Liever samenwerking dan ‘landjepik’

De overtuiging dat marktwerking een soort panacee is, verandert in twijfel, zo lijkt het als we de kranten mogen geloven. Laat ik zelf ook een duit in het zakje doen, en wel betreffende de huisartsenzorg.

Het idee achter marktwerking is dat zodra een zorgaanbieder zich op de hielen gezeten weet door zijn concurrenten, hij uit overlevingsdrift gaat innoveren en zijn tarieven gaat verlagen. Wat in de wereld van dienstverlening en industrie werkt, moet ook vruchten kunnen afwerpen in de zorg, zo is de gedachtelijn. Het zou flauw zijn om te zeggen dat deze basisgedachte op niets is gebaseerd. Als we het hebben over zorg waarvoor de patiënt bewust kiest, die planbaar is en waarvoor hij bereid is grotere afstanden te overbruggen, dan kunnen concurrerende bedrijfsmodellen in potentie werken. Voor een nieuwe heup is de relatie met een arts minder belangrijk en de operatie hoeft niet dicht bij huis plaats te vinden.

Ik zit echter niet in de wereld van de tweede lijn, maar in de huisartsenzorg. Niet alleen qua professionaliteit, ook qua karakter is dit type generalistische zorg uniek. Huisartsenzorg wordt dicht bij huis geleverd en kenmerkt zich door een continue relatie met de patiënt over vaak vele jaren. Voor de patiënt is het belangrijk dat zijn context bij de huisarts bekend is en dat de relatie tussen beiden niet of alleen in het uiterste geval wordt verbroken. Hoe langer en intensiever de relatie, hoe beter. Dat is de reden dat patiënten honkvast zijn. En dat is maar goed ook.

We moeten er niet naar streven dat huisartsen patiënten uit winstbejag van elkaar afnemen. Territoriumdrift tussen huisartsen is een ideaalbeeld van bijvoorbeeld de Nederlandse Mededingingsautoriteit, maar fnuikend voor de kwaliteit die de patiënt toekomt.

Als ‘landjepik’ tussen huisartsen de zorg schaadt en dus concurrentie geen verantwoorde optie is, hoe dan toch de kwaliteitsontwikkeling te stimuleren? Door op de weg voort te gaan waarop de huisartsen in Nederland zich hebben ontwikkeld tot de top van de wereld.

Huisartsen worden niet beter van onderlinge strijd, maar van samenwerking. Huisartsen worden niet beter van onderlinge strijd, maar van samenwerking. Nee, dit is geen fout. Ik herhaal de zin een keer omdat hij zo cruciaal is. Huisartsen stuwen hun kwaliteit op door middel van andere instrumenten dan concurrentie. Intercollegiaal overleg, ontwikkeling en implementatie van (NHG-)standaarden, spiegelinformatie, farmacotherapeutisch overleg, nascholingen, benchmarking, intervisie, gemeenschappelijke projecten en vele andere collegiale aangrijpingspunten zijn het geheim van hun succes. Het is belangrijk die te stimuleren, omdat zij duizend keer effectiever zijn dan het economisch tegen elkaar opzetten van de professionals.

Een huisarts gaat niet betere zorg leveren door onderlinge concurrentie, net zo min als een kunstenaar beter gaat schilderen omdat drie straten verderop een galerie is geopend.

Steven van Eijck, voorzitter LHV