Laatste nieuws
Elsbeth ten Have
6 minuten leestijd
kwaliteit

Mdo gebaat bij heldere afspraken

Een checklist om het verloop van multidisciplinair overleg te beoordelen

1 reactie

Multidisciplinair overleg (mdo) draagt bij aan betere zorg. Maar onduidelijk is waaraan dit overleg moet voldoen om effectief te zijn. Kwaliteitsmanager Elsbeth ten Have heeft een checklist ontwikkeld om vorm en inhoud van het mdo te beoordelen.

Het multidisciplinaire overleg (mdo) is een belangrijk instrument om de kwaliteit van zorg te verbeteren. Het ontbreekt echter aan een gefundeerde checklist met essentiële kwaliteitsindicatoren waaraan een goed uitgevoerd mdo moet voldoen. Veelal ligt de focus bij het inrichten van mdo’s op de aanwezigheid van specifieke disciplines. Het gebruik van een gefundeerde checklist is onmisbaar om multidisciplinaire communicatie in complexe en dynamische situaties zoals een klinische setting met complexe patiënten te structureren. Dat de communicatie gestructureerd moet worden, is vanwege de diversiteit van opvattingen, opleidingsniveaus en verantwoordelijkheden van de teamleden en consulenten. De mdo-checklist (zie kader) is een verantwoorde evidencedbased checklist.15

Beeld: Hollandse Hoogte
Beeld: Hollandse Hoogte

De checklist is ook te gebruiken als zelf-evaluatie-instrument voor alle medisch specialisten die leidinggeven aan het mdo c.q. als opleidingsinstrument voor arts-assistenten.

Naast deze checklist is goed leiderschap essentieel om het mdo zo uit te voeren dat het de kwaliteit van de zorg verbetert. Goed leidinggeven aan het mdo is complex omdat het behandelplan zowel medisch-inhoudelijk als qua teamproces correct en respectvol gecommuniceerd en gecoördineerd moet worden.

Mdo’s worden geassocieerd met verbeterde patiëntuitkomsten

Belangrijk instrument

Multidisciplinair overleg wordt steeds vaker genoemd als belangrijk instrument om de kwaliteit van zorg te garanderen. Want mdo’s worden geassocieerd met verbeterde patiëntuitkomsten, vermindering van vermijdbare schade bij de patiënt en minder conflicten tussen teamleden.1 Aan het mdo zijn flinke kosten verbonden doordat er veel hooggeschoolde zorgverleners aan deelnemen.

Zowel de claim dat patiënten- en teamuitkomsten door het mdo verbeteren als de noodzaak tot kostenbeheersing was reden om te onderzoeken wat de kenmerken zijn van een goed uitgevoerd multidisciplinair overleg.

Het mdo is een overleg waar het juiste behandelplan voor een patiënt door meerdere disciplines wordt vastgesteld, door iedereen wordt begrepen en volgens plan wordt uitgevoerd.2 3 Factoren die dit proces bemoeilijken zijn:

• beperkte tijd,

• multimorbiditeit van de patiënt waardoor er meerdere behandeldoelen zijn,

• verschillende percepties van de betrokken disciplines vanwege verschillende opleidingsachtergronden.4 5

Het is lastig om uit de onderzoeksliteratuur op te maken wat de kenmerken van een goed mdo zijn, omdat er onduidelijk gedefinieerde begrippen worden gehanteerd zoals samenwerking, interdisciplinaire communicatie en teamwork.⁶ De beschikbare literatuur richt zich met name op de verschillen tussen artsen en verpleegkundigen met betrekking tot status, autoriteit, opleiding en verantwoordelijkheden. Wel wordt aangegeven dat het gebruik van checklists onmisbaar is bij het structureren van multidisciplinaire communicatie in complexe en dynamische situaties.7

Doelgericht

Literatuuronderzoek over multidisciplinair overleg toont aan dat positieve patiënten- en teamuitkomsten vooral afhangen van het vaststellen van expliciet geformuleerde behandeldoelen, open communicatie en sterk leiderschap.

