Mophar monitort somatiek bij psychiatrische patiënten

De somatische gezondheid van patiënten met een ernstige psychiatrische aandoening is vaak suboptimaal. Een gestructureerd monitoringsprogramma kan instellingen helpen om deze in kaart te brengen, zegt promovenda Mirjam Simoons, om er vervolgens iets aan te doen.

Mensen met een ernstige psychiatrische aandoening leven gemiddeld dertien tot dertig jaar korter dan de algemene bevolking. Dit komt vooral door somatische comorbiditeit: hart- en vaatziekten, metabole aandoeningen en pijn. Een ongezonde leefstijl en bijwerkingen van medicatie dragen hieraan bij. Dit probleem is bekend; niet voor niets verscheen in 2015 een multidisciplinaire richtlijn over dit onderwerp: somatische screening bij patiënten met een ernstige psychische aandoening. Het valt nog niet mee om de adviezen daaruit in de praktijk te brengen, zoals voor zoveel richtlijnen geldt. Mirjam Simoons, destijds werkzaam in het Wilhelmina Ziekenhuis Assen, en inmiddels ziekenhuisapotheker in opleiding in het Erasmus MC: : ‘Je moet behandelaars helpen die aanbevelingen uit te voeren, bijvoorbeeld door ze een systeem te bieden waarmee dat kan. Er bestaan wel monitoringsadviezen, maar die zijn meestal toegespitst op specifieke aandoeningen of geneesmiddelen.’ Simoons deed onderzoek naar een systeem dat inzetbaar is voor alle patiënten met een ernstige psychiatrische aandoening: het zorgpad Mophar (monitoring outcomes of psychiatric pharmacotherapy). Kort gezegd worden patiënten die langdurig onder poliklinische, psychiatrische behandeling zijn, regelmatig gecontroleerd op met name bijwerkingen van medicatie en andere relevante somatische parameters. De monitoring gebeurt bij aanvang van de behandeling en vervolgens jaarlijks, en bestaat uit bloedonderzoek, het invullen van vragenlijsten en metingen door een verpleegkundige. Er zijn extra metingen als de patiënt psychofarmaca gebruikt en bij elke screening gaat de verpleegkundige na welke medicatie de patiënt daadwerkelijk gebruikt. Als de patiënt voor een consult komt, zijn al die resultaten bij de behandelaar bekend. Eén van de deelonderzoeken van Simoons was of het haalbaar was om dit programma in te voeren op een polikliniek. Dat bleek het geval: bij een poli bipolaire stoornissen van de GGZ Drenthe is de screening ingevoerd en steeg het aantal metingen per patiënten aanzienlijk. Simoons: ‘Doordat dit lukte, hebben we Mophar over meerdere poliklinieken van de GGZ Drenthe kunnen uitrollen. Daarbij is van belang dat het goed mogelijk is om per poli aanpassingen te doen. Bij de ouderenpsychiatrie bleek bijvoorbeeld het online invullen van vragenlijsten te lastig voor patiënten, en konden we dat aanpassen.’ Volgens Simoons hebben ook andere instellingen in Noord-Nederland interesse in het systeem.

Implementeren is prettig, maar belangrijker is de vraag of het systeem wat oplevert. Ja, blijkt uit het onderzoek van Simoons: bij ruim de helft van de patiënten kwamen somatische afwijkingen aan het licht die vooraf nog niet bekend waren. Dit ging vooral om cardiovasculaire risicofactoren, die niet of onvoldoende werden behandeld (zoals bloeddruk die niet goed onder controle was). Vervolgens is de vraag wat de behandelaars in de psychiatrie daarmee gaan doen. Simoons: ‘Dat geldt voor elke meting: alleen doen als je iets met de uitslag doet. Voor cardiovasculaire risicofactoren, die van groot belang zijn bij deze groep, kun je je afvragen of de psychiater daar wat mee moet doen, of dat het meer een zaak van de huisarts is. Voor beide valt wat te zeggen, en daar zul je lokaal afspraken over moeten maken. Gesprekken hierover zijn al opgestart en zijn onderdeel van reeds lopend vervolgonderzoek. Het monitoringssysteem lijkt dus goed bruikbaar. Dan rest de vraag: worden de patiënten er beter van? Simoons: ‘Daarvoor zullen we patiënten langer moeten volgen, en dat gebeurt ook: Mophar is ook een patiëntenregister waar deelnemers aan mee mogen doen. Door ze langdurig te volgen, kunnen we zien wat monitoring oplevert: gaan bloedwaardes verbeteren? Gaat de bloeddruk omlaag? Krijgen mensen minder hartaanvallen? En de belangrijkste vraag: verbetert de kwaliteit van leven?’

Promotie Mirjam Simoons, 30 november aan de Rijksuniversiteit Groningen, Somatic monitoring of patients with mood and anxiety disorders