Minder kans op eenzaamheid onder ouderen

De individuele kans op eenzaamheid onder mensen van 55 jaar en ouder neemt af, maar tegelijkertijd stijgt het aantal eenzame ouderen, simpelweg omdat het aantal senioren toeneemt.

Dat blijkt uit het onderzoeksrapport ‘Kwetsbaar en Eenzaam?’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Ouderen hebben nu vaker een partner, een groter en diverser netwerk en een groter gevoel van regie over hun leven dan twintig jaar geleden. Niettemin neemt met de leeftijd de kans op eenzaamheid toe door verlies van partner, sociale relaties en regie over het leven. Veel 55-plussers worden eenzamer naarmate ze ouder worden. Tussen 55 en 95 jaar loopt het aandeel matig eenzamen op van 18 naar 53 procent en het aandeel sterk eenzamen van 2 naar 9 procent.

Nog een paar opmerkelijk getallen: de eenzaamheid onder 85-plussers in verpleeghuizen is lager dan onder de jongere bewoners (55-74 jaar) van een verpleeghuis, en de eenzaamheid onder de verpleeghuisbewoners van 85 jaar en ouder is ook lager dan onder hun leeftijdsgenoten die zelfstandig wonen. En de helft van alle mensen boven de 18 jaar (!) die via de WMO thuis ondersteuning krijgen, voelt zich eenzaam, bijna 20 procent voelt zich zelfs sterk eenzaam. Dat aantal is hoger dan in de algemene bevolking van 18 jaar en ouder.

Eenzaamheid heeft meerdere oorzaken, zo stellen de onderzoekers, die elkaar kunnen versterken of afzwakken. Zo laat het onderzoek zien dat mensen bij wie risicofactoren als partnerverlies en minder ervaren regie toenemen (en de bescherming afneemt) vatbaarder zijn voor eenzaamheid.

De studie onderscheidt ‘eenzaam ongelukkigen’ en ‘eenzaam gelukkigen’. Slechts 2 tot 4 procent van de eenzame mensen voelt zich én sterk eenzaam én zeer ongelukkig. Die laatste groep kenmerkt zich door een slechtere gezondheid.

Het verminderen van eenzaamheid wordt moeilijk omdat het aantal ouderen blijft stijgen. Volgens het onderzoek gaat er een beschermend effect tegen eenzaamheid uit van verhuizing naar een verzorgings- of verpleeghuis als mensen met ernstige gezondheidsproblemen te maken krijgen. Het rapport: ‘Dit raakt het beleid en streven van het kabinet om ouderen langer zelfstandig te laten wonen. Enerzijds is dat een wens van veel ouderen, anderzijds is het door strengere indicatieprocedures moeilijker geworden om te verhuizen naar de beschermde woonvorm van een verzorgingshuis of verpleeghuis. Maar kennelijk biedt verhuizing naar een instelling voor de oudste en kwetsbaarste mensen bescherming tegen eenzaamheid.’