Laatste nieuws
Achter het nieuws

‘Mensen kijken ánders naar mij’

Ook artsen lopen tegen racisme aan

13 reacties
Getty Images
Getty Images

Door de Black Lives Matter-demonstraties krijgt racisme op dit moment veel aandacht. Hoe ervaren artsen met een migratieachtergrond racisme en discriminatie?

Wereldwijd werd de afgelopen weken gedemonstreerd tegen racisme. Ook in Nederland werd in tal van steden geprotesteerd. Daarbij lukte het niet altijd de anderhalve meter afstand te houden, hetgeen met het oog op het potentiële besmettingsgevaar kritiek van artsen opleverde. Aan de andere kant zijn er ook artsen en geneeskundestudenten die zelf racisme en discriminatie op grond van hun afkomst ervaren.

Medisch Contact zocht naar artsen en geneeskundestudenten die wilden vertellen over hun ervaringen en vond daar een aantal toe bereid. Er waren nog meer artsen (in spe) die zeiden racisme en discriminatie te ervaren, maar die wilden daarover niet naar buiten treden. Zo zei een aios dat hij zich op een te kwetsbare positie bevindt, in een lastige arbeidsmarkt, en geen smet op zijn carrière wil krijgen door nu heel principieel te gaan doen. Hij vreest als een ‘nestbevuiler’ te worden gezien als hij vertelt over zijn ervaringen. Zelfs anoniem vindt hij te spannend.

Dat geldt mogelijk voor meer artsen met een migratieachtergrond, denkt aios cardiologie Stephany Krips (30), bestuurslid van de Asosiashon Mediko Di Antias (AMA). Dat is een vereniging van artsen en geneeskundestudenten afkomstig van de bijzondere Nederlandse gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba en de eilanden Curaçao, Sint Maarten en Aruba. Zelf woonde ze tot haar 10de op Curaçao. ‘Discriminatie is een gevoelig onderwerp om bespreekbaar te maken. Je krijgt namelijk snel het verwijt dat je het verkeerd interpreteert of overgevoelig bent. Ik heb een dikke huid gecreëerd en laat me niet raken door opmerkingen die als racistisch kunnen worden geïnterpreteerd. Bovendien werk ik harder, want helaas zijn er soms vooroordelen die ik moet wegnemen. Inmiddels ervaar ik ook “positieve” discriminatie, want er wordt gestreefd naar diversiteit.’

‘Waarom moest ík het crimineeltje spelen?!’

Flauwe grapjes

Huisarts Aisa Kariman (51) groeide op in Groningen, met Surinaams-Indiase ouders, en liep gedurende haar hele carrière tegen discriminatie op. Kariman: ‘Ik heb voorbeelden te over van gebeurtenissen die ik heb ervaren als discriminerend. Het varieert van “kleine” gebeurtenissen – steeds weer flauwe grapjes of opmerkingen als “wat spreek je goed Nederlands” tot geen morfine meekrijgen van een apotheker, omdat die niet gelooft dat je huisarts bent. Er zijn ook dingen gebeurd die grote impact hadden op mijn carrière. Zo ben ik uiteindelijk gestopt met de opleiding psychiatrie, omdat ik voor mijn gevoel aanzienlijk anders werd behandeld dan mijn mede-aiossen. Ook had ik interesse in de overname van een huisartsenpraktijk waar ik al langere tijd waarnam. Toen ik dat voorstelde, zei de betreffende huisarts dat hij mij “niet als zijn opvolger zag”. Ik kan natuurlijk niet bewijzen dat het om discriminatie ging, maar de twijfel blijft. Het is zo teleurstellend dat het nog steeds voorkomt binnen de geneeskunde en de diversiteit achterblijft, terwijl culturele diversiteit juist zoveel zou kunnen toevoegen. Ik hoop dat het de jongere generatie beter afgaat.’

