Liefde met een flink (corona)prijskaartje

De economische impact van de coronacrisis domineerde het debat over de rijksbegroting voor volgend jaar. Voor het bestrijden van de coronacrisis trekt de overheid flink wat geld uit. Maar federatiepartners van de KNMG missen oog voor de financiële noden in hun vakgebied.

Liefdevol. Dat woord pitchte de nieuwe minister voor Medische Zorg Tamara van Ark (VVD) voor de zorg tijdens het jaarlijkse Prinsjesdag-evenement van Medisch Contact: het ‘Ontbijt met de minister’, waar VWS-bewindslieden een toelichting op hun begroting gaven. Van Ark ziet de liefde in care én cure, benadrukte ze. Bij de verpleegkundigen en artsen, die net zo voor hun patiënten zorgen als ze willen dat voor hun ouders zou worden gedaan. Maar ook in iets meer abstracts als de risicoverevening voor zorgverzekeraars, een vorm van ‘solidariteit’ waar het liefdevolle volgens Van Ark ook uit spreekt.

Het is een liefde waar elk jaar een fiks prijskaartje aan hangt. In de miljoenennota staat de post zorg traditiegetrouw op de tweede plek qua omvang, na sociale zekerheid. Voor 2021 beslaat zorg opnieuw een ruim kwart van alle overheidsuitgaven: 87 miljard euro van de 337 miljard euro die de rijksoverheid volgend jaar denkt uit te geven. En dat is 44 miljard euro minder dan er naar verwachting de schatkist ínkomt.

Onzekere begroting

In de 2021-begroting van VWS zelf ligt het zorgbedrag nog hoger dan in de miljoenennota: namelijk op zo’n 93 miljard euro, omdat VWS voor de volledigheid ook de gemeentelijke uitgaven aan jeugdzorg en Wmo meerekent. Het is misschien wel de meest onzekere begroting ooit, gezien de mogelijk verdere financiële gevolgen die de covid-19-pandemie nog gaat brengen. Aan het beheersen van die crisis besteedt het kabinet vooralsnog een kleine 7 miljard euro, verspreid over dit en volgend jaar. Daar is ruim twee miljard euro van bestemd voor de zorgbonus van 1000 euro die zorgpersoneel dit jaar krijgt en de tweede bonus van 500 euro die voor volgend jaar in de boeken staat. Verder wordt 350 miljoen euro gereserveerd voor het uitbreiden van de testcapaciteit, boven op de 650 miljoen euro die hiervoor al was vrijgemaakt. En er gaat 305 miljoen euro naar de uitbreiding van de ic-capaciteit.

Daarnaast wordt extra geld besteed aan het werven, maar ook het behouden van zorgmedewerkers – in overheidsland een eufemisme voor verpleegkundigen en verzorgenden. Met 20 miljoen euro in 2021, een bedrag dat daarna oploopt tot 130 miljoen structureel vanaf 2023, moet zorgpersoneel meer loopbaanmogelijkheden krijgen, bijvoorbeeld door extra schaalruimte. Ook moet personeel meer zeggenschap krijgen. Van Ark deed daarvoor een oproep aan het adres van onder andere artsen: ‘Daar kunt u ook een steentje aan bijdragen. Geef mensen meer te vertellen, betrek ze bij besluitvorming, zoals bij het bespreken van de ic-bezetting.’

Voor oppositiepartijen PvdA, GroenLinks en SP is de zorgbegroting te schraal: zij kwamen met een tegenbegroting die een voorstel bevat om volgend jaar meer geld uit te trekken voor hogere lonen in de zorg.

Geen oekaze

In de VWS-begroting werd een tipje van de sluier opgericht van de al veel genoemde maar door de coronacrisis nog altijd niet verschenen contourennota. In die nota wil dit kabinet – dat nog aan het roer staat tot de Tweede Kamerverkiezingen in maart – uiteenzetten hoe het huidige zorgstelsel is te verbeteren en betaalbaar te houden. Dat gebeurt wat Rutte III betreft langs drie lijnen. Als eerste wil het kabinet meer inzetten op preventie. Verder wil het sturen op samenwerking en regie, en daarnaast ruimte bieden voor vernieuwing en werkplezier.

