Minder darmkankeroperaties nodig door nieuw model

Nederlandse onderzoekers hebben een model ontwikkeld dat een betere inschatting maakt bij welke gesteelde colontumoren aanvullend opereren is geïndiceerd. Gebruik van het model kan het aantal onnodige operaties bij gesteelde T1 colorectale tumoren fors verminderen. Yara Backes e.a. schrijven erover in Gastroenterology.

Mede door de invoering van het bevolkingsonderzoek naar darmkanker, worden steeds meer colorectale tumoren in een vroeg stadium ontdekt. Voor gesteelde tumoren kan op dit moment niet goed worden voorspeld in welke gevallen endoscopische verwijdering volstaat, en wanneer aanvullend opereren nodig is. Lymfekliermetastases zijn meestal niet zichtbaar op beeldvormend onderzoek. Het is wel bekend dat bij gesteelde tumoren de kans op uitzaaiingen in de lymfeklieren kleiner is dan bij platte tumoren. Bij 3 tot 7 procent van de gesteelde T1-tumoren zijn deze aanwezig, en is een operatie geïndiceerd, waarbij een ruimere uitsnede van darmweefsel en het verwijderen van lymfeklieren plaatsvindt. Om te beslissen tussen wel of niet opereren gaat men tot nu toe af op bepaalde histologische kenmerken. Promovenda Yara Backes, mdl-arts in opleiding in het UMC Utrecht en deel van de onderzoeksgroep van Leon Moons en patholoog Miangela Laclé: ‘Er was echter nooit gedegen onderzoek gedaan naar deze categorie, omdat het aantal patiënten met gesteelde T1-tumoren met lymfekliermetastasen per ziekenhuis klein is. De grootste onderzochte groep bestond tot nu toe uit acht gevallen. De manier die we nu gebruiken om onderscheid tussen hoog en laag risico te maken, voorspelt vooral goed wie geen metastase heeft, maar niet wie wél. Daardoor ondergaan veel mensen een operatie die achteraf niet nodig was, terwijl ze wel de nadelen van een grote buikoperatie ondervinden.’

De onderzoeksgroep heeft de Nederlandse Kankerregistratie gebruikt om meer patiënten met gesteelde T1 colorectale tumoren met uitzaaiingen te identificeren. Zij vonden 708 mensen die tussen 2000 en 2014 in dertien deelnemende ziekenhuizen gediagnosticeerd waren met een T1-tumor. Van hen hadden er 37 uitzaaiingen buiten de darm. Voor een deel ging dat om mensen die alleen endoscopisch waren behandeld, maar bij wie tijdens follow-up metastases op afstand waren gevonden. Een ander deel betrof patiënten die in eerste instantie al waren geopereerd en bij wie op dat moment al lymfeklieruitzaaiingen waren gevonden. De onderzoekers matchten deze patiënten met vergelijkbare patiënten zonder uitzaaiingen. Twee pathologen beoordeelden alle tumorcoupes opnieuw en scoorden op meerdere histologische aspecten. Via LASSO-regressieanalyse (juist geschikt bij het voorspellen van zeldzame uitkomsten, door alleen de sterkste voorspellende factoren over te laten) is aan de hand van deze kenmerken een model ontwikkeld. Backes: ‘Waarbij sterker voorspellende kenmerken meer meetellen dan andere.’ 

Het model, dat via crossvalidatie meerdere malen is getest, levert aan de hand van vijf histologische kenmerken uiteindelijk een percentage op dat staat voor de kans op aanwezigheid van metastases. Die uitkomst varieert van 0,3 tot 36,8 procent. Als een kans op uitzaaiingen van 4 procent als afkapwaarde voor wel of niet opereren wordt gebruikt, zou 32,5 procent van de mensen met een gesteelde T1-darmtumor een operatie ondergaan. Dat zou ongeveer een halvering van operaties betekenen ten opzichte van het aantal operaties nu. Maar, zegt Backes: ‘Dit model maakt juist gezamenlijke besluitvorming beter mogelijk. De keuze om wel of niet te opereren hangt ook af van de risico’s die een patiënt loopt op complicaties van een operatie. Bij een oudere patiënt met comorbiditeit zal eenzelfde kans op uitzaaiingen misschien anders wegen dan bij een fitte jonge patiënt.’

De onderzoekers hebben het rekenmodel gepubliceerd op de website van de werkgroep T1 CRC (colorectale tumoren). Alle pathologen kunnen deze – na training – gebruiken. Backes: ‘Het is het eerste model dat voor deze groeiende groep patiënten is ontwikkeld, maar het staat nog niet in richtlijnen opgenomen. In het UMC Utrecht raadplegen we het al wel bij gezamenlijke besluitvorming. De T1 CRC-werkgroep, waar veertig centra aan deelnemen, gaat het model testen in alle ziekenhuizen die mee willen doen.’

Gastroenterology, 2018.  DOI: 10.1053/j.gastro.2018.01.023