Dat betwijfelt vierdejaarsgeneeskundestudent Priscilla Maria (29), die recentelijk is begonnen met haar master en opgegroeid is op Curaçao, met Surinaamse roots. Maria: ‘Ik merk vaak dat er anders naar mij wordt gekeken dan naar anderen, zowel privé als op de universiteit. Ik maak elke dag wel iets mee. Op de opleiding is het vaak vrij subtiel, bijvoorbeeld toen we het handelen na een steekpartij moesten oefenen. Ik kreeg gelijk het nepmes in mijn handen gedrukt. Ik was verbluft. Waarom moest ík het crimineeltje spelen?! Maar verder viel het niemand op. Ook in wat docenten of collega’s zeggen wordt vaak etnisch geprofileerd, dikwijls zonder dat ze het in de gaten hebben. Ik vind het vrij lastig te bepalen in hoeverre ik de discussie telkens aan moet gaan. Het zijn de mensen die jou (later) zullen beoordelen; je wilt niet lager worden beoordeeld omdat je ergens de discussie over bent aangegaan. Wanneer ik erover begin, probeer ik het zo aardig en politiek correct mogelijk over te brengen. Ik vraag bijvoorbeeld waarom iemand een bepaalde opvatting heeft, waarop ik geregeld het antwoord krijg dat ik de uitzondering op de regel ben. Dit is júíst het denkbeeld dat ik wil veranderen.’


Onderzoek naar diversiteit

Als hoogleraar participatie en diversiteit begeleidde Tineke Abma (Amsterdam UMC) in de afgelopen jaren diverse onderzoeken naar diversiteit onder geneeskundestudenten en artsen. In 2015 concludeerde ze dat zo’n 2 tot 4 procent van de medisch specialisten een migratieachtergrond heeft. Een ondervertegenwoordiging ten opzichte van de 20 tot 30 procent van de geneeskundestudenten met een migratieachtergrond. Abma: ‘Dat beeld is niet veranderd. Ook uit het promotieonderzoek van Hannah Leyerzapf uit 2019 naar culturele diversiteit onder geneeskundestudenten en artsen in de umc’s blijkt dat er nog een lange weg te gaan is. Professionals met een migratieachtergrond lopen het risico als “anders” te worden gezien en vaker niet in aanmerking te komen voor een specialistenopleiding, ondanks uitstekende cijferlijsten. Studenten en artsen zonder migratieachtergrond worden makkelijker herkend als een goede, betrouwbare professional. Als reactie hierop en om als goede professional te worden erkend, gaan (aankomende) professionals zich aanpassen en vindt er een soort “witwassen” in houding en gedrag plaats. Ongelijkheid op de werkvloer wordt daarmee als het ware onzichtbaar gemaakt.’

Het is lastig om met onderzoek te onderbouwen hoe vaak geneeskundestudenten en artsen te maken hebben met discriminatie tijdens de studie of op de werkvloer en welke gevolgen dat precies heeft, stelt Abma. ‘Het is een heel gevoelig onderwerp. Het is voor geneeskundestudenten en artsen moeilijk om zich uit te spreken, te getuigen, over discriminatie. Er staat voor hen vaak zoveel op het spel, ze hebben er keihard voor gewerkt om arts te worden, zijn afhankelijk van docenten, begeleiders en opleiders om op de gewenste plek terecht te komen. Je uitspreken over de zoveelste microagressie maakt superkwetsbaar. Voor je het weet word je uitgemaakt voor een overgevoelig type dat niet tegen een grapje kan.’

