Met gezonde handen

Omdat hun werkgever zich nog niet had aangesloten bij een arbodienst, meldden drie verontruste fabrieksmedewerkers zich met een spoedverwijzing van een plaatselijke huisarts op de polikliniek Dermatologie van het Academisch

Ziekenhuis Groningen. Sinds enkele uren was de huid van hun handen pijnlijk gezwollen. Hun handen zagen er rimpelig uit, alsof zij er dagen mee in het water hadden gezeten.

Op de fabriek waar zij werken,

worden kussentjes en bekleding voor kinderzitjes gemaakt, waarvoor lagen textiel op elkaar moeten worden gelijmd. Tot de taken van de medewerkers behoort het regelmatig schoonmaken van de lijmpistolen.

In verband met milieurestricties werkt de fabriek sinds kort met een andere lijm. De lijmkoppen moeten nu vaker en met een ander oplosmiddel worden schoongemaakt. Voor het schoonmaken wordt N-methyl-2-

Pyrrolidone (NMP) gebruikt.

De medewerkers hadden de rimpelige huid van hun handen al eerder opgemerkt. Maar zij zijn via een speciale regeling voor langdurig werklozen in tijdelijke dienst aangenomen, en durfden niet met dit soort klachten aan te komen.

De dagen voordat de klachten optraden, hadden de patiënten urenlang gewerkt met NMP. De PVC-handschoenen die zij bij andere oplosmiddelen gebruiken, voldeden niet bij NMP: zij verschrompelden. Omdat er in eerste instantie geen klachten optraden, werkten zij met blote handen met de NMP. De polikliniek wees de werknemers direct door naar het NECOD.

Vraag
Is hier sprake van een arbeidstoxicologische reactie? Welke persoons- en organisatiegebonden maatregelen of adviezen zijn hier van toepassing?

Onderzoek en advies NECOD

De handen vertoonden geen tekenen van een infiltratieve ontsteking van de huid, zoals wij bij irritatief eczeem of bij toxische reacties gewend zijn te zien. Ook de biopten gaven geen aanwijzing voor een infiltratief proces, wél voor een translucent stratum corneum.

Het oplosmiddel N-methyl-2-Pyrrolidone wordt steeds vaker toegepast in de industrie. Het is een licht irriterende stof, die bij frequente, langdurige blootstelling ernstig irritatief eczeem kan veroorzaken. Bij deze werknemers veroorzaakte NMP een hygroscopische reactie van de hoornlaag. Deze vorm van toxische reactie, zonder infiltratie, was nog niet eerder beschreven.

Nadat de werknemers enkele weken droog werk hadden verricht, waren de klachten volledig verdwenen. Na voorlichting over de aard van de stof en de wijze van bescherming trad met gebruik van PVA-handschoenen geen recidief

op. In de acute fase is kortdurend een steroïdcrème voorgeschreven, maar gezien het ontbreken van een infiltratief ontstekingsbeeld bestond er achteraf strikt genomen voor steroïden geen indicatie.

Bij het gebruik van NMP worden butylrubberhandschoenen of PVA-handschoenen als bescherming aanbevolen. Neoprene, nitrile en PVC-handschoenen worden afgeraden. Als alternatief kunnen latexhandschoenen met katoenen onderhandschoenen een oplossing zijn, als zij maar elk uur worden verwisseld. Ook moeten op de werkplek volgens

geldend protocol material safety sheets aanwezig zijn.

De casus maakt duidelijk dat, ondanks de wettelijke verplichting hiertoe, nog niet iedere onderneming een arbodienst en bedrijfsarts heeft. En tevens dat bij verandering van het productieproces ook op basis van milieumaatregelen telkens moet worden gekeken naar gezondheidsrisico’s op het werk. De werkgever moet zich hierbij laten bijstaan door een gecertificeerde arbodienst. 

Het Nederlands Kenniscentrum Arbeidsdermatosen (NECOD) maakt deel uit van het Academisch Ziekenhuis Groningen en het VU Medisch Centrum in Amsterdam. Correspondentieadres Postbus 30001, 9700 RB Groningen, tel. 050 361 8000, e-mail: necod@kenniscentra.nl