uitgebarsten.

Ik zei Rabiye haar moeders hand vast te houden. Dat mocht ook.

Toen sloeg haar moeder haar ogen op en zei: ik heb drie dagen in een droom geleefd. Die is nu voorbij. Laten we thee drinken voor de vrede. Wij dronken thee en ik vertrok.

De volgende dag heerste er nog steeds vrede en de dag daarop ook.

Zij heeft nog drie weken in vrede geleefd en is toen rustig gestorven.

Als ik weer eens een artikel van de hand van een deskundige lees over allochtonen, krab ik mij achter de oren en denk ik: we zijn toch allemaal hetzelfde.