Medische ethiek niet achterhaald

Soms lijkt medische ethiek overbodig. Toch moeten artsen hun handelen steeds weer toetsen aan hun grondwaarden, stelt medisch-ethicus Evert van Leeuwen in zijn oratie.

Van Leeuwen, hoogleraar medische ethiek aan de Radboud Universiteit, hield vorige week zijn oratie. Volgens hem lijkt het er nu vaak op dat de (medische) technologie ethiek overbodig maakt, want ‘kwesties die niet tot de techniek behoren, zijn toch technisch op te lossen’. Van Leeuwen: ‘In de biotechnologie en de biomedische wetenschap is het in toenemende mate mogelijk om het mens-zijn nieuwe gestalten te geven en aan bepaalde modellen te onderwerpen. Het inzicht in de embryonale ontwikkeling van de mens en in de ontwikkeling van weefsels en organen schrijdt nog steeds voort en misschien is het over enkele decennia mogelijk om menselijk weefsel te produceren in laboratoria, terwijl ernstig aangeboren ziekten al voor de geboorte gentherapeutisch kunnen worden voorkomen of hersteld. Nanotechnologie brengt daarnaast de mogelijkheid naderbij om complexe lichamelijke processen voortdurend te controleren en te bewaken, zodat tijdig ontsporingen kunnen worden gesignaleerd. Heeft de rede hier de leiding niet zo vast in handen dat zij de medische ethiek ondiep maakt en wellicht zelfs achterhaald laat zijn?’ Nee, meent Van Leeuwen, want het gebruik van technologieën is altijd gebonden aan waarden. Daarbij gaat het niet alleen om praktische vragen als: komt de toepassing patiënten ten goede? Of welke risico’s zijn ermee verbonden? Het gaat ook om de gevolgen van technologisch ingrijpen in de biologie van de mens. Dat kan immers ‘de kern van het mens-zijn’ raken.

Van Leeuwen verwijst in dat verband naar de grondwaarden die tot de kern van de medische professie behoren. ‘Zoals het geheim van de patiënt bewaren, eerbied voor het leven, deskundigheid tonen, het vertrouwen van de patiënt bevestigen, veiligheid bieden en hulp verlenen zonder aanziens des persoons.’

De enorme groei aan biomedische kennis en de toepassing ervan zullen in de komende jaren telkens weer moeten worden geijkt aan die grondwaarden, zo meent Van Leeuwen. Hij waarschuwt daarom voor ‘een eenzijdige nadruk op evidence-based medicine en het veronachtzamen van de spirituele grondwaarden van het menselijk bestaan’.  << HM