Modern syndroom I

Lees de volgende lijst met klinische kenmerken: gebrek aan empathie; naïeve, onaangepaste, eenzijdige interactie; weinig tot niet in staat vriendschappen aan te gaan; een pedante, zich steeds herhalende manier van praten over vaak enigszins esoterische onderwerpen; gebrekkige non-verbale communicatie; volledig opgaan in bepaalde onderwerpen; onhandige, slecht gecoördineerde bewegingen, en een vreemde lichaamshouding.

Wie bij deze lijst van symptomen aan autisme denkt, zit er weliswaar naast, maar niet ver. Het zijn de symptomen van het syndroom van Asperger. Dat complex van kenmerken dook als zodanig voor het eerst op in een publicatie van Loran Wing uit 1981. Zij beschreef daarin een groep kinderen met kenmerken die sterk lijken op de vaardigheden en het gedrag van kinderen zoals beschreven in de in 1994 verschenen dissertatie van de Weense kinderarts Hans Asperger. Asperger sprak van patiënten met een ‘autistische psychopathie’.

Ondertussen had ook Aspergers landgenoot Leo Kanner, die in de Verenigde Staten werkte, de term ‘autisme’ bedacht voor een soortgelijk syndroom. Het werk van Kanner heeft het gangbare idee van autisme grotendeels bepaald: het klassieke stille en afwezige kind. Het onderzoek van Asperger is lange tijd vrijwel onopgemerkt gebleven. Achteraf is vastgesteld, onder anderen door Wing, dat Kanner zich vooral heeft beziggehouden met een ernstiger vorm van ‘autisme’, terwijl Asperger de meer taalvaardige kinderen beschreef. Wing onderzocht ‘autistische’ kinderen die op jonge leeftijd de klassieke symptomen van autisme vertoonden, maar enige jaren later toch vloeiend leerden spreken en sociale contacten maakten. De ontwikkeling van deze kinderen was zodanig dat het etiket ‘autistisch’ niet meer op hen van toepassing was, zo stelde Wing vast. Niettemin hadden ze nog altijd problemen met het voeren van gesprekken, en bleven hun sociale vaardigheden onder de maat. Ze leken, volgens Wing, op de kinderen uit de oorspronkelijke beschrijving van Hans Asperger. Een nieuw syndroom was geboren.

Tegenwoordig, schrijft Tony Attwood in zijn onlangs vertaalde boek dat is gewijd aan de aandoening, lijkt het alsof op elke school wel een kind met het syndroom te vinden is. In de VS wel te verstaan. Daar is het syndroom namelijk in opkomst. Eén op de 250 tot 500 mensen zou het hebben, hetgeen neerkomt op maar liefst een half miljoen Amerikanen. Het ziektebeeld wordt inmiddels zo breed herkend en bediscussieerd dat sommigen vrezen voor een modieuze diagnose. In ons land is het nog niet zo ver: hier worden aan autisme verwante problemen meestal geclassificeerd als PPD-NOS: Pervasive development disorder - not otherwise specified.

Attwood doet in zijn boek een poging het syndroom van Asperger nauwkeurig te begrenzen. Hij besteedt daarbij uitvoerig aandacht aan de verschillende klinische kenmerken - ze krijgen elk een hoofdstuk - en hij illustreert zijn betoog met citaten en uitspraken van patiënten. Dat verlevendigt de tekst, die overigens helder van stijl is en heel systematisch is opgebouwd.

De auteur meent dat het syndroom van Asperger en de klassieke vorm van autisme op hetzelfde continuüm liggen: er zullen volgens hem altijd kinderen blijven die zich in het grijze gebied bevinden tussen de twee stoornissen, waarbij het onduidelijk is welke benaming het meest gepast is. In ieder geval is de prognose voor patiënten met het syndroom van Asperger meestal goed. Attwood laat dan ook zien dat patiënten, mits goed begeleid, zich goed staande kunnen houden in het dagelijks leven. Sommige Engelse jongeren dragen niet voor niets T-shirts met het opschrift ‘Asperger & Proud’.

Tony Attwood, Het syndroom van Asperger, Swets & Zeitlinger, ISBN 90 265 1672 X, 200 pag., e 22,46