Expliciet formuleren van behandeldoelen is nodig omdat de afzonderlijke disciplines door hun verschillende opleidingsachtergrond verschillende interpretaties en interventies zouden kunnen gaan hanteren. In monodisciplinair overleg is het expliciteren van behandeldoelen doorgaans niet nodig.

Apelleren aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid

Voor het teamproces is het goed om te focussen op de beoogde doelen. Dit helpt om de traditionele hiërarchische barrières tussen artsen en verpleegkundigen op te heffen. De doelgerichtheid versterkt het vermogen van teamleden om gecoördineerd samen te werken. Bovendien richt het team zich meer op de gezamenlijke inspanning in plaats van individuele prestaties.2

Open communicatie bevordert het delen van informatie tussen teamleden.⁶ Open communicatie – door verpleegkundigen en arts-assistenten aan te moedigen om hun bevindingen te melden – wordt geassocieerd met afname van vermijdbare incidenten.

Sterk leiderschap is zichtbaar doordat communicatie is gericht op een open sfeer en ondersteuning van teamleden door het benoemen van verwachtingen en grenzen. Afdelingen die investeren in sterk leiderschap laten betere patiëntuitkomsten zien, zoals een kortere ligduur.12

Sterk leiderschap tijdens het mdo betekent ‘teamleden motiveren door duidelijke communicatie over wat er moet gebeuren en hoe dat te doen, en het faciliteren van het behalen van gemeenschappelijke doelen’.⁹ Sterk leiderschap betekent ook dat de input van arts-assistenten en verpleegkundigen wordt betrokken bij de besluitvorming. Voor het teamproces betekent sterk leiderschap dat wordt geappelleerd aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid, waarbij verwachtingen en opvattingen continu worden gecheckt om te voorkomen dat interventies aan de aandacht ontsnappen.

De handleiding voor de checklist en de scenariotrainingen vindt u onder voetnoot 15
De handleiding voor de checklist en de scenariotrainingen vindt u onder voetnoot 15

Tien essentiële indicatoren

Deze drie hoofdbestanddelen van een goed mdo zijn samengevoegd met de eisen waaraan checklists van multidisciplinaire communicatie moeten voldoen zoals:

1. beschrijft zowel het behandelplan van de patiënt als communicatie erover;

2. is gebaseerd op literatuurstudie en is geassocieerd met verbeterde resultaten;

3. is geschikt voor het meten van kwaliteit van overleggen waarbij meerdere patiënten met meerdere aandoeningen worden besproken;

4. ondersteunt een multidisciplinaire benadering;

5. beschrijft elke kwaliteitsindicator in termen van waarneembaar gedrag.10

Deze samenvoeging leverde negentien kwaliteitsindicatoren op. Met kwaliteitsindicatoren bedoelen we: meetbare aspecten van de zorg, die een aanwijzing geven over de kwaliteit van zorg.11 Deze zijn vervolgens getoetst door een panel, bestaande uit intensivisten, psychologen en ic-verpleegkundigen. Dit panel analyseerde tien video-opnames van mdo’s van verschillende ic-afdelingen voor een nauwkeurige omschrijving van de indicatoren. Daarna zijn circa driehonderd multidisciplinaire patiëntenbesprekingen geanalyseerd. Op basis daarvan is de set van negentien kwaliteitsindicatoren onderverdeeld in tien essentiële en negen ondersteunende indicatoren. In het kader staan de essentiële kwaliteitsindicatoren en hun definitie. Bij toepassing van deze checklist tijdens het mdo is het de bedoeling dat per patiënt de indicatoren met ‘ja’, of ‘niet van toepassing’ worden gescoord.

dr. Elsbeth ten Have, manager kwaliteit en veiligheid, ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten

Contact

e.have@nijsmellinghe.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld

Literatuurlijst

1. Zwarenstein M, Goldman J, Reeves S. Interprofessional collaboration: effects of practice-based interventions on professional practice and healthcare outcomes. Cochrane Database Syst Rev. 2009; CD000072

2. Pronovost P, Berenholtz S, Dorman T, Lipsett PA, Simmonds T, Haraden C. Improving communication in the ICU using daily goals. J Crit Care. 2003; 18: 71-5.

