LHV-voorzitter: Maak nu écht werk van substitutie

Even kreeg ik een sterk déjà vu-gevoel toen ik op Prinsjesdag op de website van het ministerie van VWS de aankondiging van de VWS-begroting 2008 las: ‘Patiënt centraal in 2008’. Waar heb ik dat eerder gezien?, dacht ik. Het antwoord volgde direct. Eind 2007 presenteerde het LHV-bestuur zijn beleidsplannen voor de periode 2006-2010. In de kop van dat beleidsplan de tekst ‘patiënt centraal’. Het ministerie kan gerust zijn. De LHV zal zich niet beroepen op enig auteursrecht. Sterker nog, uit deze kop blijkt een gelijke visie op wat werkelijk belangrijk is in de zorg.

Een paar onderwerpen springen direct naar voren in de toelichting op de begroting. Meer preventie, meer aandacht voor chronisch zieken en de sterke groei van deze groep en dat alles in een situatie waarin de uitgaven voor gezondheidszorg blijven stijgen. De begroting wijst in dat licht nog eens op de wil van dit kabinet om in deze regeerperiode te blijven investeren in de zorg, mede met het oog op beheersbaarheid van de kosten. Dat lezende verwacht ik vervolgens een vurig pleidooi voor meer substitutie in de zorg en een gedegen paragraaf over hoe dit moet worden bereikt.

Helaas, dat gebeurt niet en dat vind ik een gemiste kans. Substitutie past in de eerste plaats uitstekend binnen het algemene beleid van het kabinet naar kleinschaligheid, inbedding in wijken en buurten, vermindering van administratieve lasten en ruimte voor professionals. Daarnaast is substitutie vooral van belang voor de patiënt. Substitutie brengt zorgt dicht bij de patiënt, in zijn eigen buurt, in een vertrouwde omgeving met korte lijnen naar de betrokken zorgverleners. Die zorgverleners zullen maar al te vaak de huisarts en zijn ondersteunend personeel zijn. Een goed voorbeeld daarvan is de diabeteszorg. Het is bewezen dat de zorg voor mensen met diabetes type 2 - de eerste aandoening waarbij in de behandeling op grote schaal substitutie heeft plaatsgevonden - onder verantwoordelijkheid van de huisarts zeker zo goed is als in de tweede lijn. Op de kwaliteit is niets aan te merken, de patiënten zijn tevreden en het is ook nog eens stukken goedkoper. Er zijn alleen maar winnaars. Maar net als op het gebied van diabeteszorg betekent het wel dat er vooraf in die goedkopere eerstelijnszorg moet worden geïnvesteerd. Ook hier gaan de kosten voor de baat uit.

Ook de zorgverzekeraars kunnen veel winnen bij substitutie. De huisarts is nu eenmaal veel en veel goedkoper dan ziekenhuiszorg. Bij voorbeeld, voor het verwijderen van een verstopte talgklier declareert de huisarts 75 euro terwijl het ziekenhuis gemiddeld 250 euro in rekening brengt; het plaatsen van een spiraaltje komt op respectievelijk 50 en 500 euro. Probleem is echter dat de huidige financieringsstructuur geen financiële prikkels geeft voor substitutie. Zorgverzekeraars worden via de zogeheten vereveningsregeling gecompenseerd voor gemaakte kosten in de tweede lijn, maar zijn 100 procent risicodragend voor de kosten in de eerstelijnszorg. Als je substitutie echt een kans wil geven, dan moet deze blokkade worden opgeheven.

In de afspraken die LHV, VWS en ZN een week voor Prinsjesdag maakten, nemen zij een duidelijk standpunt in: ‘Substitutie van de tweede naar de eerste lijn brengt zowel zorginhoudelijke als financiële voordelen met zich mee. Partijen spreken af zich in te zetten om deze substitutie van tweedelijns zorg naar de eerste lijn verder vorm te geven.’ Dit belangrijke gegeven kwam helaas te laat om nog in de VWS-begroting uit te werken. Het is voor alle betrokkenen echter een schot voor open doel om in de komende begrotingsbehandeling praktische invulling te geven aan dit voornemen. Met als uiteindelijk doel de patiënt echt centraal te stellen in de uitwerking van het beleid en tegelijkertijd op termijn de zorgkosten te kunnen beheersen. 

Steven van Eijck, voorzitter LHV