‘Mijn emoties zitten in al die feiten over mijn Joodse familie’

Het resultaat is een zorgvuldig en nauwgezet document, waarin Menko de feiten voor zich laat spreken. Geen ingevoegde verhalen, alleen de sporen die zijn familie (en véle anderen) naliet in archieven, brieven, foto’s – en een muzieklijn van Tsjaikovski. ‘Het is alsof je altijd een fotoboek bij je draagt, met alleen de negatieven. En nu heb ik die vage beelden ont­wikkeld.’

Oom Sieg

‘In mijn eigen familie was oom Sieg, mijn moeders broer, altijd aanwezig. Hij was in 1941 in Enschede opgepakt en omgekomen in concentratiekamp Mauthausen. Ik begon met zijn verhaal, er was een kaart van hem uit het kamp. Later realiseerde ik me dat ik ook over mijn tante Miep moest schrijven – zij was verpleegster in het Nederlandsch-Israëlitisch Ziekenhuis – en toen volgden er meer. Mijn vaders zusje, tante Jeanne die was weggevoerd, de familie uit Weesp – en zoveel anderen. Het was een soort verantwoordelijkheid die ik op me nam.’

Klinisch geneticus

‘Dat ik arts ben, heeft geholpen bij het verzamelen van gegevens. Ik gaf niet meteen op. Als een archief zegt niets te hebben, dan dring je aan: “kijk nog eens goed”. Zo vond ik twee onbekende – voor mij schokkende – brieven van mijn moeder in het Nationaal Archief. En van het één kwam het ander: zo leerde ik door het boek Emmy Drop-Menko kennen (84), de enige overlevende van haar familietak. Zij nam het eerste exemplaar van het boek in ontvangst.’

Een naam

‘Een verhaal dat me trof was dat van de 1-jarige Selma Bernardi Simon, omgekomen in Kamp Vught. Ik was gevraagd een Stolperstein (struikelsteen) in Delden te onthullen en ik kon daar kaddisj (Joods gebed voor de doden) zeggen. Ik meende dat Selma’s naam niet compleet opgetekend was, zonder “Bernardi”. Ik vroeg de geboorteakte op en de naam was: Selma Bernardi Simon. Een detail, kun je zeggen, maar ik vind dat het moet kloppen. Moeder Tilly vernoemde haar dochtertje naar haar in Mauthausen omgekomen man Bernard. Allen zijn dood. Dan is haar naam geen detail, maar essentieel. Eigenlijk geldt dat voor het hele boek, dat je heel specifiek noteert wat er van iemands levensverhaal is overgebleven. Dan doe je hen recht, dan kom je het dichtstbij.’

Waarde

‘Mijn drive was het willen weten. Nooit heb ik me afgevraagd voor wie ik schreef. Maar nu leerde ik verwanten uit Israël kennen, onlangs was mijn naamgenoot uit Michigan op bezoek. Zonder dit boek had ik deze contacten niet gehad. Ik hoorde dat een man, die als jongen meemaakte dat zijn ouders een familielid van mij als onderduiker hadden, het boek als laatste op zijn sterfbed las. Dat vind ik ontroerend, ook zo heeft het een doel gediend.’

Veertien kinderen – De oorlogsge­schiedenis van mijn joodse familie, Fred Menko, Boom uitgevers, 366 blz., 29,90 euro.

Bekijk de boektrailer

bestel nu

Doet u iets bijzonders buiten uw werk? Doe mee en mail ons: kopij@medischcontact.nl.

• NRC - 14 oorlogsverhalen binnen één familie
• Tubantia - Fred Menko uit Enschede beschrijft de ondergang van zijn familie: ‘Veertien kinderen, en slechts een overleefde de oorlog’