3. Manser T. Teamwork and patient safety in dynamic domains of healthcare: a review of the literature. Acta Anaesthesiol Scand. 2009; 53: 143-51.

4. Azoulay E, Timsit JF, Sprung CL et al. Prevalence and factors of intensive care unit conflicts: the conflicus study. Am J Respir Crit Care Med. 2009; 180: 853-60.

5. Salas E, Almeida SA, Salisbury M et al. What are the critical success factors for team training in health care? Jt Comm J Qual Patient Saf. 2009; 35: 398-405.

6. Reader TW, Flin R, Mearns K, Cuthbertson BH. Developing a team performance framework for the intensive care unit. Crit Care Med. 2009; 93-9.

7. Ten Have ECM. Interdisciplinary Rounds in the Intensive Care Unit. Scholars' Press January 14, 2015, ISBN-13: 978-3639761498

8. Winters BD, Aswani MS, Pronovost PJ. Commentary: Reducing diagnostic errors: another role for checklists? Acad Med. 2011; 86: 279-81.

9. Williams M, Hevelone N, Alban RF et al. Measuring communication in the surgical ICU: better communication equals better care. J Am Coll Surg. 2010; 210: 17-22.

10. Ten Have EC, Hagedoorn M, Holman ND, Nap RE, Sanderman R, Tulleken JE. Assessing the quality of interdisciplinary rounds in the intensive care unit. J Crit Care. 2013; 28: 476-82.

11. Claessen SJJ, Francke AL, Brandt HL, et al. Ontwikkeling en toetsing van een set kwaliteitsindicatoren voor de palliatieve zorg. Nederlands Tijdschrift voor Palliatieve Zorg: 2010, 10(2), 3-10.

12. Thomas EJ, Sexton JB, Helmreich RL. Translating teamwork behaviours from aviation to healthcare: development of behavioural markers for neonatal resuscitation. Qual Saf Health Care. 2004;13 Suppl 1: i57-i64.

13. Ten Have EC, Nap RE, Tulleken JE. Quality improvement of interdisciplinary rounds by leadership training based on essential quality indicators of the Interdisciplinary Rounds Assessment Scale. Intensive Care Med 2013; 39(10): 1800-7.

14. Ten Have ECM, Nap RE. Mutual Agreement Between Providers in Intensive Care Medicine on Patient Care After Interdisciplinary Rounds. J Int Care Med. Published, April 29 2013. PMID:23753243;

15. Ten Have ECM, Nap RE, Tulleken JE, Interdisciplinary rounds in the Intensive Care Unit (inclusief scenariotrainingen en beoordelingskader van de checklist); paperback, Scholars Press 2015. .

Download dit artikel (pdf)

werk kwaliteit samenwerking
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • W.J. Duits

    Bedrijfsarts, HOUTEN Nederland

    Gezamenlijke verantwoordelijkheid bestaat niet, deze illusie leidt tot schijndemocratie, onduidelijkheid, slechte communicatie naar de patiënt.
    Iedere professional heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, de arts voor het medische beleid, de verplegin...g voor het uitvoeren van de juiste handelingen op een juiste wijze en het terugkoppelen aan de arts. En alle andere disciplines hebben ook de verantwoordelijkheid om op een professionele wijze hun werk uit te voeren en te rapporteren aan de verantwoordelijke arts.
    Als dit wordt nageleefd, is wordt alles duidelijk. Het betekent hiërarchie herstellen, of beter gezegd, hiërarchie niet ontkennen.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.