Minder tuchtklachten over artsen dan ooit

Joep Hubben, oud-hoogleraar gezondheidsrecht in Groningen en voormalig tuchtrechter, is verrast door deze cijfers. ‘Ik was betrokken bij de evaluatie van de Wet BIG en het tuchtrecht in 2013. In die jaren liep het aantal klachten op van ongeveer 800 in 1995 naar ongeveer 1500 in 2012. Nu zien we een omgekeerde tendens. Ik ben vooral verrast door het grote verschil in vrij korte tijd.’

Coronajaar

Over artsen wordt méér geklaagd dan over andere BIG-geregistreerde zorgverleners. In de afgelopen tien jaar ging 65 procent van de afgehandelde klachten over artsen, terwijl maar 20 procent van alle BIG-geregistreerde zorgverleners arts is. Gemiddeld behandelden de regionale tuchtcolleges in de afgelopen tien jaar jaarlijks 979 klachten over artsen. In 2017 was er dus dat recordaantal van 1344 klachten over artsen, in de jaren ervoor lag dat aantal steeds rond de 1100. Vanaf 2018 daalde het aantal behandelde klachten over artsen. In 2020, het eerste coronajaar, was de daling het grootst.

Overigens worden niet alle klachten afgehandeld met een zitting van het tuchtcollege. Ongeveer twee derde van alle klachten wordt in de raadkamer afgehandeld, zonder dat de klager en de aangeklaagde daarbij aanwezig zijn.

Volgens de tuchtcolleges zelf is het gissen naar de oorzaak voor de sterke daling van het aantal klachten dat jaarlijks binnenkomt. Het is lastig om uit te zoeken waarom mensen géén klacht indienen. In het voorwoord van het jaarverslag over 2022 opperen de tuchtcolleges het aan­­stellen van klachtenfunctionarissen en de invoering van het griffierecht per april 2019 als mogelijke oorzaken. Klagers moeten nu 50 euro betalen, alvorens hun klacht in behandeling wordt genomen. Klachtenfunctionarissen helpen bij het formuleren van een klacht en bij het bepalen waar deze het best op z’n plaats is, zoals bij De Geschillencommissie van de Wkkgz.

Percentage ongegronde klachten nog steeds hoog

Bagatelklachten

Een van de redenen om het griffierecht in te voeren was de verwachting dat daarmee het aantal zogenoemde ‘bagatelklachten’ zou kunnen worden ingeperkt. De term ‘bagatelklacht’ is jargon voor klachten die worden gezien als onbeduidend of zelfs onzinnig. De ‘bagatelklachten’ vormen een deel van de klachten die uiteindelijk ongegrond worden verklaard. Het percentage ongegronde klachten was erg hoog, gemiddeld 85 procent in de zes jaar voor 2019. De invoering van het griffie­recht lijkt echter niet veel effect te hebben gehad, want sinds 2019 is nog steeds gemiddeld 84 procent van de klachten ongegrond en in 2022 82 procent. Het lijkt erop dat – áls het griffierecht de oorzaak is voor de daling van het aantal klachten – niet alleen een drempel is opgeworpen voor de ‘bagatelklachten’, maar óók voor klachten die uiteindelijk wél gegrond blijken.’

Dat beaamt Joep Hubben die wel denkt dat het griffierecht een belangrijke oorzaak is van de daling van het aantal klachten: ‘Tien jaar geleden waarschuwden we al dat de tucht­colleges te veel tijd kwijt waren met klachten die ongegrond werden verklaard. Nu is het aantal klachten gedaald, maar het percentage ongegronde zaken is gelijk gebleven. Mijn conclusie is dat nog steeds veel ‘verkeerde’ zaken binnenkomen bij de tuchtcolleges en dat dit niet minder is geworden. Ook het aantal zaken dat er wél toe doet, zien we niet stijgen en dat is niet goed voor het lerende effect van het tuchtrecht. Ik verbaas me er bijvoorbeeld over dat er heel weinig tuchtklachten worden ingediend door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Daar komen jaarlijks vele duizenden meldingen binnen van incidenten. Dat aantal steeg van 9650 in 2013 naar 16.580 in 2022. In 2022 was bij 1700 van die meldingen sprake van een calamiteit. Hoe kan het dan dat daarvan zo weinig bij het tuchtrecht terechtkomt? In 2022 heeft de IGJ maar vijftien klachten ingediend bij het tuchtcollege. Naast het effect van het griffierecht, denk ik ook dat de grotere openheid over calamiteiten en fouten en de betere interne klachtenbehandeling in ziekenhuizen een rol speelt. Artsen zijn meer doordrongen van het belang openheid te geven naar patiënten als er iets misgaat.’

Griffierecht

Aart Hendriks, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Universiteit Leiden, denkt dat het griffierecht zeker een afschrikwekkend effect heeft gehad op patiënten en/of hun naasten om aan de bel te trekken. Hendriks: ‘Er gaat heel veel publiek geld zitten in de klachten­afhandeling, dus het is terecht dat er een drempel wordt opgeworpen voor bagatelklachten. Maar nu blijkt het aantal ongegronde zaken procentueel nog bijna even hoog te zijn, dus het lijkt het doel voorbij te schieten. Het blijft heel schimmig waaróm mensen eigenlijk dit soort klachten indienen. Meestal geven ze sociaal wenselijke antwoorden. Maar ik denk dat het ook vaak een vorm van “de dokter terugpakken” is of een opstap naar een rechtszaak.’

Anne-Marie van Dam, psychiater en lid van het tuchtcollege in Zwolle, denkt ook dat het griffierecht een drempel heeft opgeworpen voor het indienen van een klacht. Van Dam: ‘Sinds de invoering van het griffierecht is het aantal klachten tegen psychiaters niet alleen in absolute aantallen, maar ook procentueel gedaald. In 2018 werden er nog 235 klachten (13,2%) tegen psychiaters in behandeling genomen en in 2022 waren dat er 75 (7,7%). Hoewel het niet te bewijzen is dat dit door de invoering van het griffierecht komt, vind ik het veelzeggend. En ik vind het zorgelijk. Geld zou géén drempel moeten zijn voor het indienen van een klacht. 50 euro lijkt misschien voor ons als artsen niet veel, maar ik heb veel patiënten die moeten rondkomen met een weekbudget van 50 euro. Hoe moeten die een klacht indienen? Je weet bovendien pas óf iets een bagatelklacht is, als ernaar is gekeken. Het opwerpen van een financiële drempel is onjuist, omdat het nogal normatief is. Het idee is dat mensen beter moeten nadenken voordat ze een klacht indienen. Maar dat is beredeneerd vanuit de luxepositie die wij als artsen en juristen met medische en juridische kennis en een goed inkomen hebben. Hoewel ik de impact van een klacht niet onderschat – ik heb het zelf ook meegemaakt – vind ik het belangrijk dat patiënten kúnnen klagen als er voor hun gevoel fouten zijn gemaakt.’

Jaarcijfers

Uitgebreidere gegevens uit de jaarverslagen van de tuchtcolleges van de afgelopen tien jaar vindt u in de onderstaande pdf. Zijn de regionale tuchtcolleges artsen bijvoorbeeld zwaarder gaan straffen ten opzichte van tien jaar geleden? En ten opzichte van andere BIG-geregistreerde zorgverleners? En wat zijn de cijfers van het Centraal Tuchtcollege van de afgelopen tien jaar? En over welke specialismen gaan de meeste klachten?

Zie ook: Jaarverslag IGJ 2022