Concurrentiestrijd

Aios kindergeneeskunde Semaja Bottse (30), opgegroeid in Purmerend, met roots in Suriname, zegt dat zij voor haar gevoel pas écht nadeel van haar huidskleur begon te ondervinden toen zij probeerde een plek in de opleiding kindergeneeskunde te bemachtigen. Bottse: ‘Natuurlijk is het voor iedereen heel moeilijk om in die opleiding terecht te komen, omdat er veel minder plekken zijn dan gegadigden. Maar die onderlinge concurrentiestrijd was echt heel lelijk. Opeens ging mijn afkomst weer meetellen in het oordeel dat anderen over mij hadden. Ik had zoveel last van die onprettige waarheid dat het mijn functioneren beïnvloedde. De kandidaten die uiteindelijk worden geselecteerd zijn weinig divers, dat vind ik zelf een gemiste kans voor de kindergeneeskunde. Zeker omdat de doelgroep vaak wél heel divers is. Uiteindelijk ben ik mijn opleiding grotendeels in Gent gaan doen, de universiteit hier heeft een samenwerkingsverband met het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda, waar ik later dit jaar mijn opleiding vervolg. Ik merk dat racisme hier in Oost-Vlaanderen wel veel uitgesprokener is dan in Nederland. In Nederland uiten artsen zich vaak politiek correct en is discriminatie vaak wat meer onderhuids. Hier spreekt men op de kinderafdeling over ‘zwartjes’ als het om kinderen met een tintje gaat. Ze vinden dat vertroetelend klinken. Maar toen ik uit protest de andere kinderen ‘witjes’ ging noemen, vonden ze dat niet zo aardig klinken. Ik word ook echt vaak aangezien voor de poetsvrouw of de verpleegkundige. Het is hier al speciaal dat een vrouw dokter is, laat staan een zwárte vrouw.’ Arboarts en medisch adviseur Dinesh Nannan Panday (49) groeide op in Groningen en heeft Surinaams-Indiase roots. ‘Ik heb gedurende een groot deel van mijn carrière altijd meer moeite moeten doen om te bewijzen dat ik het écht kan en dat ik weet waar ik het over heb. Twee keer ben ik begonnen – en voortijdig gestopt – met de opleiding psychiatrie. Voor mijn gevoel werd ik daar anders behandeld dan de andere aiossen. Degenen die mij beoordeelden leken nooit geïnteresseerd in wie ík nou eigenlijk was en er was vaak discussie over mijn handelen en mijn functioneren. Ja, ik ben eigenwijs en ik spreek mijn mening duidelijk uit. Maar toch denk ik niet dat het alleen een kwestie van slechte chemie was; mijn directere collega’s waardeerden me juist wel. In mijn huidige werk ben ik op mijn plek en word ik gewaardeerd. Ik heb hier geen last van discriminatie. Ook in mijn privéleven maak ik minder vervelende dingen mee dan vroeger. Misschien heeft het te maken met mijn leeftijd dat ik nu misschien minder snel als ‘verdacht’ wordt gezien. Etnische profilering zie ik nog altijd veel gebeuren namelijk.’


Download - Proefschrift Hannah Leyerzapf


lees ook


Download dit artikel (PDF)

Achter het nieuws discriminatie
  • Simone Paauw

    Simone Paauw deed de deeltijdopleiding journalistiek in Tilburg en werkt sinds 2008 als journalist bij Medisch Contact. Ze interviewt het liefst de ‘gewone arts’ met een bijzonder verhaal, bijvoorbeeld voor de rubriek Het Portret.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Hannah Leyerzapf

    Senior Researcher & Teacher , Amsterdam

    Kwaliteit is wit: witte professionals wees reflexief!

    Dank, artsen in ‘Mensen kijken ánders naar mij’ voor jullie moed het risico te nemen en te vertellen over jullie ervaringen met racisme! Eindelijk wordt er nu ook vanuit ‘de gevestigde orde’ in... de geneeskunde gesproken over racisme. Is de stilte definitief doorbroken? Eén: in de 10 jaar dat ik onderzoek doe naar uitsluiting van professionals in de geneeskunde en zorg, heb ik aan den lijve ondervonden hoe moeilijk het is racisme te benoemen, ‘goede bedoelingen’ ten spijt. Twee: het spijt me dat ik zo weinig witte professionals zie die zichzelf betrekken bij dit onderwerp op een manier die verandering toestaat. Dat heeft te maken met de norm dat diversiteit over ‘de Ander’ gaat en met de norm dat ‘de (normale, echte,) goede professional’ neutraal is. Deze normen zitten verweven in onze opleidingen, onze werkcultuur, ons onderzoek en in wat we als legitieme, waardevolle kennis en ervaring (h)erkennen… Waarom krijgt mijn collega met hoofddoek de vraag of ze wel objectief is? Hier blijft een derde norm onzichtbaar, namelijk die van de ideale arts als wit, man, hetero, met een hogere sociaal-economische achtergrond, en meer. Die norm maakt onder meer dat witte studenten en professionals gemakkelijker worden herkend als professioneel en onverdiend voordeel hebben, en hun collega’s van kleur als ‘anders’ en ‘afwijkend’ en dus minder gemakkelijk als professioneel worden herkend en onverdiend nadeel hebben. We kunnen het weefgetouw van uitsluitende, racistische structuren alleen omgooien als we deze ingebakken normalisering van ongelijkheid leren zien en vervolgens uitdagen. Van witte mensen vraagt dit dat ze voelen dat dit ook over hen gaat en dat ze hun emoties van ongemak gebruiken om hun investering hierin te onderzoeken en, al luisterend naar mensen die hier in hun alledaagse praktijk tegenaan lopen, werken aan een menselijker professionalisme.