Waar nodig zal de wet- en regelgeving daarvoor worden aangepast. Maar, zoals Van Ark bij het Ontbijt met de minister aangaf: dat beter maken van de zorg moet in overleg gebeuren. ‘Want ik denk dat niemand zit te wachten op een oekaze uit Den Haag waarin staat hoe het allemaal anders moet.’

Regie

De Federatie Medisch Specialisten (FMS) lijkt getriggerd door het woord ‘regie’ in de begroting. FMS-voorzitter Peter Paul van Benthem grijpt de gelegenheid aan om te pleiten voor meer vertrouwen in medisch specialisten. Hij vraagt om ‘de intrinsieke motivatie van de zorgverleners richtinggevend te maken in het landelijk zorgbeleid’. En hij ziet liever dat de overheid kiest voor ‘centraal ondersteunen’ dan voor ‘centrale regie’ binnen de zorg. ‘De zorgprofessionals raken gedemotiveerd door controledrang en regelgevingsreflexen van overheden en instituties.’

Voorzitter Suzanne Booij van de Landelijke Vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD) ‘hoopt dat het extra geld om de zorg aantrekkelijk te houden genoeg is’. ‘Het gaat namelijk niet alleen om tekorten aan groepen werknemers, het gaat ook om de vraag hoe we de zorg met elkaar organiseren. We moeten zorgen dat de werkdruk en andere arbeidsomstandigheden verbeteren.’ Ze hoopt dat de focus op covid-19 niet ten koste gaat van investeringen in zorgvernieuwingen. Want die ‘kunnen zorgverleners ondersteunen, waardoor zij beter inzetbaar blijven’.

Verenso-voorzitter Nienke Nieuwenhuizen is teleurgesteld over het feit dat de woorden ‘ouderen’ en ‘verpleeghuis’ elk maar één keer voorkomen in de VWS-begroting. ‘Aandacht voor de sector die door een gebrek aan beschermende middelen en tests het hardst is geraakt, ontbreekt.’ Zo had Nieuwenhuizen verwacht dat er juist meer woorden zouden worden gewijd aan ouderenzorg in relatie tot covid-19, en dat bijvoorbeeld meer zou worden geïnvesteerd in infectiepreventie.

Zware wissel

Huisartsenzorg, eerstelijnszorg en kwetsbare patiënten komen er bekaaid vanaf in de 2021-plannen, vindt voorzitter Ella Kalsbeek van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV). Er is weinig oog voor covid-19-patiënten die thuisblijven, aldus Kalsbeek, terwijl deze groep volgens haar een zware wissel trekt op huisartsen en hun eerstelijnscollega’s als ze daar, soms palliatief, moeten worden verpleegd. Het belangrijkste vindt Kalsbeek dat het geld dat voor huisartsenzorg is gereserveerd, ‘daadwerkelijk wordt uitgegeven aan meer tijd voor de patiënt, digitaliseren en samenwerking door middel van regionale huisartsenorganisaties’.

De Koepel Artsen Maatschappij + Gezondheid (KAMG) mist aandacht voor preventie en publieke gezondheid. KAMG-directeur Carla Derijck zou graag zien dat de tijdelijke geldstroom voor de coronacrisis ‘wordt bestendigd om de preventieve zorg robuust en toekomstbestendig te maken, ook ná corona’.

In de plannen voor 2021 van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wordt gefocust op het voorkómen van gezondheidsschade door werk. Voorzitter Gertjan Beens van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) is tevreden dat dit ministerie meer wil investeren in de handhaving van de wet- en regelgeving rond gezond en veilig werken. Wel betreurt hij het dat de overheid niet de ‘financiële verantwoordelijkheid neemt’ voor bedrijfs- en verzekeringsartsen, door bijvoorbeeld de opleiding van bedrijfsartsen te financieren. Rob Kok, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Verzekeringsgeneeskunde (NVVG), kijkt zorgelijk naar het voornemen om via taakdelegatie de beperkte capaciteit van verzekeringsartsen beter te benutten.

Coschappen

Voorzitter Femke van de Zuidwind van De Geneeskundestudent is benieuwd waar de 20 miljoen euro extra in zal worden gestoken die het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in 2021 uittrekt voor de geneeskundeopleidingen. Als het aan haar ligt, gaat het naar het terugdringen van de wachttijden voor coschappen en het verbeteren van alternatieve onderwijsvormen nu veel onderwijs door covid-19 digitaal plaatsvindt.