Minder vaak ziekte van Parkinson na appendectomie

Mensen die een appendectomie hebben ondergaan, krijgen minder vaak de ziekte van Parkinson. Dat neurodegeneratieve ziektes zich waarschijnlijk ook in de darmen manifesteren, biedt op termijn mogelijk kansen voor vroege diagnostiek en behandeling, zegt neuroloog Evelien Lemstra.

Het is niet het meest logische verband: dat de appendix iets te maken zou hebben met de ziekte van Parkinson. Toch is dit wat Bryan Killinger e.a. vonden in een analyse van het landelijke Zweedse patiëntenregister. Zij schrijven erover in Science Translational Medicine. Zij matchten ruim een half miljoen mensen die een appendectomie hadden ondergaan (sinds 1964) met meer dan een miljoen mensen voor wie dat niet het geval was. In de eerste groep was de incidentie van parkinson lager (1,60 versus 1,98 per 100 duizend persoonjaren). Als leden van deze groep de ziekte kregen, werd de diagnose ook gemiddeld later gesteld (1,6 jaar later, bij de mensen die twintig jaar of langer daarvoor de operatie hadden ondergaan). De onderzoekers hebben ook appendixweefsel onderzocht van zowel mensen met als zonder parkinson. In de zenuwcellen waren aggregaten van alfasynucleïne te vinden, en afwijkende vormen van dit eiwit. Net zoals in hersencellen van patiënten met de ziekte van Parkinson.

Neuroloog Evelien Lemstra (VUmc) is gespecialiseerd in ‘Lewy-body’-dementie (LBD) en vindt de studie van Killinger en de zijnen interessant. Zeker ook voor patiënten met LBD: ‘Omdat LBD en de ziekte van Parkinson dezelfde pathogenese hebben: een stapeling van alfasynucleïne in zenuwcellen. Die vormen in reactie daarop inclusielichaampjes met dat foute eiwit: Lewy bodies, en die beschadigen de zenuwcellen. Bij parkinson staan de problemen in de basale kernen voorop, bij LBD zijn de afwijkingen breder verspreid in de hersenen. Daardoor manifesteren deze ziektes zich op een andere manier: bij parkinson vallen de motorische symptomen vaak als eerste op, bij LBD de hallucinaties en cognitieve problemen.’ 

Uit een subanalyse die Killinger e.a uitvoerden bleek het verschil in parkinsonincidentie tussen mensen met of zonder appendix niet te bestaan bij degenen die in stedelijk gebied woonden, wel bij plattelandsbewoners. Dit lijkt erop te wijzen dat appendectomie ingrijpt op omgevingsfactoren die de kans op de ziekte van Parkinson verhogen. Plattelandsbewoners hebben een hogere kans op de ziekte, mogelijk door hogere blootstelling aan pesticiden. Maar dit is slechts een deel van het verhaal, zegt Lemstra: ‘Bij alle neurodegeneratieve ziektes, denk bijvoorbeeld aan huntington of alzheimer, is sprake van eenzelfde proces: moeilijk oplosbare, samengeklonterde eiwitten beschadigen zenuwcellen. Omgevingsfactoren zijn van invloed, maar ook de leeftijd: het is niet voor niets dat bijna al deze aandoeningen op hogere leeftijd ontstaan. En dan zijn er nog genetische factoren.’

De relatie tussen darmen en alfasynucleïnopathieën, zoals LBD en Parkinson wel worden genoemd, is al vaker gelegd, zegt Lemstra: ‘Deze studie ondersteunt het idee dat datzelfde proces, van ophoping van fout gevouwen eiwitten, ook in de darmen plaatsvindt. Deze onderzoekers denken dat het proces mogelijk daar begint, en via de nervus vagus de hersenen bereikt. Het is suggestief, maar ik ben nog niet helemaal overtuigd. Maar hoe dan ook biedt het mogelijkheden als alfasynucleïnopathieën, LBD en parkinson, zich ook in de darmen manifesteren: die zijn namelijk een stuk beter benaderbaar dan de hersenen. Zowel voor onderzoek als eventuele behandeling. Of vroege diagnostiek, nog voor de bekende symptomen optreden. De stapeling van alfasynucleïne begint al jaren, misschien decennia, voor we de bekende symptomen zien. Hoe dan ook is de schade op het moment van de diagnose al uitgebreid. Behandelingen voor dergelijke eiwitstapelingsziektes die al geprobeerd zijn, bijvoorbeeld door foute vouwing te voorkomen, of immuuntherapie die het afweersysteem aanzet tot het opruimen van aggregaten, die zijn dan al laat. Dergelijke studies zijn spannend, omdat dit hoop biedt op vroege behandeling, die progressie tegengaat. Zowel voor LBD als de ziekte van Parkinson.’

Sci Transl Med, 2018. http://stm.sciencemag.org/lookup/doi/10.1126/scitranslmed.aar5280