  • Peter Kaijser Bots

    orthopaedisch chirurg, Zeewolde

    Zonder discriminatie weg te willen zetten als een momenteel “ hot “ journalistiek onderwerp, waarmee het goed scoren is voor een tijdschrift, ergerde me ik aan het volgende. De voorpagina van Medisch Contact heeft als hoofdkop: wittenjassenracisme:... “ ik word vaak voor poetsvrouw aangezien”. Zo, dat is bijzonder, ik kan mij niet voorstellen dat dit in NL gebeurt bij dokters onderling, was mijn eerste gedachte. Ik lees het artikel en wat blijkt? De geïnterviewde arts Semaja Bottse refereert met betrekking tot het poetsvrouw incident aan de situaties die zij tegenkomt op de afdeling van een ziekenhuis in Oost Vlaanderen. Hierbij maakt zij ook de opmerking dat racisme in België veel uitgesprokener is dan in Nederland.
    Verder zijn dit dus geen collegae maar een doorsnede van de Belgische bevolking die dit soort opmerkingen maken. Er wordt binnen het artikel inderdaad niet direct gesuggereerd dat er alleen gesproken zou worden over “ witte jassen “ racisme in Nederland, maar dat is wel de meest logische aanname bij de lezer. Zo bezien kun je evengoed een artikel gaan schrijven over hoe christelijke dokters gediscrimineerd worden en iemand interviewen die in een streng islamitisch land heeft gewerkt. Racisme, discriminatie en geweld tegen christenen is daar aan de orde van de dag. Dan kun je zeer eenvoudig gelijksoortige suggestieve quotes plaatsen op de voorzijde.

    Dit artikel is een inkoppertje: hoe zouden artsen met een migratie achtergrond racisme ervaren? Nou, uiteraard hetzelfde als iedereen met een migratie achtergrond. Het ziekenhuis is exact hetzelfde als de samenleving, met dezelfde problemen.

    Ik vind de kop van het artikel op de voorzijde van MC een verdraaiing van de waarheid en een slappe manier om lezers te verleiden tot lezen. Ik schatte MC wat hoger in als de Telegraaf, maar blijkbaar zoeken jullie met dit onderwerp op dezelfde manier naar aandacht.

  • Marike Ooms

    huisarts, nijeveen

    Ik kan een heel verhaal opschrijven over wat ik over ongelijkheid en racisme vindt. Maar ik wil alleen aangeven dat ik het goed vindt dat dit soort ervaringen beschreven worden, collega's dank daarvoor. Zo kunnen we ons als mens een spiegel voorhoude...n. Ik heb het voorrecht om met veel collega's met verschillende achtergronden te werken, de diversiteit maakt mij een blij mens.
    Door al het gewijs naar elkaar of racisme nu wel of niet bestaat , vergeten we nog weleens te luisteren , alleen door te luisteren naar elkaar kunnen we van elkaar leren.

  • Muna

    co-assistent

    @ van Haga
    ’Ik erger me aan landgenoten die de taal niet spreken. We hebben het zo vaak over burgerrechten, maar ik vind het een burgerplicht om de taal te spreken van het land waar je woont. Gelukkig mag ik dit wel zeggen, want ik heb een kleurtje.... Kan toch niet waar zijn’

    Het is mij niet helemaal duidelijk wat voor toevoeging dit heeft aan het artikel. Het gaat immers om artsen die tegen racisme aan lopen.
    Ik mag hopen dat patiënten met een migratie achtergrond die de taal niet volledig beheersen u ergernis niet aanvoelen. Een taal leren gebeurt niet zomaar, het kost tijd.


    ‘We leven in een kansrijk land waar veel verschillende kleuren in vrij- en veiligheid kunnen leven, met elkaar. Dat is toch op zichzelf al heel veel waard?’

    Mee eens. Neemt alleen niets weg van het feit dat er aspecten zijn in onze samenleving die aan verbetering toe zijn. Als mensen deze problemen onder een tapijt blijven schuiven onder het mom van ‘racisme bestaat, naast vele andere vormen van discriminatie’ verandert er natuurlijk niets. Het enige wat er gevraagd wordt is om een kritische blik naar onszelf te werpen en om bewustwording van biases. Dit kan alleen wanneer dergelijke gesprekken over discriminatie niet meer als taboe of onnodig worden gezien.

  • Sardha van Haga - Lakhi

    ziekenhuisapotheker, Gouda

    Ik kan eindeloos doorgaan.

    Racisme bestaat, naast vele andere vormen van discriminatie. Maar de mens lijdt dikwijls het meest door het lijden dat hij vreest.

    Door het gevoel van racisme te groot te maken, riskeren we meestal, zo niet altijd, da...t de onrechtvaardigheden die ons toch wel ten deel vallen, te snel door die bril worden beoordeeld. Wat zou er gebeuren als we dat sterk verankerde geloof stukjes bij beetjes loslieten? Kunnen wij met z’n allen, wit/zwart, (klein/groot, vrouw/man, lelijk/knap, dun/dik, gay/straight) een modus vinden met elkaar? We leven in een kansrijk land waar veel verschillende kleuren in vrij- en veiligheid kunnen leven, met elkaar. Dat is toch op zichzelf al heel veel waard?

  • Sardha van Haga - Lakhi

    ziekenhuisapotheker, Gouda

    Gelukkig zijn er ook goede berichten. Ik ben van Surinaams – Hindostaanse afkomst.

    Ik spreek uitstekend Nederlands, met een accentje :). Ik voel dat mijn “accentje” mij onderscheidt, soms voel ik me meer een clown dan een serieuze ziekenhuisapothe...ker, als weer iemand moet lachen als ik iets heb gezegd wat op zich niet heel grappig is. Maakt het me onbehaaglijk? Soms wel. Who cares! Ik zeg regelmatig kaaskop of bleekscheet. En anderen zeggen droppie of pinda tegen mij. Het is ook de toon die de muziek maakt.

    Ik zat een keer zuchtend achter mijn PC een werkinstructie te schrijven, toen de aardige blanke schoonmaakster mij opmerkte en zei: dat Nederlands moet wel moeilijk zijn he, voor jou. Dat gebeurde 25 jaar geleden in Eindhoven, en nog kan ik er om lachen. Natuurlijk had ze me volkomen verkeerd ingeschat! Maar ze was echt oprecht een lieve meid, die zich –goddank- vrij genoeg voelde om die opmerking met mij te delen, met de intentie mij een hart onder de riem te steken.

    Ik ben een keer afgewezen toen ik solliciteerde voor apotheker bij het leger. Achteraf gezien niet zo gek. De mensen die mij kennen zullen nu ook gniffelen, ze zien me al met mijn 1.50 tussen al die grote kerels. Pfff. Ze moesten eens weten.

    Ik heb een keer een blanke dokter teruggestuurd omdat hij zijn legitimatie niet bij zich had bij het ophalen van euthanatica, en ik wilde hem niet op zijn mooie blauwe ogen geloven. We zijn nog steeds “even goede vrienden”.

    Ik erger me aan landgenoten die de taal niet spreken. We hebben het zo vaak over burgerrechten, maar ik vind het een burgerplicht om de taal te spreken van het land waar je woont. Gelukkig mag ik dit wel zeggen, want ik heb een kleurtje. Kan toch niet waar zijn?

  • B Kooistra

    Specialist Ouderengeneeskunde, Almere

    @Oostwoud: u laat precies zien wat ik bedoel. Hoezo “ je zou verwachten dat JUIST artsen beter weten? Zijn wij artsen soms een hogere mensensoort? Of zijn we gewoon ingeloot? Een beetje flauw misschien, u bedoelt hopelijk niet dat we hoger zijn maar... dat we t zouden moeten wezen. Maar hoger dan wie, welk ander beroep dan?

  • W.J. Duits

    bedrijfsarts, Houten

    Het is heel naar te moeten lezen dat collega's of aanstaande collega's niet als gelijke worden gezien. We hebben het wettelijk vastgelegd, er zijn internationale afspraken gemaakt en toch houden we er ons niet aan. Welke angst speelt hier? Angst voor... het onbekende? Waarom staan we niet op tegen dit onrecht? We zijn gelijkwaardig voor de wet en toch gedragen we ons niet zo? Zit het in de opvoeding? Is het een angst om te moeten delen? Delen van ruimte, delen van geld, delen van baantjes, is het zelfzuchtigheid? Is het angst je eigen cultuur te verliezen? Er zijn al boeken vol over geschreven. Martin Luther King zij ooit prachtige woorden in zijn speech "I have a dream". Hoe maken we met elkaar deze droom tot dagelijkse waarheid? Hoe lossen we dit op?

  • Karim Challiui

    huisarts, Vlaardingen


    En als je wel reageert moet je terug in je hok, zie ook:

    https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/klacht-wegens-discriminatie-is-zo-gedaan.htm


    Gisteravond dan ook een interessante docu gezien die menig de ogen zou kunnen ...openen:

    https://www.npostart.nl/2doc/18-12-2016/VPWON_1257605

  • D. Oostwoud

    Intensivist, Amstelveen

    Inderdaad, en spiegel van de maatschappij. Maar je mag hopen en zou verwachten dat juist artsen beter weten.
    Martin Luther King jr.: "I look to a day when people will not be judged by the Colorado of their skin, but by the content of their character...".
    Jane Elliot: " There is only one race. The human race".

  • B Kooistra

    Specialist Ouderengeneeskunde, Almere

    De wereld van de gezondheidszorg is samengesteld uit gewone mensen en is dus een spiegel van de maatschappij. Precies evenveel opmerkelijke, verwerpelijke, ongewenste en beschamende denkbeelden. Het percentage hufters is onder artsen En anderen met m...acht even hoog als onder metselaars of cassieres of kapsters of buschauffeurs. Dus hoe tenenkrommend en beschamend ook, als zodanig geen verrassing. Wie gewild had dat de medische wereld een lichtend voorbeeld zou zijn hoeft zijn ogen en oren maar de kost te geven. Ik bedoel natuurlijk niet dat we ons daarbij moeten neerleggen, integendeel. En iedereen die nog naief was kan het nu weten en heeft geen excuus meer, hulde voor deze dappere ontboezemingen.

  • B Kooistra

    Specialist Ouderengeneeskunde, Almere

    De wereld van de gezondheidszorg is samengesteld uit gewone mensen en is dus een spiegel van de maatschappij. Precies evenveel opmerkelijke, verwerpelijke, ongewenste en beschamende denkbeelden. Het percentage hufters is onder artsen En anderen met m...acht even hoog als onder metselaars of cassieres of kapsters of buschauffeurs. Dus hoe tenenkrommend en beschamend ook, als zodanig geen verrassing. Wie gewild had dat de medische wereld een lichtend voorbeeld zou zijn hoeft zijn ogen en oren maar de kost te geven. Ik bedoel natuurlijk niet dat we ons daarbij moeten neerleggen, integendeel. En iedereen die nog naief was kan het nu weten en heeft geen excuus meer, hulde voor deze dappere ontboezemingen.

  • Drs Alasgarova

    Arts, Den Haag

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.